به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، رضا مهدوی با بیان این‌که اصولا واژگان ما گویا و پویا نبوده و در تعاریف این حوزه دچار مشکل بوده‌ایم، افزود: در آوردن کلمه هنر پیش از فرهنگ تعمد دارم چراکه هنر زمینه ساز و بسترساز فرهنگ‌هاست که خرده فرهنگ‌های ما را نیز در بر می‌گیرد و این فرهنگ‌ها که با توجه به تنوع اقوام و زبان‌های مختلفی که در ایران داریم بسیار متنوع هستند.
به گفته او، هنر و فرهنگ شناخته شده ترین موردی هستند که دنیا ما را به واسطه آن می شناسد. این فرهنگ ها فراموش نشده اند بلکه نگاه ما و زاویه دید ما به آنها تغییر کرده است.
این پژوهشگر ادامه داد: این آیین رمضان با تمام زیرشاخه های آن در روستاها و اقوام مختلف، با گویش ها و رفتارهای مختلف ملی، دینی و مذهبی ارائه می شود. جایگاه این ارائه امروزه با وجود رسانه ها فرق کرده است و در این شرایط ما باید به گونه ای رفتار کنیم که خود را با پیشرفت های تکنولوژی مطابقت دهیم. در واقع رسانه ها محل خوبی برای تبلیغ و معرفی آیین های ما هستند. لازم است که در عصر ارتباطات و تکنولوژی، ما نیز از قدرت تبلیغ رسانه ای که در دنیا از آن استفاده فراوان می شود، استفاده کنیم.
مدیر سابق مرکز موسیقی حوزه هنری تاکید کرد: این در حالیست که متوجه تاثیر رسانه نیستیم و از کنار این امکان در بسیاری موارد به سادگی می گذریم. با توجه به پیشرفت هایی که حاصل شده، در عرصه علم و تکنولوژی، در صدد جبران عقب ماندگی 200 ساله خود برآمده ایم اما اهمیتی که بایسته و شایسته است به عقب ماندگی در عرصه فرهنگ نمی دهیم.
به گفته او، این فرهنگ ها که قدمت برخی از آنها گاهی به هزاران سال قبل باز می گردد مربوط به رفتارهای آیینی است که خاص این جغرافیاست. بنابراین در حفظ، شناساندن و اشاعه آن باید بیشتر و بهتر از آن چه تا کنون بوده عمل کنیم.
مهدوی با بیان این که آیین های رمضان و موسیقی رمضان نیز جدای از این امر نیستند، اضافه کرد: برای موسیقی رمضان تنها یک کتاب با عنوان «موسیقی رمضان» توسط هوشنگ جاوید نگاشته شده و پس از آن کتابی برای نقد آن یا ادامه پژوهش نگاشته نشد. این امر مایه تاسف است که فعالیت های ما در این حوزه ها ادامه نداشته باشد و از جوانان و علاقه مندانی که در این زمینه پژوهش می کنند نیز حمایت نشود. این امر از ضعفی ناشی می شود که در واقع تبلیغات لازم برای آیین های دینی خود نکرده ایم.
آنچه امروز به عنوان موسیقی رمضان جا افتاده و تعریف شده در واقع یک رفتار آیینی است که زیرشاخه های بسیاری دارد و لحظه لحظه ماه مبارک را شامل می شود؛ همچنان که در ایام محرم فرهنگ عاشورا را داریم که مبتنی بر مقتل است.
مهدوی با بیان این مطلب ادامه داد: ناآگاهی از فرهنگ مقتل خوانی موجب می شود که فرهنگ عاشورا را بی آنکه بدانیم تحریف کنیم؛ چیزی که امروزه در مداحی ها گرفتار آن هستیم. این مشکل در تمام آیین ها می تواند وجود داشته باشد که با آگاهی و دانش می توانیم این آیین ها را حفظ کنیم.
