حلقه گمشده فرهنگ و نقش آن در زیر بنای اقتصاد

مبحث دوگانه اقتصاد و سلامت به نوعی مهمترین نتیجه شیوع این ویروس بود که باعث شد تا فرهنگ هنر مورد غفلت  و بی توجهی معناداری قرار گیرد، حتی عده‌ای این موضوع را به ورطه سیاست بردند و سعی در استفاده سیاسی از موضوع کردند غافل از اینکه شیوع این بیماری و مبارزه با آن محقق نخواهد شد مگر در بستر اقدامات فرهنگی و اجتماعی؛ اگرچه دستورالعمل‌های  متعددی از قبیل کاهش سفر، تعطیل شدن مراکز پررفت و آمد، توصیه های بهداشتی و این آخری تصویب جریمه 50 هزار تومانی  ابلاغ شد اما آمارها و فرا رسیدن موج اول و دوم و سوم این بیماری نشان داد فقط با دستورالعمل نمی‌توان به مبارزه در برابر این بیماری پرداخت و بسیاری از مردم بعد از مدتی کوتاه فعالیت های روزمره خود را از سر می گیرند؛ هرچند در بروز چنین رفتارهای اجتماعی عوامل اقتصادی عدیده‌ای دخیل بوده و از اهمیت شایان توجهی برخوردارند، ولیکن ریشه چنین کنش‌هایی را باید در عوامل فرهنگی و اجتماعی جستجو کرد که می‌توانند در شدت بروز وقایع مشابه موثر واقع شوند.

در تاکید و اهمیت  فرهنگ و هنر، همین بس که مقام معظم رهبری که هر سال نامگذاری سال را انجام می‌دهند در پیامی برای افتتاح این دوره مجلس شورای اسلامی، دو اولویت مهم را برای مسئولان کشور تعیین کردند؛ این دو اولویت مسایل فرهنگی و اقتصادی کشور بود، اما متأسفانه توجه مسئولان بیشتر به موضوع اقتصاد معطوف شده است و توجه کافی به موضوع فرهنگ صورت نگرفته است تا جایی که حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی با اشاره به اظهارات رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در صحن مجلس درباره بودجه پایین بخش فرهنگی کشور، گفت: با این وضع بودجه چه توقعی می‌توان از بخش‌های فرهنگی کشور داشت.

وی در این باره اظهار داشت: اگر آقایان می‌گویند که فرهنگ اصل است، پس چرا بودجه فرهنگی کشور کمتر از نیم درصد بودجه کشور است و با این بودجه آیا توقع داریم که بخش‌های فرهنگی کشور معجزه کنند؟

فرهنگ و اهمیت آن در وضع کرونا تا جایی نمود پیدا کرد که حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی از عدم تمایل نمایندگان برای ثبت نام در این کمیسیون خبر داد و گفت: قاعدتاً کمیسیون‌هایی چون اقتصادی، انرژی و چند کمیسیون دیگر برای نمایندگان مهم‌تر است و زمانی که تنها سه نفر از نمایندگان در یکی از کمیسیون‌های مجلس ثبت نام می‌کنند نشان می‌دهد که آن کمیسیون برای نمایندگان مهم نیست.

این موضوع با تایید عضو هیات رییسه مجلس یازدهم سیدناصر موسوی لارگانی نیز همراه بود . وی در این باره می گوید: متاسفانه دولت‌ها از 30 سال گذشته تاکنون کمترین توجه را به فرهنگ و بودجه این بخش داشته‌اند ، کما اینکه حتی بسیاری از نمایندگانی که از چهره‌های شاخص فرهنگی هم هستند هنگام عضویت در کمیسیون فرهنگی تمایلی برای عضویت در کمیسیون فرهنگی نداشتند.    
وی در بیان دلایل عدم رغبت نمایندگانی از بین چهره‌های شاخص فرهنگی که تمایلی برای عضویت در کمیسیون‌ تخصصی مربوطه ندارند، می‌گوید: گاهی اوقات کمیسیون‌هایی در مجلس دارای بیشترین تعداد متقاضی هستند که دستگاه‌های اجرایی مربوطه در آن حوزه، توجه ویژه‌ای به اعضای این کمیسیون‌ها دارند، به همین دلیل نمایندگان رغبت بیشتری برای عضویت در آنها دارند و از کمیسیون‌های مرتبط با تخصص خود غافل می‌شوند.
تخصیص نیافتن بودجه مورد انتظار نهادهای فرهنگی در کنار محدودیت هایی که ویروس کرونا برای  این حوزه ایجاد کرد، باعث شد تا دستگاههای فرهنگی بیش از پیش مغفول واقع شوند.

