تقلید گناه هنرجو نیست، گناه دوران است

به گزارش شهر، بسیاری از کارشناسان معتقدند بسیاری از هنرها و از جمله آن‌ها آواز ایرانی امروز نه تنها نسبت به گذشته پیشرفت نکرده‌،بلکه ستاره ساز هم نبوده. در شرایطی که نسل های گذشته با آن که فرهنگ موسیقایی غنی نداشتند؛ اما برای موسیقی و آواز اساتید بزرگی تربیت کرد. این موضوع سبب های مختلفی دارد که می‌توان آن‌ها را از نظر گذراند. با شهرام ناظری که به تازگی در هفتمین جشنواره موسیقی جوان به همراه بزرگانی چون حسین علیزاده، رامبد صدیف و داریوش طلایی به داوری آثار خوانندگان جوان پرداخته درباره آن‌چه آواز امروز را دچار کاستی کرده است؛ به گفت و گو نشسته‌ایم.

آواز امروز بر خلاف آن‌چه در گذشته شاهد بودیم؛ از نظر سطح کیفی در شرایط نامناسبی قرار دارد. تا دهه‌های قبل، شیوه های آواز فردی بود و کمتر با پدیده‌ای به نام تقلید مواجه بودیم اما امروز تقلید نه تنها در حیطه آواز یک گناه محسوب نمی‌شود؛ بلکه یکی از ویژگی ها و حتی افتخارات خوانندگان جوان آواز این است که مقلد صدای بزرگان این حرفه باشند. اما در واقع این موضوع از آن جهت نگران کننده است که هنرمندان جوان امضا و سبک شخصی برای آواز ندارند و در میان نسل آینده امید پر رنگی برای آواز تربیت نشده است. ناظری خواننده آواز اصیل ایرانی درباره راهکار حل مشکلات آواز می گوید: به باور من باید ریشه سست شدن بنیان های آواز را در آموزش جست و جو کرد. باید آموزش موسیقی را اصلاح کرد تا خوانندگان نسل آینده درست و اصولی تربیت و وارد فضای حرفه‌ای شوند. به هر حال اگر آموزش در همه حیطه های هنری به صورت درست و اصولی بنیان گذاشته شده و دنبال شود و همه حیطه های هنری به ویژه آموزش آواز ایرانی بر مبنای استانداردهای لازم اتفاق افتد؛‌ نتیجه بهتری رخ خواهد داد. این موضوع نه تنها در رابطه با آواز که در ارتباط با سایر رشته‌های هنر موسیقی صدق می‌کند.

اما شاید یکی از مشکلات در موسیقی و آواز امروز نبودن مرجعی برای بررسی مسائل و مشکلات تخصصی این حیطه ها و تجویز نسخه ای برای حل معضلات این حوزه است. این هنرمند درباره لزوم توجه عمیق و ریشه یابی مشکلات در حیطه آواز معتقد است: رسیدن به استاندارد در آواز اصیل ایرانی دست نایافتنی نیست. اما به شرطی که آواز ایرانی به صورت ریشه ای مورد بررسی قرار گیرد.

امسال جشنواره هفتم موسیقی جوان در حالی برگزار شد که گروهی متشکل از اساتید هنر موسیقی که صاحب‌نظران و هنرمندان بنام این حوزه اند در ترکیب داوری آن حضور داشتند. شهرام ناظری با تأکید بر این جشنواره و حسن حضور بزرگان موسیقی ایران در آن می‌گوید: در شورای انتخاب و داوری هفتمین جشنواره موسیقی جوان شورایی مستقل و خود جوش از برترین های موسیقی ایران تشکیل شد و فردی که با موسیقی ارتباط محکم و پر سابقه ای نداشته باشد؛ در این جمع حضور نداشت. شاید این نخستین بار بود که چنین شورایی متشکل از متخصصین این فن شکل گرفته بود و صاحب نظران موسیقی که شورایی فنی برای موسیقی کلاسیک ایرانی به حساب می‌آمدند گرد هم آمده بودند. این می تواند فصل جدیدی در آستانه دولت یازدهم در حوزه موسیقی باشد.

