چه کار کنيم تا دچار گاز گرفتگي نشويم؟

به گزارش گروه مديريت شهري شهر،با شروع فصل سرما، تعداد حوادثي که مرتبط با استفاده از وسايل گرمايشي در اماکن مختلف است، افزايش مي‌يابد. اينگونه حوادث همه ساله به خصوص در فصل سرما جان تعدادي از شهروندان را مي‌گيرد و خسارت‌هايي به اموال آنان وارد مي‌کند.

سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران با اطلاع رساني و ارائه توصيه‌هاي ايمني به شهروندان تلاش دارد تا اينگونه حوادث کاهش يابد اما در اين خصوص برخي نکات قابل تامل و نگراني است.

شايد بتوان با اطلاع رساني صحيح و به موقع و رشد آگاهي شهروندان از بروز بخشي از حوادثي که در اين خصوص روي مي‌دهد، جلوگيري کرد اما همه اينگونه حوادث ناشي از ناآگاهي مردم نيست و عوامل ديگري نيز دخالت دارند.

غير استاندارد بودن برخي وسايل گرمايشي و تجهيزات مرتبط با اين وسايل، رعايت نکردن مسايل ايمني در ساختمان‌ها، نقص در دود کش ها و. . . تأثير قابل توجهي در بروز اينگونه حوادث دارند.

سازمان آتش‌نشاني خود را مسئول مي‌داند تا مردم را هرچه بيشتر از خطرات استفاده از وسائل گرمايشي در فصل سرما و حوادث ناشي از آنان، آگاه سازد وشهروندان هم حق دارند اطلاعات بيشتري در اين خصوص داشته باشند و با علم و آگاهي بيشتري خود را از خطرات دور کنند.

يکي از بخش هاي اين سازمان که همواره پيشگيري از حوادث مهم ترين اهداف آن محسوب مي شود حوزه معاونت حفاظت و پيشگيري از آتش سوزي و حادثه است. درادامه با توجه به آغاز فصل زمستان گفت و گوي محمود قديري معاونت حفاظت و پيشگيري سازمان آتش نشاني درباره مرگبارترين حادثه ي فصول سرما يعني گاز گرفتگي و يا مسموميت ناشي از گاز منواکسيد کربن مي آيد.

سوال- بيشترين علل گاز گرفتگي چيست؟

بررسي آمارهاي چند سال اخير سازمان آتش نشاني تهران نشان مي دهد بيشترين علت بروز گاز گرفتگي که 70 تا 80 درصد آن را شامل مي شود نقص در سيستم دودکش است. سيستم دودکش از مولفه هاي مختلفي تشکيل شده است: قسمتي که در آن احتراق انجام مي شود کوره ي وسيله حرارتي است. اين کوره داراي يک خروجي است که ازطريق آن محصولات احتراق شامل مخلوطي از گاز هاي مختلف منتشر مي شود که گازهاي CO و CO2 بيشترين آن را تشکيل داده و در فضاي آزاد رها مي شود. گاز دي اکسيد کربن (CO2) خطرمسموميت مانند گاز منواکسيد کربن (CO )ندارد ولي گاز CO از خطر مسموميت بسيار بالايي برخوردار است. دودکش اولين مولفه ي خروج محصولات احتراق است که به آن لوله بخاري هم گفته مي شود وبه وسيله آن خروجي کوره به دودکش ديوار وصل مي شود. قطر اين لوله بايد بزرگتر و يا مساوي خروجي کوره باشد. گاهي اوقات ديده مي شود که به علت کوچک بودن دهانه ي ورودي دودکش ديوار، از يک لوله تبديل(از قطربيشتر به قطر کمتر) استفاده مي شود که به دليل ايجاد يک مقاومت در مسير جريان هواي گرم و محصول حريق بخشي از گاز CO پس زده شده و از طريق منافذ کوره و لوله به فضاي ساختمان بر‌مي‌گردد.

نکته ديگر اين که اين دود کش ها بايد حتما داراي شيب مثبت باشد، يعني جهت دودکش روبه بالا باشد نه به سمت پائين. بارها مشاهده شده است که خروجي دودکش ديوار را در سطح پائين ساخته اند به اين خاطر لوله بخاري را به اجبار روبه پائين کشيده وسپس به دودکش ديوار متصل کرده اند که بسيار خطرناک است.

