مسابقه «غدير» و «عيدگرفتن» اين روز مقدس، به زمان پيامبراكرم(ص)مىرسد. در دوران ائمه ديگر نيز اين سنت دينىادامه داشته و امينان وحى الهى، همچون امام صادق(ع)و امامرضا(ع)آن را آشكار ساخته و يادش را گرامى و زنده نگه مىداشتند. پيش از آنان نيز، اميرالمومنين(ع)احياگر اين عيد بود.
رمز عيد بودن «غدير» نيز، كمال دين و اتمام نعمت در سايهتداوم خط رسالت در شكل و قالب امامت بود. به فرمان پيامبر خدا(ص)مسلمانان مامور شدند «ولايت» را بهصاحب ولايت تبريك گويند و با آن حضرت بيعت كنند. رسول خدا نيزبراين نعمت الهى شادمانى كرد و فرمود: «الحمدلله الذى فضلناعلى جميع العالمين.»
آيه قرآن كه به صراحت، اين روز را روز اكمال دين و خشنودىپروردگار از اين واقعه و اين تعيين وصى دانسته، رمزديگرى ازعيد بودن غديرخم است.فرخندگى اين روز و عظمت اين مراسم و عيدبودن غدير، در آن روز و لحظه برهمگان روشن بود. اين نكته راحتى «طارق بن شهاب» مسيحى كه در مجلس عمربن خطاب حضور داشت،فهميده بود كه گفت:اگر اين آيه(اليوم اكملت لكمدينكم...)(مائده/3) در ميان ما نازل شده بود، روز نزول آيهرا عيد مىگرفتيم. هيچ يك از حاضران نيز حرف او را رد نكردند. خود عمر نيز سخنى گفت كه به نوعى پذيرش حرف او بود.
عيد گرفتن غدير
غدير، تنها نه به عنوان «روزى تاريخى» ، بلكه به عنوان يك«عيد اسلامى» مطرح است. عيد بودن آن نيز، مراسم و سنتهاى خاصىرا مىطلبد و نه تنها بايد آن را عيد دانست، بلكه بايد آن را عيد گرفت و به شادمانى پرداخت و به عنوان تعظيم شعائر دينى، آنرا بزرگ داشت و برشكوه آن افزود، تا ارزشهاى نهفته در اين روزعظيم، همواره زنده بماند و سيره معصومين(عليهم السلام)احياگردد.
همه اين ويژگيها براى اين روز بزرگ، موقعيتى والا و ارزشمندپديد آورد، آنچنان كه رسول خدا(ص)و ائمه هدى و مومنانى كه پيروآنان بودند، از موقعيت اين روز شادمان بودند. مقصود ما از«عيدگرفتن» اين روز نيز همين است. خود حضرت رسول نيز به ايننكته اشاره و تصريح فرموده است، از جمله در روايتى كه مىفرمايد: «روز غديرخم، برترين اعياد امت من است، روزى است كه خداىمتعال مرا فرمان داد تا برادرم علىبن ابىطالب را به عنوانپرچمى هدايتگر براى امتم تعيين كنم كه پس از من به وسيله اوراهنمايى شوند، و آن، روزى است كه خداوند در آن روز، دين راكامل ساخت و نعمت را بر امتم به كمال و تمام رساند و اسلام رابه عنوان دين، برايشان پسنديد.»
كلام ديگر پيامبر(ص)كه فرموده بود: «به من تهنيتبگوييد، بهمن تهنيتبگوييد.» نيز نشان دهنده همين عيد بودن روز غدير دركلام حضرت رسول است.
خود اميرالمومنين(ع)در ادامه خط پيامبر، اين روز را عيد گرفتو در سالى كه روز جمعه با روز غدير مصادف شده بود، در ضمن خطبه عيد فرمود: «خداوند متعال براى شما مومنان، امروز دو عيد بزرگ وشكوهمند را مقارن قرار داده است كه كمال هركدام به ديگرى است،تا نيكى واحسان خويش را در باره شما كامل سازد و شما را به راهرشد برساند و شما را دنبالهرو كسانى قرار دهد كه بانور هدايتشروشنايى گرفتهاند و شما را به راه نيكوى خويش ببرد و به نحوكامل از شما پذيرايى كند. پس جمعه را محل گردهمايى شما قرارداده و به آن فراخوانده است، تا گذشته را پاك سازد و آلودگيهاىجمعه تا جمعه را بشويد، نيز براى يادآورى مومنان و بيان خشيتتقوا پيشگان مقرر ساخته است و پاداشى چند برابر پاداشهاىمطيعان در روزهاى ديگر قرار داده و كمال اين عيد، فرمانبردارىاز امرالهى و پرهيز از نهى او و گردن نهادن به طاعت اوست. پستوحيد خدا، جز با اعتراف به نبوت پيامبر(ص)پذيرفته نيست و دين،جز با قبول ولايتبه امر الهى قبول نمىشود و اسباب طاعتخدا جزبا چنگ زدن به دستگيرههاى خدا و اهلولايت، سامان نمىپذيرد.
