به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، اگر نگاه کلانی به مشکلات و مسائلی که فرهنگ کشور را در بر گرفته است داشته باشیم، خواهیم دید که پاشنه آشیل فرهنگی ما فاصله مردم با کتاب و حذف تدریجی آن از سبد خرید خانوار در سال‌های گذشته بوده است؛ امری که بارها رهبر معظم انقلاب نسبت به آن هشدار داده و تقویت و پویاتر شدن آن را مطالبه کرده‌اند.
بر کسی پوشیده نیست که امروزه کتاب، به‌عنوان کالایی که هم بُعد فرهنگی دارد و هم جنبه اقتصادی، روزگار غریبی را می‌گذراند. آمارهای منتشرشده طی سال‌های گذشته بیانگر قرار گرفتن صنعت نشر در سراشیبی است، شمارگان کتاب به‌شکل غیر قابل باوری کاهش یافته است، افزایش 300برابری قیمت کتاب خرید آن را برای مردم و علاقه‌مندان به این حوزه دشوار کرده است، معیشت نویسندگان و پدیدآورندگان آثار به خطر افتاده است و از همه مهمتر اینکه، فضای فرهنگی کشور در رکود به‌سر می‌برد.
در سال‌های گذشته با پدیدار شدن خسارت‌های ناشی از عدم انس مردم با کتاب، مسئولان و نهادهای مختلف برنامه‌ها و طرح‌هایی را برای ترغیب و تشویق مردم به کتاب و کتابخوانی تدوین و اجرایی کرده‌اند، برنامه‌هایی که رفته‌رفته گرفتار تکرار و از بازخورد مثبت دور شده‌اند. یکی از این برنامه‌ها هفته کتاب است که همه‌ساله آبان ماه برگزار می‌شود و دستگاه‌ها و نهادهای مختلف تلاش می‌کنند برنامه‌ها و اقداماتی را به‌صورت مناسبتی برگزار کنند، برنامه‌هایی که اغلب از سر تکلیف برگزار می‌شوند؛ بنابراین بدون هیچ تأثیرگذاری اجتماعی خواهند بود؛ نه مخاطبی را چندان ترغیب به کتابخوانی می‌کند و نه فرهنگ مطالعه را در جامعه رواج می‌دهد.
در عین حال وقتی به مطالبات رهبر انقلاب در سال‌های اخیر نگاه می‌کنیم، نقشه راه و مسیر مشخص شده است، مسیری که اگر تاکنون پیموده شده بود، وضعیتمان در حوزه کتاب و مطالعه با امروز متفاوت بود.
رهبر انقلاب علاوه بر مطالبات عمومی که در حوزه نشر دارند، در حوزه کتاب و کتابخوانی نیز مطالباتی قابل‌توجه هم از جامعه مخاطبان و هم مسئولان دارند. در سال‌های گذشته رهبر معظم انقلاب مشخصاً به‌مناسبت هفته کتاب موضوعاتی را مطرح کرده‌اند که حالا بعد از گذشت چند سال و در ابتدای راه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت جدید می‌تواند چراغ راهی برای روشن کردن مسیر فرهنگ کتاب و کتابخوانی باشد.
در آستانه بیست و نهمین دوره هفته کتاب بازخوانی این مطالبات حائز اهمیت خواهد بود که درگزارشی از تسنیم بخشی از بیانات معظم‌له را می خوانیم .
اختصاص بودجه برای تولید کتاب‌های مفید
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید بخش مهمی از بودجه و امکانات خود را به تولید کتاب‌های مفید و مبتنی بر اهداف فکری اسلامی اختصاص دهد و میدان را برای افراد مستعدی که توانایی تولید فکر و نوشتن کتاب دارند، باز کند و نیروهای توانمند را برای انجام ویرایش، بررسی و نظارت در امر تبدیل کتاب‌های متوسط به کتاب‌های عالی و ممتاز به‌کار گیرد و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که مردم بتوانند از تمامی وقت‌های اضافی خود برای خواندن کتاب استفاده کنند.
جلوگیری از نفوذ فساد در جسم و فکر و جان یکایک شهروندان جامعه، یک وظیفه مهم دولت است و بر اساس این مسئولیت، دولت نمی‌تواند اجازه دهد استعداد و موجودی یک انسان که متعلق به مجموعه یک کشور و یک ملت است تضییع و فاسد شود، بنابراین در زمینه نشر کتاب، تمامی حق به نویسنده منحصر نمی‌شود، بلکه حق بالاتری نیز وجود دارد که متعلق به انبوه خوانندگان کتاب است و با تکیه بر همین مبنای روشن، مسئله بررسی کتاب به‌عنوان یک کار مهم، ضرورت پیدا کرده است.