نکته بعد اين است که به هيچ وجه نبايد از لوله ي آکاردئوني به عنوان لوله بخاري استفاده کرد. اين لوله ها به مرور زمان مقاومتش را از دست داده و در آن افتادگي و در نتيجه ايجاد شيب منفي درلوله ودرنهايت برگشت گاز ها ي ناشي از احتراق به فضاي سکونت مي شود. هم چنين با گذشت زمان دربدنه لوله ها ي آکاردئوني براثر حرارت و گذر هواي گرم از آن، سوراخ هاي بسيار ريزي بوجود مي آيد که حتي با چشم هم ديده نمي شود. گاز هاي سمي CO از طريق اين سوراخ ها کم کم وارد فضاي خانه شده و باعث گاز گرفتگي افراد مي شود.

مورد ديگر اين که دودکش هاي داخل ديوار بايد از جنس مصالح ساختماني مقاوم بوده وکاملا مستقل باشد و به صورت مشترک و انشعابي کار نشده باشد. متاسفانه بارها ديده شده که براي تخليه دود هاي حاصل از موتور خانه، يک دودکش بزرگ در داخل ساختمان تعبيه شده و از هرطبقه هم يک انشعاب به اين دودکش بزرگ متصل شده اند که اين کار فوق العاده خطر ناک بوده و مطمئن بدانيد که اين شرايط، کل ساختمان را نا ايمن کرده و موجب گاز گرفتگي همه ساکنان را فراهم مي کند. يکي از اصول اوليه دودکش ها اين است که هر دودکش بايد مستقل از دودکش هاي ديگر باشد. دليل برخي از حوادث گاز گرفتگي در سال هاي اخير همين انشعابات مشترک دودکش ها بود که بين واحدهاي مختلف يک ساختمان وجود داشت.

مقاوم نبودن مصالح وعدم يکپارچگي دودکش هاي داخل ديوار هم از ديگردلايل وقوع حوادث گاز گرفتگي است که حتي منجر به مرگ افراد نيز شده است بي آنکه حتي دربازديد ها وبررسي هاي اوليه نشت گازهاي منواکسيد کربن مشخص شود. گاهي اوقات هم ديده شده که لوله هاي سيماني را در داخل ديوار ها بر روي هم چيده و روي آن را با موادي مانند گچ و. . . پوشانده اند.

به مرور زمان و بر اثر انبساط و انقباض ناشي از گرما و سرما ي هوا، ترک هايي در اين مکان ها ايجاد شده که گاز هاي منواکسيد کربن از اين طريق به داخل واحد ها و اتاق ها نفوذ کرده و حادثه گاز گرفتگي را موجب شده اند.

ما حوادثي داشتيم که به رغم نبود عوامل انتشار گاز COمانند شومينه، بخاري، آبگرمکن در خانه و حتي نبود لوله کشي گاز شهري ولي باز هم حادثه گاز گرفتگي رخ داده و يک خانواده از بين رفته اند. اين حادثه در سال 83 اتفاق افتاد ودليل اش اين بود که دودکش داخل ديوار به مرور زمان وبراثر گرما و سرما دچار ترک خوردگي شده وسوراخ هاي ريزي بر روي گچ ديوار ايجاد شده که گاز CO از طريق اين منافذ کم کم وارد فضاي خانه شده بود. جالب اين که اين سوراخ ها اصلا قابل رؤيت نبودندوتنها کارشناسان به وسيله دستگاه گاز سنج پي به اين موضوع بردند.

مورد بعدي اين است که بعضي مواقع افراد به علت نبود دودکش ديوار، لوله بخاري را از پنجره به بيرون مي کشند که کار اشتباه وخطرناکي است و ممکن است محصولات احتراق و گاز هاي خروجي به دلايل مختلفي دوباره به داخل وسيله حرارتي و در نهايت فضاي ساختمان پس زده شده و موجب گاز گرفتگي شود.