اما حضور همیشگی بزرگان و فعالان جدی عرصه موسیقی در فعالیت‌های مرتبط با نسل امروز و نیاز به نظرات و تجربیات آنان همیشه احساس می‌شود. در حالی که عدم حضور بخش اعظمی از این مجموعه اساتید غالباً در جریانات و اتفاقات مهم هنری مشهود است و نبود این اساتید سبب متوسط ماندن جشنواره ها و روند کند پیشرفت در حوزه موسیقی می‌شود. چرا که این حوزه نیاز به تخصص ویژه و توانایی منحصر به فردی است و افراد غیر متخصص نمی‌توانند به راحتی در این حوزه ورود پیدا کنند. در نتیجه خلأ حضور اساتید مطرح حوزه موسیقی و بزرگان فن همیشه در جشنواره‌های هنر احساس شده است. ناظری درباره لزوم حضور اساتید بزرگ موسیقی ایران در بطن رخدادهای هنری کشور و نیاز مسئولان به تجربیات آن‌ها می‌گوید:

تا کنون بسیاری از ما به چنین شکلی در یک رویداد مهم هنری حاضر نشده ایم. اما جامعه هنر و نسل امروز به تجربیات نسل گذشته موسیقی ایران نیاز دارند. به هر حال ما فکر می‌کنیم که همه ما بیشتر باید به متن جریانات هنری ورود پیدا کنیم. به عنوان نمونه من خود در تمام این سال‌ها در حاشیه فعالیت می کردم ، کمتر به متن ورود پیدا می کردم و تنها در حیطه فعالیت حرفه‌ای خود در عرصه موسیقی حضور داشتم. اما به بار من وقت آن رسیده است که به بطن جریانات موسیقی ورود پیدا کنیم و به مسئولان برای بهبود شرایط موسیقی، رفع نواقص و کاستی‌ها، شناسایی و مرتفع ساختن نیازهای حوزه موسیقی، و ارائه راهکارهای حل مشکلات این حوزه مهم هنری مشورت دهیم.

این موضوع به یقین در آینده نسل بعدی بی ثمر نیست. حتی حضور چهره‌های ارزشمند موسیقی در ترکیب داوری هفتمین جشنواره موسیقی جوان، خود به خود هنرمندان جوان را از دیدن اساتید برجسته در مقابل خود خرسند می کرد و به یقین برای آن ها انگیزه آفرین بود. اگر این حضور را وسعت دهیم نه تنها انگیزه های نسل جوان را برای ادامه اه هنر محکم‌تر و استوار تر خواهیم دید؛ بلکه شرایط موسیقی کشور روندی رو به ارتقا در پیش خواهد گرفت. شهرام ناظری درباره این موضوع می‌گوید: ارائه راه حل از سوی متخصصان موسیقی و چهره های شناخته شده این فن شریف کمک می کند تا مسئولان با مشورت اساتید دستور العمل هایی درست و اصولی برای تعلیم موسیقی ارائه دهند. از سوی دیگر جریان هنری به مرور اصلاح و در مسیر درست خود قرار می گیرد. هدایت هنرمندان جوان امروز به سوی پیشرفت برای بدل شدن به هنرمندان برجسته نسل آینده نیز از بهترین پیامدهای این حضور است. از دیگر سو این هنر در صورت طی کردن مسیری درست؛ در میان نسل جوان ترویج خواهد یافت. پس اساتید موسیقی قادرند راهکارهایی برای رواج موسیقی در میان نسل جوان ارائه دهند و ازین سان می توان امیدوار بود به مرور آینده هنرمندان جوانی را که در مسیر هنر گام نهاده اند را بهبود بخشید.

نخستین و شاید اساسی‌ترین مشکل آواز امروز تکرار شیوه دیگران و تقلید است. موضوعی که زنگ خطری جدی برای آواز است. این موضوع از آن‌ جا مهم به نظر می رسد که روند خلاقه آواز را از آن خواهد گرفت و کم کم اثری از درخشش آواز ایرانی بر جای نخواهد ماند و از آن جا که موسیقی ایران به کلام وابستگی انکار ناپذیری دارد؛ این مشکل موسیقی کلاسیک ایرانی را به خطر خواهد انداخت.اما ناظری تقلید درباره آواز هشدار می دهد و درباره علت این مشکل می‌گوید: بزرگ‌ترین معضل آواز امروز شبیه خوانی و تقلید در این عرصه است و این اتفاقی ناخوشایند برای آواز اصیل ایرانی و حتی خطری بزرگ برای آن است. اگر روزگار معاصر را به شش دوره تقسیم کنیم؛ باید به این موضوع صحه گذاریم که آواز در هیچ دوره ای تقلیدی نبوده است.

این خواننده آواز اصیل ایرانی در ریشه یابی این معضل می‌گوید: مشکلات آواز در میان نسل آینده را گناه جوانان نمی‌دانم؛ این گناه دوران است. شرایط نامناسب سبب شده تا هنرمندان جوان به تقلید روی آورند چرا که امکان پرورش قدرت خلاقه آن‌ها تا کنون فراهم نشده است. این اتفاق شاید به این دلیل رخ داده که مراکز هنری امروز خط و مشی مناسبی برای تربیت جوانان نداشته اند.