 لادن حیدری معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با  اشاره به جزئیات بودجه فرهنگی سال 99 پیش از این نیز در آذر ماه سال گذشته اعلام کرده بود: سؤالی که همیشه در این باره مطرح بوده به عدم حمایت نمایندگان مجلس از اهالی فرهنگ وهنر برمی‌گردد. شاید اکنون تحریم‌های اقتصادی بسیاری از کاستی‌ها را توجیه کند اما به اذعان خود نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس حوزه فرهنگ از سال‌ها پیش در اولویت نمایندگان مجلس قرار نداشته است. لادن حیدری با اظهار تأسف از این مسأله گفته بود: «حمایت‌هایی هم که از طرق مختلف در مجلس صورت گرفته، جزء مواردی نبوده که خیلی ما را امیدوار کند. نماینده‌ای که واقعاً دغدغه‌ فرهنگ داشته‌ باشد زیاد نداشته‌ایم؛ کسی که به‌دنبال ارتقای بودجه فرهنگ باشد و پیگیر افزایش آن باشد».

 با وجود بی لطفی هایی که از سوی نمایندگان مجلس در دوره های مختلف به فرهنگ و هنر صورت گرفته است نهادهای فرهنگی وجود دارند که با وجود یدک کشیدن نام فرهنگی هنری و آموزشی از بودجه فرهنگی استفاده می‌کنند موضوعی که رئیس‌جمهوری پیشتر در یک پیام توئیتری نیز به آن اشاره داشته و نوشته است: «ده‌ها نهاد تحت عنوان دغدغه فرهنگی از دولت بودجه می‌گیرند؛ اگر می‌خواهیم فرهنگ رشد کند باید آن بودجه را در آموزش و پرورش خرج کنیم.»

 این درحالی است که برخی از سازمان ها با ارایه خدمات فرهنگی و تاثیر بسزایی که در ارتقای سطح فرهنگ شهروندی دارند اما آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‌گیرند از جمله این نهادها سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است که با وجود بیش از 600 مرکز فرهنگی هنری در شهر تهران سهم بسزایی در اعتلای فرهنگ و هنر شهروندان دارد و الگویی برای دیگر شهرهای تهران در خصوص ارایه خدمات فرهنگی هنری به شمار می‌رود.
 فرهنگسراها به عنوان یکی از مراکزی که پاتوق فرهنگی هنری برای شهروندان به شمار می‌رود با اجرای برنامه های متفاوت و متعدد سهم بسزایی در آموزش شهروندی، تقدیر از مفاخر ایران، تقویت هویت دینی و ملی، ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی و ... داشته اند. این سازمان در روزهایی که کرونا فعالیت های فرهنگی هنری را به شدت تحت تاثیر قرار داد سعی در ادامه فعالیت های خود با تمرکز در فضای مجازی ادامه داد.
برخی نهادهای فرهنگی با وجود از دست دادن بخش زیادی از درآمدهای خود تلاش کردند تا در سایه آرامش کار فرهنگی را پیش برده و به انجام برسانند، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نیز از این دسته بود که فعالیت های خود را از فضای حقیقی به فضای مجازی منتقل و بیش از 220 هزار اثر در قالبهای متفاوت مانند کلیپپ و موشن، نماهنگ، آلبوم موسیقی،آموزشی تولید کرد.