درصورت اجبار و نصب لوله از طريق پنجره، به ازاي کشيدن هريک متر لوله افقي، بايد 3متر به صورت عمودي و روبه بالا نصب شود و در بالاي آن هم يک کلاهک H نصب شود.

يک نکته بسيار مهم در دودکش هاي ديواري اين است که اين دودکش ها با يد حداقل 60 سانتي متربالاتر از پشت بام ادامه داشته باشد و در انتهاي آن نيز حتما بايستي کلاهک H نصب شود. لوله بالاي پشت بام بايد از استقامت و ايستائي لازم برخوردارباشد تا با وزش باد و يا وارد آمدن ضربه ناگهاني مانندنشستن پرنده اي بر روي آن از جاي خود کنده نشده ونيفتد.

وجود کلاهک H بر روي لوله باعث مي شود که ازسقوط اشيا به داخل دودکش و مسدود شدن مسير خروج گازها جلوگيري شده و در شرائط وزش باد و با وجودهواي پرفشار نيزخروج محصولات احتراق و گازهاي منواکسيد کربن به بيرون از ساختمان به راحتي صورت پذيرد. اين کلاهک بايد مستحکم و مقاوم باشد ولازم است که هرچند وقت يکبار با بازديد هاي دوره اي از سلامت آن مطمئن شويم.

نکته مهم در رابطه با دودکش ها اين است که امکان دارد همه ي تمهيدات را درست اجرا و نظارت کرده و حتي بازديد دوره اي هم داشته باشيم ولي به هرحال هم چنان ادامه دارد در يک دوره زماني، اين سيستم به طريقي دچار مشکل شده و از کاربيفتد. حال اگر در اين شرائط به خصوص در شب هنگام که همه ساکنان و افرادخانواده در خواب بسر مي برندبه وقوع بپيوندند گاز CO هم نشت کند به طور قطع همه اين افراد ابتدا به خواب سنگين فرو رفته و سپس بدون آنکه قادر به کوچکترين عکس العملي براي نجات جان خود باشند جان خود را از دست مي دهند.

به همين دليل براي پيشگيري از اين نوع حادثه حتما ضروري است يک دستگاه هشدار دهنده گاز CO در نزديکي جاهايي که سيستم هاي گرمايشي وجود دارد به ويژه در فضاهاي بسته نصب شود تا اگراشکالي در سيستم دودکش ها ايجاد واين گاز سمي و خطرناک به هرشکلي منتشرشد افراد پيش از اينکه دچار گاز گرفتگي شوند از اين مهلکه نجات يابند.

تجهيزات غير استاندارد و وسايل گرمايشي غير استاندارد هم مي تواند منجر به بروز حوادث گاز گرفتگي شود، گرچه فراواني اش کم است ولي يکي از عوامل مرگبار دراين گونه حوادث است، به خصوص در محيط هاي کارگري به دليل استفاده از وسايل گرمازايي مانند اجاق گاز و پلوپز گازي براي تامين گرماي محيط زندگي اين افراد، حوادث گاز گرفتگي رخ داده که متاسفانه تاکنون منجر به فوت تعداد زيادي ازاين کارگران نيز شده است.

يکي ديگر از عوامل وقوع حوادث گاز گرفتگي روشن کردن خودرو در گاراژ و پارکينگ منازل است. بعضي راننده ها صبح هنگام براي اينکه موتور خودرو را گرم کنند اين وسيله رادرفضاي بسته مثل پارکينگ ساختمان ها روشن مي کنند و به مدت طولاني دراين حالت باقي مي گذارند که انتشار دود خودرو در فضاي ساختمان وخانه سبب بروزگاز گرفتگي و حتي مرگ افراد مي شود.

نکته ي آخر اينکه استفاده از موتور برق پرتابل و روشن کردن آن مخصوصا در فضاي بسته، فوق العاده خطرناک است وامکان وقوع حوادث گاز گرفتگي را افزايش مي دهد.

سوال- به طور کلي چه وسايلي موجب بروز حوادث گاز گرفتگي مي شود؟

هر سيستم گرمايشي که از سوخت هاي فسيلي استفاده مي کند جزو منابع انتشار گاز CO محسوب مي شود، مثل بخاري، شومينه، آبگرمکن و پکيج با هر نوع سوخت اعم از گازي و نفتي.

