شريان هاي انتقال هوا در تهران بسته است/شهر آلوده خدمت رسان خوبي نيست

سيد محمود هاشمي دکتراي برنامه ريزي محيط زيست در گفت و گو با خبرنگار شهر پيرامون ارتباط منظر شهري و محيط زيست تهران گفت: 50 درصد از مساحت ايران کوهستاني است. حضور اين ارتفاعات شرايط خاصي را در محدوده تهران که بخش عمده اي از آن در شيب دامنه جنوبي البرز است فراهم مي کند.

وي افزود: حضور البرز در قسمت هاي شمالي تهران شرايط خاصي را در کل منطقه از نظر دما، بارش، نوع خاص شيب زمين به وجود آورده. اين شرايط اين الزام را به وجود مي آورد که در طراحي و برنامه ريزي منظر در تهران مجاورت اين شهر با محيط کوهستاني مورد نظر قرار بگيرد. زيرا اکثر منابع عمده اکولوژيک منشاء کوهستاني دارند.

اين استاد دانشگاه تصريح کرد: اين بستر طبيعي شکل خاصي را به صورت تاريخي به اين شهر داده که ناشي از حضور فعاليت هاي انساني بدون توجه به فرآيندهاي اکولوژيکي مثل آب، باد و هوا است.

وي خاطرنشان کرد: علت آلودگي هواي تهران اين است که باد امکان وزيدن را ندارد اين در حالي است که طراحي بايد طوري باشد که از جريان اصلي هوا جلوگيري نکند. جريان اصلي هوا از طريق دره ها بايد تامين شود. اين اتفاق در حال حاضر در تهران نمي افتد و کوريدورهاي انتقال هوا در تهران بسته است. اين امر موجب مي شود که ساختمان هاي بلند شمال شهر تمامي سهم وزش باد تهران را نصيب خود کنند. زيرا جريان هوا به سطح بالاتري از نظر سطح ارتفاع مي رود.

شکل هندسي ساختار تهران اينورژن را تشديد مي کند

اين متخصص محيط زيست در توضيح اين مطلب گفت: سيستم حرکت جريان هوا در تهران بدين صورت است که پس از عبور کوهستان از کوهپايه عبور مي کند و از دشت به سمت جنوب تهران مي رود. بنابراين مقياس جريان هواي شهر تهران بزرگ است، زيرا حد واسط بيابان و کوه قرار دارد. اين شکل هندسي ساختار شهر از ورود هوا ممانعت مي کند و باعث پايداري و ماندگاري هوا و در نتيجه ايجاد پديده اينورژن مي شود.

هاشمي عنوان کرد: مقياس تحليل بررسي طراحي منظر بايد به صورت يک چرخه در 3 عامل طراحي، برنامه ريزي و مديريت در نظر گرفته مي شود. حال براي بررسي منظر شهر تهران با در نظر گرفتن اين 3 عامل بايد گفت که مثلا يک پارک در تهران به صورتي ساخته شده است که ارتباط آن با پهنه مجاورش در نظر گرفته نشده است. در واقع مقياس طراحي و اجرا در تهران نه سيستمي بلکه محلي است زيرا بستر کلي شهر در طراحي در نظر گرفته نشده است.

وي پيرامون راه حل تغيير سيستم شهرسازي شهر تهران خاطرنشان کرد: حال اين سوال مطرح مي شود که ساختمان هايي که بلند مرتبه هستند و يا اين که با اصول شهرسازي مغايرت دارند امکان تخريب ندارند و از آن مهم تر بافت کلي ساخت و ساز در شهرهايي مثل تهران در گذشته شکل گرفته و تغيير آن سخت است. طرح هايي است که مقياس زماني آن 100 ساله است. يعني به گونه اي برنامه ريزي و طراحي ها صورت مي گيرد که مثلا در بازه زماني 100 ساله بافت ساخته شده تخريب و بافت طبيعي بازسازي شود به گونه اي که هم اين بازسازي صورت گيرد و هم مالکان ساختمان ها آسيب نبينند.

