به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، نشست بازخوانی تاریخ معاصر ایران، با موضوع «اعتراض حضرت امام خمینی(ره) به پذیرش کاپیتولاسیون، ریشه‌ها و پیامدها» روز دوشنبه چهارم آبان با حضور جواد منصوری و یعقوب توکلی در فرهنگسرای سرو برگزار شد.
عباس پرورده مجری مراسم در ابتدا با اشاره به اهمیت تاریخ گفت: این روزها آن‌گونه که شایسته درک تاریخ است، اقبال به تاریخ در جامعه ما وجود ندارد. این مسئله نیز ریشه در نوع آموزش و پرورش ما دارد. دانش آموز در مدرسه به حد کافی تاریخ را نمی‌آموزد. این بی‌اعتنایی به تاریخ، تاریخ معاصر را نیز تخت تأثیر قرار می‌دهد.
یعقوب توکلی، پژوهشگر حوزه و دانشگاه ضمن عرض تسلیت به مناسبت ایام محرم و شهادت امام سجاد (ع) گفت: در مواجهه حضرت سیدالشهدا با عبدالله بن جعفر در وادی عتیق موضوع مهمی مطرح شد که لازم است به آن توجه ویژه‌ای داشت. در این ملاقات هرچه عبدالله بن جعفر به امام حسین (ع) تأکید می‌کند که در مکه بمانند یا در مناطق مخفی جهان اسلام پناه بگیرند، امام نمی‌پذیرند. او حتی اظهار نگرانی می‌کند که مبادا ایشان را مقابل چشم زن و بچه‌هایشان به قتل برسانند و بعد آنان را به اسارت ببرند. امام حسین (ع) در این جا، بر آنچه بر حضرت یحیی گذشته بود، استشهاد می‌کند. این تشبیه نکات قابل توجه زیادی دارد.
توکلی با اشاره به این که ما از ذهنیت تاریخی حادثه عاشورا فاصله زیادی گرفته‌ایم، افزود: ما در سال‌های اخیر گرفتار نوعی ذهن بیمارگونه ادبی‌نویسی درباره امام حسین(ع) شده‌ایم. بعد همان‌ها را از طریق خیال به شعر وارد کرده‌ایم و شعرها را در اختیار مداحان قرار داده‌ایم. پس آنچه از عاشورا می‌دانیم، تنها بر اساس افکار و احساس و امیال خودمان است و هیچ نسبتی با امام ندارد. تشبیه ماجرای امام حسین (ع) به حضرت یحیی (ع) درس‌های زیادی برای ما دارد. امام آگاهانه شهادت در ملأ عام را انتخاب کرد. همان طور که حضرت یحیی چنین کرد.
شبهات امروز درباره عاشورا در گذشته‌ها نیز بوده است
وی ضمن تاکید بر این نکته که ما امروز در شرایط بدی نسبت به حافظه تاریخی خود قرار داریم، گفت: عاشورا در اوج عظمت و افتخار و دفاع برای اسلام و اخلاق و خداگونگی محض رخ داد. در حالی که ما این مسئله عظیم را بسیار سطحی و سخیف کرده‌ایم. تمام شبهاتی که امروز در فضاهای مجازی درباره حادثه عاشورا مطرح می‌شود، در بسیاری از کتاب‌های معتبر نیز زمانی بیان شده بود. هیچ یک از آنها جدید نیستند. امیدواریم که صداوسیما عاقل شود و به جای این همه مداحی غلط و آشفته تن بدهد به شناخت درست امام.
وی درباره اهمیت کاپیتولاسیون گفت: غرب یعنی قدرت حاکم در اروپا، ظهور و سقوط قدرت‌های بزرگ را دیده است. روند جا به جایی قدرت بعد از جنگ جهانی دوم حدود ۱۰ یا ۱۵ سال طول کشید. وقتی سیاست غرب بر این قرار گرفت که ارمنستان جدایی را در مرزهای ما بنا کند، به این نتیجه رسید که بخشی از مناطق آذربایجان غربی ما را به ارمنستان ملحق کند.