البته خودروها و به طور کلي موتور هاي بنزيني و گازوئيلي هم عامل انتشار اين گاز سمي هستند. سوزاندن چوب و ذغال نيز از جمله منابع توليد گازCO مي باشند.

سوال- چرا به گاز CO قاتل خاموش، قاتل نامرئي و يا به اين گونه مرگ ها، قتل شيرين مي گويند؟

چون ترکيب شيميايي گازCO ناقص است و يک مولکول اکسيژن کم دارد تا بتواندبه مولکول پايدار گاز CO2 تبديل شودبنابراين اين گاز همواره ميل ترکيبي شديد دارد. وقتي که مولکولCO وارد خون مي شود با هموگلوبين خون ترکيب شده و مولکولي بنام کربوکسي هموگلوبين تشکيل مي شود. علائم عمومي آن در ابتدا سردرد وسرگيجه و سياهي رفتن چشم است وتقريبا هشياري فرد و شناخت محيط را دچار مشکل مي کند. از ديگر علائم اين گاز، تهوع و استفراغ است. کم شدن هوشياري باعث مي شود که فرد کم کم به خواب فرو رود. اگرغلظت اين گاز به بيش از ppm 12800 برسد ظرف دو دقيقه انسان را مي کشد. در اين حالت است فرد بدون آنکه فرصت فرار داشته باشد وحتي قادر باشد که دستگيره در راباز کند همان جا افتاده و جان مي دهد. اگرغلظت گاز منواکسيد کربن در فضاي بسته تا ppm 3000 باشد انسان فقط نيم ساعت مي تواند دوام بياورد و در ppm 800 اين مدت به دو ساعت مي رسد.

گاز CO بر سلول هاي مغزي انسان اثر مي گذارد وحالت هوشياري را مختل مي کندبنابراين فرد هيچ دردي را حس نمي کند و به آرامي به خواب رفته و فوت مي کند به همين دليل به اين حالت مرگ را قتل شيرين و يا قتل خاموش و به عامل اين مرگ يعني گاز CO قاتل خاموش و يا قاتل پنهان مي گويند.

براي ارتقاي اين فرهنگ هرچقدردر مورد ايمني گفته و تکرارشود بازهم کم است. طلبه ها مي گويند "الدرس حرف والتکرار الف" يعني درس يک بار و تکرار هزار بار. دانش و اطلاعات مردم پيش نياز فرهنگ عمومي است، ما مي دانيم که اگرغذا زياد بخوريم چاق مي شويم که قطعا براي سلامتي مان مضر است ولي به رغم اين آگاهي بازهم مي خوريم. ويا مي دانيم که رانندگي با سرعت بالا خطرناک است ولي بازهم اين کار را انجام مي دهيم. درخيلي از موارد دانش آن راداريم اما فرهنگ به کارگيري دانش خود را نداريم. در موضوع ايمني هم اين گونه رفتار مي کنيم و معتقديم که مرگ براي همسايه است. متاسفانه جامعه به رغم توسعه يافتگي در زمينه هاي مختلف، هنوز باور هاي ايمني را در صدر کار هاي خود قرار نمي دهد و بابت آن هزينه هاي زيادي نيز مي پردازد. ما بايد هم دانش ايمني را ارتقا دهيم و هم فرهنگ ايمني را. براي اين منظور نياز به يک مشارکت عمومي است که البته در اين ميان نقش رسانه ها ي گروهي به خصوص رسانه هاي صوتي و تصويري در جهت افزايش آگاهي وباور ايمني برجسته است.

سوال- ازچه سال‌هايي وقوع حوادث مرگبار گاز گرفتگي رو به فزوني نهاد؟

از زماني که وسايل گازسوز مانند بخاري و آبگرمکن وارد خانه ها شد پتانسيل خطر اين نوع حوادث نيز افزايش پيدا کرد. البته حوادث گاز گرفتگي در سنوات گذشته هم رخ مي داد ولي شمار آن اندک بود. غالبا اين حوادث در فصل سرما وزمستان و در هنگام استفاده از کرسي هاي ذغالي براي گرم کردن خود اتفاق مي افتاد.

