سخاوت‌دوست: همه اجزای شهر در موسیقی کنار هم معنا می‌گیرند
نشست تخصصی «موسیقی شهر» با حضور مسعود سخاوت‌دوست آهنگساز و موسیقی‌دان دوشنبه ۱۹ آبان ۱۴۰۴ از ساعت ۱۳ تا ۱۴ در سالن ۱۲ پردیس ملت برگزار شد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، مسعود سخاوت‌دوست در این نشست به تعریف شهر و موسیقی و نقطه تلاقی این دو پرداخت و گفت: نخست باید بپرسیم که شهر چه شرایطی ایجاد می‌کند که موسیقی در معیت آن شکل فرمال می‌گیرد؟ موسیقی یعنی آنچه می‌خواهیم بگوییم را بدون استفاده از کلمات بیان کنیم. موسیقی اگر بتواند احساسات را واضح بیان کند، اتفاق خوبی است.
وی صحبت‌هایش را با طرح این سوال که اساسا شهر چه مفهومی دارد؟ ادامه داد و گفت: نخست باید تفاوت فرهنگ و تمدن را بررسی کرد. زمانی که از تمدن صحبت می‌کنیم متفاوت از فکر کردن درباره فرهنگ است. جنبه‌های آموزشی در فرهنگ وجود دارد. تمدن حاصل دست‌آورد‌های انسانی است که جنبه مادی دارد و فرهنگ مجموعه باور‌ها و ارزش‌های انسانی است.
وی ادامه داد: اگر موسیقی به ظاهر نامناسب می‌شنویم باید برگردیم به فرهنگ و ببینیم که کجا را سرکوب کرده و اجازه نداده‌ایم که کدام بخش شنیده شود و حالا به شکل پرده‌دری ظاهر شده است. در ماهیت شهر توده‌ها نهفته‌اند.
سخاوت‌دوست با اشاره به این که شهر اجزای مختلف دارد که باید به آن درست نگریست، توضیح داد: موسیقی شهر الزاما اتفاق خاص و ویژه‌ای نیست و باید شهر را با همه اجزای آن دید. موسیقی شهری داشتن، پذیرفتن این مورد است که ممکن است غرایزی که با اخلاقیات و فرهنگ سرکوب شده در موسیقی شهری خود را نشان دهد؛ بنابراین هر آنچه عاشقانه‌تر و بی‌پرده‌تر باشد محبوبیت بیشتری دارد. بپذیرید که هنر نمی‌تواند با اکثریت مخاطبان ارتباط برقرار کند. ما در شهر الزاما یک‌دیگر را دوست نداریم، اما در کنار هم معنا داریم.
مسعود سخاوت دوست به ایجاد سوالاتی در ذهن مخاطبان درباره رابطه موسیقی و شهر پرداخت و گفت: ابتدا به عنوان موسیقی و شهر خواهیم پرداخت که چگونه تحلیل می‌شود و باید راجع به آن صحبت کرد. اساس موسیقی چیست و اساس شهر چیست و اینها موضوعاتی هست که باید درباره آن گفت‌و‌گو کنیم. هر کدام از ما، ذهنیتی راجع به موسیقی و شهر داریم و در اینجا قرار است ارتباطی بین این دو برقرار کنیم.
وی رابطه شهر و شهروند را اینگونه مورد پرسش قرار داد و گفت: چرا شهر مهم است؟ چرا آدم‌ها دور هم جمع می‌شوند تا شهر‌ها را بسازند؟ شهر چیست؟ انسان‌ها برای ساخت شهر با چه هدفی دور هم جمع می‌شوند؛ انسان‌دوستی یا عوامل دیگر؟ باید به این موضوع فکر کنیم که انسان‌ها برای خودخواهی یا دگرخواهی دارند کنار هم شهر‌ها را می‌سازند. شهروندی، شهر را معنی می‌دهد یا اینکه شما در یک شهر هستید؟ همه اینها باعث می‌شود به یک نظام اخلاقی هنری برسیم. نظامی که فراتمدنی است. زمانی که از تمدن حرف می‌زنیم و وقتی سخن از فرهنگ است، با دو موضوع متفاوت مواجه هستیم. حالا، تفاوت فرهنگ و تمدن از کجا ناشی می‌شود؟ به این موضوع فکر کنید، زیرا از دل این پرسش، به جایگاه موسیقی در شهر و حتی فراشهر یا مادون شهر خواهیم رسید.
این آهنگساز در توصیف تفاوت فرهنگ با تمدن عنوان کرد: همچنان، توضیح دقیقی از تفاوت فرهنگ با تمدن ارائه نخواهم کرد با اینحال می‌گویم تمدن به کالا‌های مادی مربوط می‌شود و فرهنگ به ماهیت معنوی اشاره دارد. مثلا مراسم عروسی، یک کالای فرهنگی است. مثلا آداب معاشرت می‌تواند کالای فرهنگی محسوب شود. همه اینها مربوط به مسائل معنوی هستند بنابراین فرهنگی به شمار می‌روند. در نتیجه، فرهنگ کالای معنوی و تمدن کالای مادی خواهد بود.