وی افزود: کودتای ۲۸ مرداد تکمیل پروژه حضور امریکایی‌ها در ایران است. کودتای ۲۸ مرداد یک کودتای سیاسی بود که به وقوع پیوست و طی آن بازار اقتصاد ایران را تقریباً به طور کامل در اختیار امریکایی‌ها قرار داد. در این میان، پروژه اصلاحات ارضی نه از این جهت که زمین به بعضی کشاورزان رسید، و مسئله بعضی‌ها را برطرف کرد، بلکه سیستم اقتصادی ما را به غرب متصل کرد. مستشاران در این برهه به دنبال کاپیتولاسیون بودند. در تاریخ نکات قابل توجه فراوانی وجود دارد که کمتر به آنها پرداخته می‌شود.
آخرین سخنران این نشست، دکتر جواد منصوری، پژوهشگر و تاریخ‌شناس، بود که گفت: ایران در موقعیت جغرافیایی خاصی قرار دارد. بعد از کشف نفت در ایران، اهمیت این کشور به شدت افزایش یافت. مسئله انقلاب اسلامی نیز موجب شد که دنیا آنچه در توان دارد، برای تسلط بر این مملکت به کار بگیرد. در دهه ۴۰ جریانی داشت به وجود می‌آمد که با تمام قدرت‌های بزرگ در تعارض بود. برای اولین بار اتفاقی در دنیا رخ داد که این ۲ جریان بزرگ با هم علیه این قیام صحبت می‌کنند. امریکا برای تسلط بر ایران تمام راه‌های ممکن را طی کرد. و یکی یکی ابزار لازم را برای تسلط دائمی بر ایران داشت جمع می‌کرد. به همین دلیل افراد آنها از امنیت کامل در ایران برخوردار بودند.
وی افزود: از دهه ۴۰ بود که مسئله کاپیتولاسیون مطرح شد. کاپیتولاسیون یعنی حق دخالت کنسولی. یعنی دولت آمریکا می‌تواند برای تک تک افرادش تصمیم‌گیری کند و لوازم موردنیاز را فراهم کند. چون این مسئله خیلی مهم بود، پس به شکل غیرعادی نیز صورت گرفت.
کاپیتولاسیون مقدمه‌ای، برای تسلط همه‌جانبه بر ایران
منصوری پس از خواندن بخش‌هایی از نامه وزیر خارجه وقت گفت: سخنان امام خمینی(ره) در ۴ آبان نشان می‌داد که امام خیلی خوب امریکا، حکومت، نیروهای سیاسی و حتی آینده را می‌شناخته است. امام در سخنرانی تاریخی خود مطرح کرد که این قضیه کاپیتولاسیون مقدمه اقدامات دیگر امریکا در ایران است. همین نشان می‌داد که ایشان چقدر خوب دشمن را می‌شناخته است.
نویسنده کتاب «قیام ۱۵ خرداد» پس از خواندن بخش‌هایی از سخنرانی امام گفت: ملت ایران تکلیف خود را با رژیم شاه آرام آرام مشخص کرد. داریوش همایون بعدها گفته بود که آنچه در سال ۵۷ رخ داد، نتیجه اقدامات ما در سال‌های ۴۲ و ۴۳ بود. بعد از تبعید امام مبارزات به شکل زیرزمینی درآمد و در کنار آن مبارزات مسلحانه نیز صورت گرفت. تا قبل از ۱۵ خرداد تا حدودی و بعد از ۱۳ آبان ۴۳، نسل جوان کاملاً به سمت مبارزه مسلحانه رفت. این نسل تحت تأثیر شرایط جهانی آن زمان مثل مبارزات امریکای لاتین و دیگر کشورهای دنیا بود. رژیم شاه در ابتدا متوجه نشد که با تبعید امام چه اتفاقاتی در لایه‌های زیرین جامعه در حال رخ دادن است. اولین حرکت مسلحانه بعد از تبعید امام، کشته شدن حسنعلی منصور، در مقابل مجلس بود. و شاه از این اتفاق به شدت شوکه شد.
این نشست با پرسش و پاسخ حضار و مهمانان جلسه به پایان رسید.