با ورود بخاري هاي نفتي، مردم به خاطر دقت در نصب دودکش ها به منظور جلوگيري از دود سياهي که اين وسايل نفتي توليد مي کردند اين نوع حوادث بندرت رخ مي داد. البته وسايل حرارتي نفتي در آن سال ها باعث افزايش دو نوع حادثه مي شد يکي انفجار مخزن نفت اين وسايل بود ديگري وقوع آتش سوزي هاي متعدد ناشي از سرريزشدن نفت وسرايت آتش به اطراف. در اين حوادث هرچند خسارات هنگفتي براثر بروز انفجار و آتش سوزي بر اموال مردم تحميل ميشد ولي دستکم مرگ و مير و آسيب هاي جسمي افراد در مقاسه با حوادث گاز گرفتگي بسيار کمتر بود.

به دنبال گازرساني شهر ها و تغيير وسايل حرارتي از نفتي به گازي وقوع حوادث گاز گرفتگي هم افزايش پيدا کرد و هرساله تعداد زيادي از شهروندان به علت نشت گاز منواکسيد کربن در محيط جان خود را از دست دادند. اين در شرايطي است که مردم از خطرات اين گونه سوخت ها آگاهي چنداني ندارند و همين مسئله مزيد برعلت شده و موجب مرگ هاي دلخراشي مي شود. حتي گاهي مشاهده مي شود که تمامي اعضاي يک خانواده در خواب براثر گاز گرفتگي در بستر مرگ افتاده و جان به جان آفرين تسليم کرده اند.

جالب اين که در اين سال ها حوادث گاز گرفتگي مختص به فصل زمستان نيست بلکه حتي در تابستان هم ديده مي شود که به علت نشت گاز COاز آبگرمکن هاي گازي افراد دچار گاز گرفتگي مي شوند. چون اين گاز بي بو و بي رنگ است بنابراين خطر آن از ديگرمواد نفتي مانند نفت و گازوئيل که توليد دود سياه مي کند بيشتراست.

سوال- به نظر شما چکار بايد کرد تا اين حوادث رخ ندهد؟

در استانداردها براي پيشگيري ازحوادث گاز گرفتگي سه فاکتور اساسي مطرح است: اولين مورد بکارگيري وسايل گرمايشي استاندارد است. در مکان هايي که اين وسايل مورد استفاده قرار مي گيرد ايجاد تهويه مناسب هوا درفضاي خانه و ساختمان بسيار حياتي است لذا براي اين کار لازم است سوراخ و يا دريچه اي به عنوان تهويه هوا باز بگذاريم تا اگر گاز CO و يا CO2 نشت کرد از طريق اين دريچه و يا سوراخ به بيرون منتقل شود. يکي از رموز خلقت اين است که هيچ چيز در يک جا به صورت متمرکز باقي نمي ماند و پراکنده مي شود، مثلا اگر در فضايي گاز CO زياد باشدبراساس اصل بي نظمي که درفيزيک به آن آنتروپي گفته مي شود به طور يکسان در فضا منتشر شده و اکسيژن جاي آن را مي گيرد وچون وزن حجمي منواکسيد کربن(28) از وزن حجمي هوا(29) سبک است به اين دليل گاز CO به سطح بالا رفته ودرزير سقف جمع مي شود که با ايجاد اين شرائط احتمال حوادث گاز گرفتگي درآن خانه به صفر نزديک مي شود.

دومين فاکتور نصب سيستم دودکش بدون نقص است. تجربه نشان داده است که تقريبا عامل 80 درصد گاز گرفتگي ها، خود دودکش ها هستند. بنابراين دقت در نصب دودکش ها و بازديد هاي دوره اي مي تواند از بسياري از اين نوع حوادث جلوگيري کند.

سومين و مهم ترين فاکتور اين است که حتما بايد يک دستگاه هشدار دهنده منواکسيد کربن در داخل خانه و جاهايي که وسايل حرارت زا با سوخت فسيلي(گر، نفت سفيد ونفت گاز) بکار گرفته مي شود وجود داشته باشد تا به هردليلي گاز CO نشت کرد به خصوص در هنگامي که درخواب بسر مي بريم با به صدا در آمدن آژير بلافاصله ازخطر گاز گرفتگي مطلع شده و محل را ترک کنيم.