او افزود: وقتی ما داریم درباره رابطه شهر صحبت می‌کنیم، از آن‌جا که ارتباط با دیگران دارد و ساختار‌های روانشناسی در آن دخیل است و این ساختار‌ها معنوی هستند از اینرو فرهنگ ایجاد می‌شود، اما زمانی که داریم درباره نرم‌افزار جدید برای تلفن همراه یا راهکار‌های مقاوم‌سازی بهتر یک ساختمان در برابر زلزله صحبت می‌کنیم، صحبت راجع به تمدن است. مثلا وقتی می‌گوییم شخصی بی‌فرهنگ است، اشاره به یک رویکرد روان‌شناختی داریم بدین معنی که آداب معاشرت بلد نیست یا نمی‌داند از یک وسیله به چه صورت صحیحی استفاده کند یا نحوه صحبت کردن با مردم را نمی‌داند. زمانی که می‌گوییم یک جامعه بی‌تمدن است، ناسزا نیست، چون آن جامعه، رشد چشمگیری در معماری، شهرسازی و استفاده از وسیله نقلیه نداشته و نتوانسته است خودش را با فناوری روز مطابقت دهد.
این هنرمند دلیل آدم‌ها را برای ساخت شهر مربوط به نیاز‌های زیستی آنها دانست و بیان کرد: چه باعث شد انسان‌ها کنار هم قرار بگیرند و شهر‌ها را بسازند؟ فرهنگ یا تمدن؟ نیاز‌های انسانی از آن جهت که نیاز‌های روان‌شناختی هستند، می‌توان گفت فرهنگی هستند با اینکه الزاما فرهنگی نیستند بلکه ارتباط با نیاز‌های زیستی ما دارند. ارتباط فرهنگ با تمدن دایره‌وار نیست و به هر حال، باید مشخص شود یکی اصیل‌تر از دیگری است. وقتی صحبت از ترس از تنهایی می‌شود، باید متوجه شد علت این ترس، بقا بوده است یا دلیل روان‌شناختی دارد؟ وقتی در خانه از تنهایی می‌ترسیم، به دلیل بقاست؟ چون می‌دانیم از این در کسی داخل نمی‌شود. به ویژه اگر ماتریالیست باشیم، به روح و اجنه اعتقادی نداریم. پس موضوع روان‌شناختی است و الزاما مربوط به بقا نیست. این موضوع فرهنگی است. زمانی که می‌گوییم من اگر کنار هم نوع خودم نباشم، ممکن است با حمله قبیله مقابل یا حیوانات وحشی نابود شوم. انسان‌ها وقتی کنار هم هستند، راحت‌تر می‌توانند غذا تهیه کنند.
این موسیقی‌دان آواز را اصیل‌ترین کالای موسیقی برشمرد و گفت: آواز اصیل‌ترین و اول‌ترین کالای موسیقی است و اینجا منظور کالای مارکسیستی مد نظر نیست. منظورم محصولی است که از آن می‌توان استفاده معنوی یا مادی کرد. تمدن چه ارتباطی به آواز دارد؟ دیدید گربه‌ها با اصوات گوناگون با هم ارتباط برقرار می‌کنند، فکر کنم برای انسان‌های اولیه هم همینطور بود. وقتی انسان‌ها با هم آواز می‌خوانند، محصول تمدن است؟ اگر بگوییم محصول تمدن است، تمدن اسیر می‌شود، چون اولین نشانه‌های موسیقایی محصول تمدن است. اگر بگوییم قبل آواز، چیزی نبوده، آنزمان یک کالای فرهنگی است. من جواب را به عهده شما می‌گذارم که موسیقی را محصول تمدنی یا فرهنگی بدانید.
مسعود سخاوت دوست در سخنان پایانی، با اشاره به یک جمله درباره رابطه شهرنشینی با انسان، بیان کرد: ارسطو عبارتی دارد که بدین شرح است: «انسان، مدنی بالطبع است.» انسان اگر خارج از شهر باشد، دو حالت دارد: یا خداست یا بربر. محصولی تولید می‌شود و شما می‌بینید که مردم دارند به آن گوش می‌دهند. موسیقی که گوش می‌دهند، علی‌رغم تفاوت‌های کوچکی که دارند، توده مردم در شهر دارند نسبت به یک نوع موسیقی ابراز علاقه می‌کنند که به آنها «موسیقی پاپ» می‌گوییم. اصطلاحی که من «موسیقی شهری» را برای آن مناسب‌تر می‌دانم. آدم‌ها همیشه در حال ارزش داوری موسیقی هستند که در جا‌های مختلف می‌شنوند: چه مزخرف! چه خوب! چه متناسب! گاهی آدم‌ها از تعابیر فاشیستی برای یک موسیقی استفاده می‌کنند و مثلا می‌گویند موسیقی متال، اصلا موسیقی نیست و فقط سروصدا است. در عوض، موسیقی سنتی چه عمق و شناختی دارد. یا موسیقی پاپ، چقدر سطحی و مبتذل است. یا موسیقی رپ پر از آدم‌های داغان و گا‌ها معتاد است. اینها همه ارزش داوری درباره موسیقی هستند. اگر موسیقی کالای فرهنگی است و اصالت فرهنگ بر تمدن غالب است، باید بپذیریم آنچه که مردم گوش می‌دهند، محصول فرهنگ و تظاهرات آن، تظاهرات تمدنی است. باید بپذیرید وقتی موسیقی را دوست دارید، یک بستر فرهنگی دارد و آن مزخرف نیست بلکه در پس آن، اندیشه‌ها، عواطف، احساسات و هیجانات مردم مختلف به چشم می‌خورد.
نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم شهر به دبیری مریم پیرکاری، از ۱۹ تا ۲۱ آبان ۱۴۰۴ در پردیس سینمایی ملت در حال برگزاری است و مراسم اختتامیه آن پنجشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۴ در مرکز همایش‌های برج میلاد برگزار خواهد شد.