هوشنگ کامکار: نام احمد پژمان در تاریخ موسیقی جهان باقی خواهد ماند

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر به نقل از خبرگزاری ایرنا، آئین یادبود احمد پژمان آهنگساز و موسیقیدان فقید با عنوان «در سایه‌سار نغمه‌ها» امشب (پنجشنبه) در آستانه چهلمین روز خاکسپاری این آهنگساز فقید با حضور هوشنگ کامکار آهنگساز، بابک رادمنش نوازنده ویولن و خواننده، وارطان ساهاکیان موسیقیدان و آهنگساز، میرعلیرضا میرعلی‌نقی پژوهشگر و منتقد موسیقی، بابک ربوخه مدیر امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و جمعی از هنرمندان با اجرای حمید ناصحی در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

در این آئین، قطعه «باد تندی باید...» با آهنگسازی هوشنگ کامکار پخش شد، کامکار این قطعه را براساس شعری از بیژن جلالی، خوانندگی ارسلان کامکار، دکلمه خود، اجرای گروه کامکار‌ها و ارکستر سمفونیک به یاد استاد احمد پژمان ساخته و منتشر کرده است. امیرناصر رنجبر نوازندگی کمانچه و امین جهانگیری نوازندگی سنتور این اثر را برعهده داشتند.

هوشنگ کامکار پس از پخش این قطعه در سخنانی شعری از فروغ فرخزاد را در گرامیداشت احمد پژمان با این مضمون خواند: «دلم گرفته است/ به ایوان میروم و انگشتانم را/ بر پوست کشیده شب می‌کشم/چراغ‌های رابطه تاریکند/کسی مرا به آفتاب/ معرفی نخواهد کرد/ کسی مرا به میهمانیِ گنجشک‌ها نخواهد برد/ پرواز را به خاطر بسپار/ پرنده مردنی‌ست»

کامکار، استاد پژمان را یکی از بزرگ‌ترین آهنگسازان و هنرمندان موسیقی ایران دانست و گفت: آثار و شخصیت او بر روح و جانم تاثیر عمیقی گذاشته است.

وی افزود: مرگ استاد پژمان برای من تلخ و ناراحت‌کننده بود و پس از شنیدن خبر درگذشت او، از شدت ناراحتی به مدت ۱۱ روز در بیمارستان بستری بودم، با این وجود در آن شرایط در فکر این بودم که بتوانم با اثری ادای دینی به او داشته باشم، هر چند در دوران حیات پژمان، آلبومی به نام «باغ‌های پژمان» را برای قدردانی از او ساخته بودم و پژمان هم از این اثر ابراز رضایت داشت.

این آهنگساز بیان کرد: با این وجود، قصد داشتم پس از مرگ پژمان اثری را برای گرامیداشت او بسازم، در نهایت براساس شعری از بیژن جلالی، دکلمه ارسلان کامکار و همراهی ارکستر سمفونیک قطعه «باد تندی باید...» ساخته شد.

کامکار اظهارکرد: کار‌های نیک و مثبت انسان‌ها در تاریخ ماندگار است و برعکس، کار‌های منفی و بد در تاریخ باقی نمی‌مانند، آثار پژمان بسیار ارزشمند هستند، مرگ استاد پژمان، پروازی جاودانه است، پرواز او، نام و آثارش در تاریخ موسیقی ایران و جهان باقی خواهد ماند.

وی با اشاره به آشنایی خود با احمد پژمان، گفت: زمانی در سنندج، در دوران نوجوانی و جوانی از طریق تلویزیون و مجلات با آثار پژمان آشنا شدم و وقتی برای تحصیل موسیقی در دانشکده هنر‌های زیبا پذیرفته شدم، پژمان استادم بود و ارتباطم با او بیشتر شد، شاگردی پژمان را افتخار خود می‌دانم.

این آهنگساز با اشاره به نوآوری‌های استاد پژمان در موسیقی افزود: پژمان نخستین آهنگسازی است که موسیقی را با تکنیک‌های جهانی و ساز‌های سنتی ایرانی تلفیق کرده است، کاری که هنوز هم مورد استفاده نسل جوان است.

کامکار با اشاره به تلاش‌های پژمان در ساخت موسیقی فیلم و آثار دیگر او در موسیقی ارکسترال، بیان کرد: این آثار برای همیشه در خاطر هنردوستان باقی خواهند ماند.

موسیقی ایرانی باید از دل مردم برخیزد

وارطان ساهاکیان موسیقیدان و آهنگساز نیز در این آئین با اشاره به آشنایی خود با زنده‌یاد پژمان، گفت: این هنرمند، انسان بسیار ارزشمندی بود، طی بیش از ۳۰ سال با او و آثارش آشنا هستم، پژمان جزء نسل دوم آهنگسازان کلاسیک بود و در حوزه‌های مختلف موسیقی؛ موسیقی کودک، کرال، ارکسترال و موسیقی فیلم توانایی خاص خود را داشت.

وی افزود: پژمان علاوه بر شخصیت حرفه‌ای در کار، بسیار متواضع بود و انسانیت او در کنار توانایی‌های فنی‌اش، او را متمایز می‌کرد.