بر اساس مراجع و منابع استاندارد تحقيق اگر ما اين فاکتور ها را رعايت کنيم به احتمال بيش از 99 درصد دچار خطر گاز گرفتگي نخواهيم شد.

سوال- آيا خوابيدن در کنار بخاري ها مشکلي براي افراد به ويژه کودکان ايجاد نمي کند؟

درشرائط معمولي و درصورت وجود هواي پاک مانند هواي کوهستان، آلودگي گاز COاز ppm 5 /0 شروع مي شود تا ppm 5 يعني 5 قسمت از ميليون قسمت. طبق تحقيق انجام شده اگر داخل خانه اي بخاري گازي روشن باشد درصد آلودگي گازCO به ppm 15مي رسد واين درحالي است که ميزان آلودگي اين گاز در کنار بخاري ppm 30 است. اين بدين معني است که ميزان آلودگي کنار بخاري دوبرابرديگر فضاي اتاق است. بنابراين توصيه مي شود که اشخاص به هنگام خوابيدن حتما از بخاري فاصله بگيرند. اگر فردي کنار بخاري بخوابد خواب او سنگين شده وبه نوعي خواب آشفته مي بيند و دراين حالت اگر از بخاري فاصله بگيرد کم کم احساس رهايي کرده و مشکل تنفسي او رفع مي شود. و در نهايت اينکه اگر افراد به خصوص کودکان در کناربخاري که ازآن گاز CO نشت مي کند به استراحت بپردازند احتمال خطر و مسموميت براي آنهاو جود دارد.

سوال- متأسفانه گاهي اوقات مشاهده مي شود که انتهاي لوله دودکش را در داخل ظروف آب مي گذارند به گمان اين که محصولات احتراق (گاز هاي سمي خروجي از بخاري ) جذب آب مي شود، آيا اين کار درست است وخطري براي ديگران ايجاد نمي کند؟

اصلا اين کار هيچ گونه منطق علمي ندارد وکاري است بسيار خطرناک و مرگ آور. اين يک فرضيه عوامانه است و افراد ناآگاه متاسفانه دست به چنين اقدام خطرناک مي زنند که هم جان خود را به خطر مي اندازند و هم جان اطرافيان خود را. گازCO و CO2 پس از اشباع شدن آب درمدت چندثانيه، در فضاي آن مکان آزاد مي شود و بستگي به ميزان خروجي اين گاز ها از وسايل حرارتي، در زمان کوتاهي محيط را دچار آلودگي مي کند. محصول احتراق بخاري ها خيلي زياد است و اگر مستقيم وارد مکان بسته شود ظرف چند دقيقه گاز COآن به حدود خطرناک مي رسد و اين به آن معني است که فرد حتي ممکن است فرصت فرار هم نداشته باشدو متاسفانه انجام اين کارغلط تاکنون موجب بروز چندين حادثه گاز گرفتگي و مرگ افراد شده است.

بنده به عنوان مسئول پيشگيري از حوادث آتش نشاني به شهروندان توصيه اکيد مي کنم که به هيچ وجه اين کار را در هيچ مکاني انجام ندهند و به شدت از آن پرهيز کنند زيرا همان طور که قبلا نيز گفته شد در اين کاربا خطر مرگ خيلي زياد توأم است.

سوال- با توجه به اين که دريچه هاي کولر، تبادل هوا در داخل ساختمان را امکان پذير مي سازدآيا بهتر نيست که براي اطمينان هرچه بيشتر، اين دريچه هاي کولر براي پيشگيري از حوادث گاز گرفتگي درفصل زمستان باز گذاشته شود؟