به گفته این پژوهشگر موسیقی، موسیقی رمضان در ردیف دستگاهی ما جا دارد و بسیاری از کسانی که رمضان خوانی می کرده اند ردیفدان و آگاه به دستگاه های موسیقی ایران بوده اند. یک فرهنگ موسیقی برای یک آیین دینی مذهبی برگزار می شده و برخی در مقاطعی علاقه مند به عیان شدن این موضوع نبوده اند که این حساسیت در کشور ما در دوره ها و بازه های زمانی مختلف وجود داشته و در دوره هایی از موسیقی با حساسیت برخورد شده یا از کنار آن گذشته ایم.
آیین ها و موسیقی رمضان یک سنت است
در ادامه این مراسم علیرضا میرعلینقی محقق و مورخ موسیقی با تایید این نکته که تا سالها پیش اصطلاحی برای موسیقی رمضان نداشته ایم و اصطلاحی جدید است، گفت: موسیقی رمضان در واقع رفتارهای آیینی این ماه است که این نام بر آن گذاشته شده و برخی فرهنگ ها و آیین ها چنان روزمره شده اند که حتی در مواردی نامی هم بر آنها تعریف نشده است.
او تاکید کرد: تحقیق در زمینه موسیقی و رفتارهای آیینی و مذهبی ما توجه ویژه ای هم از سوی مردم و هم از سوی مسئولان شود. از این طریق اصطلاح و فرهنگ لغات آیین های ما از جمله موسیقی رمضان جا افتاده و معرفی خواهد شد.
میرعلینقی با بیان این که آیینها و موسیقی رمضان یک سنت است، افزود: موسیقی سنتی را در 50 سال اخیر به موسیقی دستگاهی ما اطلاق می کنند که از نظر من این اطلاق صحیح و دقیق نیست و موسیقی دستگاهی ما پیرو سنت نیست؛ چراکه سنت ها شامل عهد و پیمان های بدون تغییر هستند در حالیکه این امر چه در شکل دینی به عنوان سنت مذهبی و چه در شکل فرهنگ های مردمی مثل نوروز بدون باید تغییر اجرا شوند که در غیر این صورت دیگر سنت نیستند و به هر شکل تغییری در آنها ایجاد شود بدعت است که این بدعت مطلوب ما نیست.
حمایت از جوانان برای حضور در عرصه موسیقی آیینی
در این نشست تخصصی از هوشنگ جاوید محقق و تحلیلگر موسیقی و فرهنگ عامه نیز تجلیل شد. او بر حمایت از جوانان برای حضور در عرصه موسیقی آیینی تاکید کرد و گفت: در همین راستا یک گروه از جوانان استان بوشهر دم دم خوانی کردند که یکی از قطعه های محلی است که در قدیم برای بیدار کردن مردم در سحر خوانده میشده و حالا این کار با نواختن نی انبان به صورت نمادین انجام میشود.
همچنین یکی از شاگردان استاد پورعطا از دوتارنوازان معروف خطه خراسان به نام غفور محمدزاده نیز اشعاری در باب ماه رمضان و قطعاتی مرتبط را اجرا کرد.
لزوم توجه به میراث معنوی
رییس فرهنگسرای فردوس نیز در این نشست با اشاره به برگزاری برنامه هایی از این دست برای نگاه داشت و پاسداشت فرهنگ و هنر ایرانی،گفت: یکی از راههای شناساندن این فرهنگ و آیین های مهجور که یکی از آنها موسیقی و آوای رمضان است، برگزاری همین نشست هاست؛ هرچند بیش از اینها باید به میراث معنوی و فرهنگ و هنرمان بپردازیم.
گفتنی است که موسیقی رمضان شامل صلوات‌خوانی، ذکرخوانی، بسم‌الله‌خوانی و منقبت‌خوانی است، همچنین مناجات‌خوانی، سحرخوانی، شب‌خوانی رمضان، سحرآوازی، مناجات سحری و دم‌دم سحری نام‌های گوناگونی است که در هر منطقه بر این نوع آوازخوانی به وقت سحر اطلاق میشود.