خداوند در روز غدير، برپيامبرش چيزى نازل كرد كه بيانگرارادهاش در باره خالصان و برگزيدگان است و او را فرمان داد كهپيام را ابلاغ كند و از بيماردلان و منافقان هراس نداشته باشد وحفاظت او را عهده دار باشد...
(تا آنجا كه فرمود:)رحمت خدا برشماباد! پس از پايان اينتجمع، به خانهها برگرديد و به خانواده خود، وسعت و گشايش دهيدو به برادران خود نيكى كنيد و خداوند را بر نعمتى كه ارزانىتانكرده، سپاس گوييد. باهم باشيد، تا خداوند هم متحدتان سازد، بهيكديگر نيكى كنيد، تا خداوند هم الفتشما را پايدار كند، ازنعمت الهى به يكديگر هديه دهيد، آن گونه كه خداوند برشما منتنهاده و پاداش آن را در اين روز، چندين برابر عيدهاى گذشته وآينده قرار داده است. نيكى دراين روز، ثروت را مىافزايد و عمررا طولانى مىكند. ابراز عاطفه و محبتبه هم در اين روز، موجبرحمت و لطف خدا مىشود. تا مىتوانيد، در اين روز از وجودتان خرجخانواده و برادرانتان كنيد و در برخوردها و ملاقاتها ابرازشادمانى و سرور كنيد... »
آيين عيد غدير و ائمه
ائمه اهلبيت(عليهم السلام)، اين روز را شناخته و شناسانده وآن را عيد ناميدند و همه مسلمانان را به عيدگرفتن آن دستوردادند و فضيلت آن روز و ثواب نيكوكارى در آن را بيان كردند.
فرات بن احنف مىگويد: به امام صادق(ع)عرض كردم: جانم فدايت!
آيا مسلمانان عيدى برتر از عيد فطر و قربان و جمعه و روز عرفهدارند؟ فرمود: آرى! با فضيلتترين، بزرگترين و شريفترين روز عيدنزد خداوند، روزى است كه خدا دين را در آن كامل ساخت وبرپيامبرش محمد(ص)اين آيه را نازل فرمود: (اليوم اكملت لكمدينكم و اتممت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام دينا)گفتم: آنكدام روز بود؟ فرمود: هرگاه يكى از پيامبران بنىاسرائيلمىخواست جانشين خود را تعيين كند و انجام مىداد، آن روز را عيدقرار مىدادند. آن روز، روزى است كه پيامبر اكرم(ص)على(ع)را بهعنوان هادى امت نصب كرد و اين آيه نازل شد و دين كامل گشت ونعمتخدا بر مومنان، تمامشد. گفتم: آن روز، كدام روز از سالاست؟ فرمود: روزها جلو و عقب مىافتد، گاهى شنبه است، گاهى يكشنبه، گاهى دوشنبه، تا... آخر هفته. گفتم: در آن روز، چه كارىسزاوار است كه انجام دهيم؟ فرمود: آن روز، روز عبادت و نماز وشكر و حمد خداوند و شادمانى است، به خاطر منتى كه خدا بر شمانهاد و ولايت ما را قرار داد. دوست دارم كه آن روز را روزه بگيريد.
حسن بن راشد از امام صادق(ع)روايت مىكند كه: به آن حضرت عرضكردم: جانم فدايت! آيا مسلمانان را جز عيد فطر و قربان، عيدىاست؟ فرمود: آرى اى حسن! بزرگتر و شريفتر از آن دو. پرسيدم: چه روزى است؟ فرمود: روزى كه اميرالمومنين(ع)به عنوان نشانه راهنما براى مردم منصوب شد. گفتم: فداى شما! در آن روز چه كارىسزاوار است كه انجام دهيم؟ فرمود: روزه مىگيرى و برپيامبر ودودمانش درود مىفرستى و از آنان كه در حقشان ستم كردند، بهدرگاه خدا تبرى مىجويى. همانا پيامبران الهى به اوصياء خويشدستور مىدادند روزى را كه جانشين تعيين شده، «عيد» بگيرند. پرسيدم: پاداش كسى كه آن روز را روزه بگيرد چيست؟ فرمود: برابربا روزه شصت ماه است.