اگر دريچه کولر که اندازه آن بزرگ است باز بما ند قطعاميزان مصرف سوخت هم بالا مي رود، حال اگر ما يک سوراخ خيلي محدودي در گوشه اي ازفضاي خانه براي تهويه هوا در نظر بگيريم مناسب تر است البته اين منفذ بايد درمکاني با شد که درآن وسيله حرارتي مانند بخاري گازي روشن باشدتا تبادل هوا به خوبي انجام شود. چون در زمستان مردم براي جلوگيري از نفوذ باران وبرف به داخل کولرها، از پوششهاي پارچه اي وبرزنتي استفاده کرده وبا آن اين کولرها را مي پوشانند لذا دراين حالت باز گذاشتن دريچه کولرها هيچ تاثيري بر تبادل هوا در ساختمان نخواهد داشت وچون هواي گرم به سطح بالا رفته و از دريچه ها خارج مي شود بنابراين ممکن است با سرد شدن فضاي خانه به خصوص در شب هنگام که ساکنان خواب هستند يکي از ساکنان بدون توجه به خطرات آن، دريچه کولر را ببندد که اتفاقا اين حادثه در همان موقع رخ مي دهد.

حوادث گاز گرفتگي با کوچک ترين بي احتياطي اتفاق مي افتد مثلا درزمستان 84 خانواده اي به قصد سفر به مشهد آپارتمان خود راکه در طبقه اول ساختماني چهار طبقه بود ترک کردند ولي پيش ازآن، حفاظت خانه شان را به يکي ازاقوام خود سپردند. چون هوا سرد بود اين شخص شب هنگام، قبل از خوابيدن درداخل يکي از اتاقها، يک بخاري را در آن قرار داده ودودکش آن رانيز به داخل پاسيو مجتمع مسکوني مي کشد. محصولات احتراق ناشي از روشن بودن بخاري اندک اندک و بدون آنکه کسي متوجه آن شود از طريق کانال پاسيو به بالا متصاعد شده وبه داخل آپارتمان طبقه چهارم نفوذ مي کندو باعث گاز گرفتگي ومرگ يکي از ساکنان طبقه چهارم که خوابيده بود شد.

منظور از بيان اين حادثه اين است که موقعي که يک اتفاق رخ ميدهد تنها کافي است يکي از حلقه هاي زنجير به هم پيوسته از شرايط ايمن، پاره شود آن وقت آن حادثه اتفاق مي افتد به همين خاطر ما نبايد تنها به يک شرايط ايمن اکتفا کنيم بلکه بايد شرايط هاي مختلفي را در نظر بگيريم تا در صورت ايجاد اشکال درهرکدام، آن وضعيت ايمن و به نوعي حلقه هاي زنجير از هم نگسلد و حادثه اي به وقوع نپيوندد.

درز ها ودريچه هاي تبادل هوا بايد طوري طراحي و انتخاب شود که علاوه بر مانع شدن از بروزگاز گرفتگي، هواي خانه را هم زياد سرد نکند به اين دليل دريچه هاي کولر بسته باشد بهتر است ولي حتما بايد دريچه اختصاصي براي تبادل هوا وجود داشته باشد.

سوال- شومينه ها از ديگر وسايل حرارتي است که در سال هاي اخير به خصوص بدنبال گسترش گاز شهري مورد استقبال خانواده ها قرار گرفته است، آيا استفاده از شومينه به عنوان يک وسيله گرما زاي مناسب و بي خطر است؟

تحقيقات نشان مي دهد که شومينه ها از جنبه ايمني وسيله مناسبي نيستند. در اين نوع وسيله گرمايشي احتمال وقوع آتش سوزي به علت عريان بودن شعله و ارتباط مستقيم آن با محيط اطراف بسيار بالا است وبه هردليلي کوچکترين مشکلي در دودکش آن بوجود آيد چه در قسمت پشت بام وچه در سامانه هدايت دود يا محصولات احتراق آن، پتانسيل خطرگاز گرفتگي آن نيز بسيار بالا است. بنا براين سازمان آتش نشاني تهران به هيچ وجه توصيه نمي کند که از شومينه به عنوان وسيله گرمايشي به ويژه هنگام خواب استفاده شود. بعضي از اين شومينه ها دريچه ي دامپر دارند که در تابستان آن را مي بندند تا گرد و خاک به همراه باد از طريق کانال هدايت دود آن به داخل خانه وارد نشود.

اگر احتمال بدهيد که پاي شومينه خوابتان مي برد توصيه مي کنيم که شومينه را خاموش کنيد.