تا برنامه ريزي بجنبد، شرايط تغيير کرده است

اين استاد دانشگاه گفت: متاسفانه نرخ تغييرات در تهران آنقدر سريع و بالا است که تا برنامه ريزي بجنبد وضعيت جديدي شکل گرفته است، آن هم شرايطي که آنقدر با شرايط سابق متفاوت است که اجازه برنامه ريزي را نمي دهد. در واقع نرخ تغييرات به گونه اي است که حتي اگر مديران طرح هم داشته باشند طراحي و پياده کردن برنامه ريزي براي حل مشکل سخت است.

سود شخصي کاربري زمين را تغيير مي دهد

هاشمي علت اين تغييرات سريع را جمعيت دانست و گفت: رشد جمعيت، نرخ تحولات را بالا مي برد. از سوي ديگر اصلي ترين عامل تغيير کاربري زمين که تاثير بسياري بر شهرسازي و طراحي منظر مي گذارد عامل اقتصادي است. مثلا زمين هاي کنار جاده قيمت بالايي پيدا مي کند، در نتيجه کشاورز به اين نتيجه مي رسد که ادامه کار کشاورزي براي او صرفه ندارد و سود در اين است که زمين را بفروشد و به امر ساخت و ساز اختصاص دهد . در اين حساب و کتاب ارتباط فرآيندهاي اکولوژيک ديده نمي شود و تنها صرفه اقتصادي مد نظر است.

اين متخصص محيط زيست تاکيد کرد: بنابراين بايد پيش بيني هايي صورت گيرد و متناسب با آن پيش بيني ها برنامه ريزي انجام شود. اين به معني جلوگيري از تغيير نيست بلکه بايد تغييرات هدف مند شود.

وي پيرامون برخي راه حل هاي محيط زيستي که در بحث طراحي منظر جاي دارند براي کاهش آلودگي هوا عنوان کرد: نتايج پژوهش انجمن ارزيابي محيط زيست که توسط دکتر خدوم صورت گرفته است در مورد آلودگي هواي تهران مي گويد اگر قرار بايد مشکل آلودگي هواي تهران را با کاشت درخت و با فضاي سبز برطرف کرد بايد 2 برابر وسعت کنوني تهران را به فضاي سبز اختصاص داد تا آلودگي هوا جذب شود. بنابراين در حل مشکل آلودگي هواي تهران نبايد تک بعدي نگريست زيرا ترافيک، خودرو، جمعيت و ... همه بر آلودگي هوا اثر گذار است.

مطالعات محيط زيست در طراحي منظر حالت فانتزي دارد

هاشمي خاطر نشان ساخت: بايد اين نکته را متذکر شد که بحث آلودگي هوا بر تغيير رويکردها در طراحي منظر از يک سو و تغيير منظر شهر از سوي ديگر اثرگذار است. متاسفانه مطالعات محيط زيست که بحث هاي آلودگي هوا را نيز در بر مي گرد در طراحي منظر حالت فانتزي دارد و تنها به عنوان دفترچه اي که در کنار مطالعات طرح قرار دارد ديده مي شود نه به عنوان مطالعه اي که اصول طراحي را از آن استخراج کنند.

اين متخصص محيط زيست تاکيد کرد: اين امر به ساختار مديريتي بر مي گردد. در واقع از نظر ظرفيت نهادي ارزيابي زيست محيطي بايد در پروژه ها وارد شود و اين مديران و سيستم مديريتي هستند که بايد از اين ارزيابي ها استفاده کنند.

وي گفت: آلودگي در اقسام مختلف خود از صوتي و بصري تا آلودگي هوا باعث مي شود که شهر خدمات خوبي را به شهروندان خود ندهد. مردم براي استفاده از امکانات شهري با وجود آلودگي ناچار به تحمل هستند و اين آلودگي ها چيزي است که به شهر تحميل مي شود. نتيجه تمامي اين موارد آسيب به سلامت شهروندان است و بيماري هايي که به افراد تحميل مي کند در حالي که محاسبه نمي شود اما وجود دارد.