عبدالرحمان بن سالم نيز از پدرش روايت كرده كه: از حضرتصادق(ع)پرسيدم: آيا مسلمانان غير از جمعه، قربان و فطر، عيدىدارند؟ فرمود: آرى، عيدى محترمتر. گفتم: چه روز؟ فرمود: روزىكه حضرت رسول(ص)، اميرالمومنين(ع)را به امامت منصوب كرد وفرمود: «من كنت مولاه فهذا على مولاه» . عرض كردم: آن روز، چهروزى است؟ فرمود: به روزش چه كاردارى؟ سال در گردش است، ولى آنروز، هيجدهم ذىحجه است. پرسيدم: در آن روز شايسته است چه كارىانجام شود؟ فرمود: در آن روز، با روزه و عبادت و يادكردن محمدو آل محمد، خداوند را ياد مىكنيد. همانا پيامبراكرم(ص) توصيهفرمود كه مردم اين روز را عيدبگيرند. پيامبران همه چنينمىكردند و به جانشينان خود وصيت مىكردند كه روز تعيين جانشينرا عيد بگيرند.
امام صادق(ع)نيز روزه غديرخم را برابر با صد حج و عمره مقبولنزد خداوند مىدانست و آن را «عيد بزرگ خدا» مىشمرد.
در «خصال» صدوق از مفضل بن عمر روايتشده كه: به حضرتصادق(ع)عرض كردم: مسلمانان چند عيد دارند؟ فرمود: چهارعيد. گفتم: عيد فطر و قربان و جمعه را مىدانم. فرمود: برتر از آنهاروز هيجدهم ذىحجه است. روزى كه پيامبرخدا(ص)، (دست)حضرتامير(ع)را بلند كرد و او را حجتبر مردم قرار داد. پرسيدم: دراين روز، چه بايد بكنيم؟ فرمود: با آنكه هرلحظه بايد خدا راشكر كرد، ولى دراين روز، به شكرانه نعمت الهى بايد روزه گرفت. انبياى ديگر نيز اين گونه به اوصياى خود سفارش مىكردند كه روزمعرفى وصى را روزه بدارند و عيد بگيرند.
در حديث ديگرى در «مصباح» شيخ طوسى» امام صادق(ع)آن روزرا روزى عظيم و مورد احترام معرفى كرده است كه خداوند حرمت آنرا برمومنان گرامى داشته و دينشان را كامل ساخته و نعمت رابرآنان تمام نموده است و در اين روز، با آنان عهد و ميثاق خويشرا تجديد كرده است. امام، غديرخم را روز عيد و شادمانى و سرورو روز روزه شكرانه دانسته كه روزهاش معادل شصت ماه از ماههاىحرام(محرم، رجب، ذى قعده و ذى حجه)است.
در حديثى ديگر است كه، حضرت صادق(ع)در حضور جمعى از هوادارانو شيعيانش فرمود: آيا روزى را كه خداوند، با آن روز، اسلام رااستوار ساخت و فروغ دين را آشكار كرد و آن را براى ما و دوستانو شيعيانمان عيد قرار داد، مىشناسيد؟ گفتند: خدا و رسول وفرزند پيامبر داناتر است، آيا روز فطر است؟ فرمود: نه. گفتند: روز قربان است؟ فرمود: نه، هرچند اين دو روز، بسيار مهم وبزرگند، اما روز «فروغ دين» از اينها برتر است، يعنى روزهيجدهم ذى حجه... . فياض بن محمدبن عمر طوسى در سال 259(درحالى كه خودش 90 سال داشت.)گفته است كه حضرت رضا(ع) را در روزغدير ملاقات كردم، درحالى كه در محضر او جمعى از ياران خاص وىبودند و امام(ع)آنان را براى افطار نگاه داشته بود و بهخانههاى آنان نيز طعام و خلعت و هدايا، حتى كفش و انگشترفرستاده بود و وضع آنان و اطرافيان خود را دگرگون ساخته بود وپيوسته فضيلت و سابقه اين روز بزرگ را ياد مىفرمود.
محمدبن علاء همدانى و يحيى بنجريح بغدادى مىگويند: ما به قصد ديدار احمدبن اسحاق قمى (از اصحاب امام عسكرى«ع») درشهر قم به درخانهاش رفته، در زديم. دختركى آمد. از او درباره احمدبن اسحاق پرسيديم. گفت: او مشغول عيد خودش است، امروزعيد است. گفتيم: سبحان الله! عيد شيعيان چهارتاست: عيدقربان،فطر، غدير و جمعه. اين نيز نشان دهنده سيره عملى بزرگان شيعه، نسبتبه اين روزفرخنده است.
اميد است كه جامعه شيعى، با اهتمام ورزيدن به عيد ولايت ورهبرى، رشد خودشان را نشان دهند و با تكريم اين حبل المتيناستوار شيعه، دين خويش را نسبتبه بنيادهاى اعتقادى ادا كنند.
جواد محدثى
منبع:ماهنامه كوثر،شماره 37