یکی از موضوعاتی که با هدف تامین سلامت شهروندان در اولویت قرار گرفت، برگزاری پویش «در خانه بمانیم» در فضای مجازی بود که به همت نهادهای فرهنگی بازنشر داده شد، و از جمله ماموریت هایی بود که فرهنگسراها باهدف آگاهی بخشی آن را دنبال کردند.
برگزاری پویش های فرهنگی همزمان با رویدادهای مختلف و نیاز روز جامعه یکی دیگر از مواردی بود که متولیان فرهنگی توجه ویژه ای به آن داشتند؛ از جمله همدلی با نیازمندانی که  به دلیلی محدودیت های کرونا در مضیقه مالی بوده و  یا سالمندانی که در گروه پرخطر قرار داشتند پویش مردمی نان مهربانی  همزمان با ماه مبارک رمضان و به موازات تامین نذورات مردمی جریان ساز شد.
ارتباط بسیار خوب با مراکزی مثل شبکه سلامت ، شبکه آموزش ، شبکه تهران، سامانه شاد آموزش و پرورش، سامانه دان دانشگاه آزاد منجر به هم افزایی اثر بخشی از طرف نهادهای فرهنگی و آموزشی شد.
نشست های مستمر و هدفمند هیات های اندیشه ورز تخصصی در حوزه های مختلف چون خانواده، محیط زیست، مهدویت، هنر، کتاب ، بین الملل و... که هر یک به فراخور موضوع دبیرخانه هایی در فرهنگسراهای مربوطه دارند؛ همچنین فعالیت همزمان در فضای مجازی و کارهای جهادی از قبیل اختصاص دادن فضای فرهنگسراها به کارگاههای جهادی تولید ماسک در روزهای نخستین همه گیر کرونا بخش دیگری از فعالیت های فرهنگی شهر تهران بود.
جشنواره خدمت از جمله سرفصل های موضوعی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران بود که با همتی جهادی توانست علاقمندان به دوره های آموزشی در تمامی حوزه ها اعم از هنرهای خانگی، تجسمی،موسیقی، مهارتهای زندگی، علوم دینی، رایانه و... به صورت مجازی بهره مند کند.
از آنجا که یکی از دلمشغولی‌های فرهنگی در دوره کرونا مطالعه و کتابخوانی بود برای پاسخگویی به این نیاز علاقمندان و دسترسی به کتاب، کتابخانه های عمومی و کتابخانه های زیرمجموعه سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران تلاش کردند تا محتوای کتابها را در قالبهای متفاوتی مانند پادکست،فیلم، عکس نوشته، قصه گویی، خوانش و... به صورت معرفی کتاب برای تمامی گروه سنی تولید شد.

فعالیت های جهادی متولیان فرهنگی بخش عمده ای از تلاشهای نهادهای فرهنگی بود که می توان به انجام فعالیت هایی مانند تولید ماسک در فرهنگسراها، راه اندازی پویش کمک های مومنانه، مساعدت به نیازمندان در شرایط کرونا، ادای احترام به مدافعان سلامت از جمله پرستاران و کادر درمان و همچنین عزیزانی که در تغسیل درگذشتگان کرونایی به صورت داوطلب راهی این میدان شده بودند، اشاره کرد.

انجام چنین اقداماتی از سوی نهادهای فرهنگی با وجود اینکه سهم معناداری در بودجه فرهنگی ندارند اما فعالیت شان و خدماتی که برای مردم ارایه می‌دهند،  سهم بسزایی در فعال کردن فعالیت های فرهنگی هنری با حضور و دخالت خود مردم خواهد داشت. و این همان موضوعی است که منجر می شود نقش فرهنگی اجتماعی در شرایط بحران نمود بیشتری از خود نشان دهد، باید بدانیم فعالیت فرهنگی و اثر گذاری آن نیازمند زمان است؛ آزمون اولیه و عیار برخورد مردم با کرونا اهمیت نقش عوامل فرهنگی اجتماعی را بیش از پیش آشکار کرد.

با این وجود بودجه فرهنگی و نگرانی درباره  آن در حالی همچنان بر قوت خود باقی است که معاون شهردار تهران از آغاز فرآیند تدوین پیش نویس لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ شهرداری تهران با ابلاغ شهردار تهران خبر می دهد. حامد مظاهریان معاون شهردار در این باره می‌گوید: بر اساس الزامات قانونی بودجه سال آینده شهرداری باید تا پایان دی ماه به شورای شهر تقدیم شود و شورا نیز طی سه ماه پس از آن، فرصت برای رسیدگی و تصویب دارد.

پیش نویس لایحه بودجه سال 1400 در حالی آغاز شده که امیدواریم این آغاز، نقطه پایانی باشد بر محدودیت مالی نهادهای فرهنگی شهرداری و بودجه فرهنگی شان؛ امید است تا با توجه به بودجه فرهنگی و شفایتهای مالی در این حوزه که مورد تاکید  رهبر انقلاب اسلامی نیز قرار دارد  این تعریف فرهنگ که زیربنای اقتصاد است محقق شود.

گزارش از : مهدی نوروزوندیان

انتهای پیام/