توصیه به ممیزان برای دوری از تنگ‌نظری، کج‌فهمی و بدسلیقگی
بررسی کتاب، کار درستی است و گفت‌وگو و تفاهم مسئولان این کار با ناشران، مترجمان و مؤلفان کتاب نیز اقدامی پسندیده است که باید استمرار پیدا کند. کسانی که مسئولیت این کار را بر عهده دارند باید افرادی باصلاحیت و دارای فهم و ذهنیت قوی باشند و برای انجام این وظیفه مهم، قصد قربت کنند و تنگ‌نظری، کج‌فهمی، بدسلیقگی و تحمیل سلیقه خود بر دیگران نیز نباید وجود داشته باشد. (دیدار اعضای شورای فرهنگ عمومی کشور و مجریان ستاد مرکزی مراسم هفته کتاب با رهبر انقلاب سال 75)
تأکید رهبر انقلاب بر انس هرچه بیشتر مردم با کتاب و کتابخوانی بر کسی پوشیده نیست، تا جایی که معظم‌له کتابخوانی را یک وظیفه دینی برشمرده‌اند:
کتابخوانی وسیله‌ای برای آراستن شخصیت خویش
امروز کتابخوانی و علم‌آموزی نه‌‌تنها یک وظیفه ملی، که یک واجب دینی است. از همه بیشتر، جوانان و نوجوانان، باید احساس وظیفه کنند، اگرچه آنگاه که انس با کتاب رواج یابد، کتابخوانی نه یک تکلیف، که یک کار شیرین و یک نیاز تعلل‌ناپذیر و یک وسیله برای آراستن شخصیت خویشتن، تلقی خواهد شد، و نه‌‌تنها جوانان، که همه نسل‌ها و قشرها از سر دلخواه و شوق بدان رو خواهند آورد.
گرامی‌داشت نویسندگان و ناشران
لازم است آن روی این سکه زرین نیز مورد توجه قرار گیرد، نویسندگان و مترجمان و فراهم‌‌آوردگان کتاب، اینان کاری با ارزش و پاداشی بزرگ، در کنار مسئولیتی سنگین دارند. در جامعه کتابخوان، پدیدآورنده کتاب و عرضه‌‌کننده آن باید گرامی داشته شود و او نیز باید کار خود را با عنایت به تأثیر و اهمیت آن انجام دهد. غذای فکر و روح، باید سالم و مقوی عرضه شود و آن کس که جز این عمل کند، خطا یا جنایتی بزرگتر از عرضه‌‌کننده مواد غذائی ناسالم یا بی‌مایه، مرتکب شده است.
هفته کتاب باید روزی نو، کاری نو و امیدی نو در موضوع کتاب باشد
امیدوارم مسئولان عزیز در وزارت ارشاد و دیگر دستاندرکاران گرامی ترویج و تسهیل کتاب و کتابخوانی با فرا رسیدن این هفته، روزی نو و کاری نو و امیدی نو درباره این موضوع مهم و حیاتی پدید آورند و ما در آینده‌ای نزدیک، نشانه‌های این همه را در پیش‌ِ‌روی خود ببینیم. (پیام به‌مناسبت آغاز هفته کتاب ـ چهارم دی 1372).
اگر روزی در همه زمینه‌های مورد نیاز، کتاب کافی به‌لحاظ عنوان و تعداد، در دسترس باشد و مردم بتوانند سؤال‌های خود را در کتاب‌ها بیابند، شرایط متفاوت با وضع امروز در کشور خواهیم داشت، چرا که هر جا با کتاب سروکاری هست، از لحاظ کیفیت روحی و وضع فکری، تفاوت محسوسی وجود دارد.
لزوم افزایش قدرت انتخاب مردم در حوزه کتاب
در زمینه‌هایی که کمبود کتاب وجود دارد، باید با تشویق کسانی که آمادگی تألیف و نشر را دارند، زمینه لازم برای رفع این کمبود فراهم شود، تا کتاب وزین و متقن به‌میزان کافی در دسترس قرار گیرد و قدرت انتخاب برای مردم به وجود آید.
نظارت بر کتاب، به‌مفهوم ایجاد محدودیت برای دانشمندان، اصحاب فکر و آدم‌های کارآمد نیست، واقعیت موجود در بازار کتاب، نشانگر این حقیقت است، لیکن بحث، جلوگیری از رهزنی اندیشه و اخلاق است.
هرچند بهترین راه در ایفای این مسئولیت، عرضه فکر درست و هدایتگر در برابر فکر غلط و رهزن است، لیکن در صورت نبود امکان کافی در این زمینه، باید به فکر علاج بود، و اهمیت امر نظارت از همین جا روشن می‌شود؛ هرچند که در این زمینه، ضرورت پرهیز از تنگ‌نظری و اعمال سلیقه نیز، امری بدیهی است.
البته در مورد کتاب‌هایی که با هدف ایجاد انحراف اخلاقی در جامعه، به‌ویژه در قشر جوان، نوشته می‌شود، علاج کار تنها حساسیت و جدیت بخش نظارت بر کتاب است و امکان جبران پس از نشر آن وجود ندارد. اگر ما به گسترش کتاب می‌اندیشیم، باید به فکر سالم‌سازی هم باشیم. (دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستاندرکاران برگزاری هفته کتاب با رهبر انقلاب).
انتهای پیام/