سوال- بارهاديده شده است که به دليل نبود دودکش ديواري در واحد ها، ساکنان آن هنگام نصب بخاري، دودکش آن را به خروجي شومينه متصل مي کنند. به نظر شما آيا اين کار درست است ؟ چرا؟

خير، به خاطر اين که انجام اين کار بسيار خطرناک بوده وجان ساکنان را به شدت در معرض گاز گرفتگي قرار مي دهد. وقتي که دودکش بخاري در داخل دودکش شومينه قرار گيرد مانند اين است که دو وسيله حرارتي از يک دودکش مشترک استفاده شده از اين رو محصول احتراق و گاز هاي سمي دوباره پس زده شده و وارد فضاي داخلي ساختمان مي شود. به همين جهت به عنوان يک کارشناس و مسئول آتش نشاني به هيچ وجه آن را توصيه نمي کنم.

سوال- به عنوان معاون پيشگيري سازمان آتش نشاني ! با توجه به فرا رسيدن فصل سرما توصيه ايمني شما براي پيشگيري از بروز حوادث گاز گرفتگي چيست؟

من اجمالا پاسخ اين سوال را قبلا داده ام ولي به طور کلي يادآور مي شوم که حتما بايد دريچه ي تبادل هوا در فضاي خانه داشته باشيد. دودکش ها را خيلي دقيق بازديد و کنترل کنيد. از وسايل گازسوز غير استاندارد استفاده نکنيد. وسايل حرارتي برقي از نظر گاز گرفتگي ايمن هستند چون گازسمي CO توليد نمي کنند. دستگاه هشداردهنده منواکسيدکربن يادمان نرود و حتما در مکان هايي که بخاري، آبگرمکن، پکيج و شومينه گازي کارگذاشته شده، نصب شود.

نکته مهم ديگر اين که در خانه هاي زير 60 متر مربع به هيچ وجه آبگرمکن ديواري و پکيج استفاده نشود. آبگرمکن را در آشپزخانه ها نگذاريد. بارها مشاهده شده که خانم ها در حين آشپزي بيحال شده و افتاده اند، بعدا مشخص شده که انتشار گاز CO موجب گاز گرفتگي و بيهوشي اين افراد شده بود. حال اگر شوهر و يا افراد خانواده به طور اتفاقي وارد خانه نشده و متوجه اين اتفاق نمي شدند و آنها را نجات نمي دادند الان خيلي از اين افراد براثر مسموميت شديد ناشي از استنشاق گاز منواکسيد کربن جان خود را از دست داده بودند.

قرار دادن آبگرمکن ديواري گازي هم درفضاي بسته، فوق العاده خطرناک است به اين دليل به هيچ عنوان نبايد اين وسيله حرارتي در داخل حمام گذاشته شود.

به طور کلي درکاربري هاي عمومي و مسکوني براي پيشگيري از حوادث دلايل خيلي پيچيده اي وجود ندارد و حتي هزينه زيادي هم ندارد تنها کافي است اندکي دقت کنيم. به عنوان مثال براي ايمني يک ساختمان معمولي شايد جمعا 200 هزار تومان هم خرج نداشته باشد. آيا اين مبلغ کم، آنقدرارزش دارد که جان عزيزانمان را به خطر اندازيم.

اگر موازين ايمني را که گفته شد رعايت و لحاظ شود و هم چنين بازديد دوره اي دودکش ها، نصب هشدار دهنده و تعبيه منافذ لازم براي تبادل هوا انجام شود همين جا مي گويم که به نسبت يک در ده هزار هم احتمال وقوع حادثه وجود نخواهد داشت.

با توجه به اين که زمستان سرد و پر برفي در پيش داريم من از همه شهروندان محترم درخواست مي کنم که به نکات ايمني ذکر شده، دقت کنند و آن را جدي بگيرند چون بروز اين وقايع، مصيبت بار بوده و غيرقابل جبران است وحتي ممکن است به خاطر از دست دادن عزيزان، ادامه حيات براي بازماندگان دردناک و عذاب آورباشد و اين در حالي است که خيلي ساده مي توان از اين فجايع جلوگيري کرد.