ساهاکیان بیان کرد: پژمان در مواقعی که از ملودی خود راضی نبود، آن را تغییر می‌داد و توانایی بالایی در کار‌های موسیقی داشت، به گونه‌ای که حتی در موسیقی فیلم و برنامه‌های مختلف، اثراتی ماندگار بر جای گذاشت. او در کار‌های قبل از انقلاب، مانند سریال دلیران تنگستان و همکاری با وزارت فرهنگ، نقش مهمی داشت و آثار اپرای او، نشان از تخصص و تعهدش داشت.

این آهنگساز اظهارکرد: پژمان معتقد بود در دوران معاصر، موسیقی ایرانی باید از دل مردم برخیزد و بتواند در سطح جهانی ارائه شود. او بر این باور بود که هر چند موسیقی‌های خارجی عالی هستند، اما موسیقی ایرانی باید به گونه‌ای باشد که احساس و هویت ملی در آن موج بزند و بتواند مخاطب را درک و جذب کند.

وی گفت: پژمان در نوشتن و تحلیل آثار موسیقی، حساسیت زیادی داشت و همیشه سعی می‌کرد موسیقی ایرانی را در سطح جهانی مطرح کند.

احمد پژمان همواره بر حقوق هنری خود پافشاری می‌کرد

در ادامه این آئین میرعلیرضا میرعلی‌نقی پژوهشگر و منتقد موسیقی نیز با گرامیداشت یاد احمد پژمان، به تجلیل، ستایش شخصیت و آثار این آهنگساز فقید و اهمیت جایگاه او در موسیقی ایران پرداخت.

وی با اشاره به سابقه تاریخی فعالیت‌های زنده‌یاد پژمان، گفت: نخستین اثر این هنرمند با عنوان «اپرای تک‌پرده دلاور سهند» متعلق به ۶۰ سال گذشته و تاسیس تالار رودکی بوده است، با وجود اینکه استاد پژمان در قبل از انقلاب نیز فعالیت‌های گسترده و قابل توجهی در حوزه موسیقی داشت، اما مصاحبه‌های کمی از او منتشر شده بود.

میرعلی‌نقی با اشاره به فعالیت‌های استاد پژمان پس از انقلاب و مهاجرت او به آمریکا افزود: در آن دوره، پژمان در حوزه موسیقی پاپ و ارکستراسیون آثار درخشانی داشته است. نمونه‌هایی از آثار او در حوزه موسیقی فیلم، مانند موسیقی فیلم «شازده احتجاب» که به سفارش بهمن فرمان‌آرا انجام شد، نشان‌دهنده توانمندی و خلاقیت او در عرصه سینما است.

این پژوهشگر موسیقی با اشاره به اهمیت تداوم و استمرار موسیقی در ایران اظهارکرد: متاسفانه ناپایداری‌های سیاسی و اجتماعی عامل قطع ارتباطات و آسیب دیدن روند توسعه موسیقی در کشور است.

وی در ادامه با اشاره به مساله حقوق معنوی آثار و مشکلات قرارداد‌های ناعادلانه، گفت: پژمان روحی آزاد و شخصیت مستقل داشت که در مقابل قوانین سخت و محدودکننده، همواره بر حقوق هنری و معنوی خود پافشاری می‌کرد و متاسفانه سوءاستفاده‌های مالی و حقوقی در عرصه موسیقی باعث آزرده خاطری او می‌شد که این موارد نیز نشان‌دهنده نبود قوانین حمایتی قوی و تداوم نداشتن فعالیت‌های هنری در ایران است.

میرعلی‌نقی افزود: طی دیدار‌هایی که با استاد پژمان داشتم، شخصیت او تاثیر عمیقی بر من داشت، پژمان، انسانی شریف، بزرگ و هنرمندی بی‌نظیر بود که در دوره‌اش درخشید و میراثی ارزشمند بر جای گذاشت و امیدوارم که شناخت و قدردانی از شخصیت و آثار پژمان در آینده بیشتر شود و میراث او همواره زنده بماند.

اجرای قطعه «عیاران» احمد پژمان توسط ارکستر ساز‌های ایرانی «سلانه» به رهبری دانیال شاه محمدی نبی، اجرای یکی از آثار موتزارت توسط هنرمندان نوجوان؛ دریا روحی (ویولن)، پرنیان مرادیان (پیانو)، امیر پارسا مرادیان (ویولنسل)، پخش بخش‌هایی از یک گفت وگوی منتشرنشده با احمد پژمان، ویدئویی از مراسم خاکسپاری این استاد فقید در لارستان استان فارس از دیگر بخش‌های «در سایه‌سار نغمه‌ها» بود که با همکاری معاونت هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، فرهنگسرای سرو، نشریه باترانه و برنامه هزار صدا برگزار شد.

احمد پژمان موسیقیدان و آهنگساز هفتم شهریور بعد از یک دوره بیماری در ۹۰ سالگی در لس‌آنجلس آمریکا دار فانی را وداع گفت. بنابر تصمیم خانواده زنده‌یاد پژمان، پیکر این هنرمند قرار بود در آمریکا به خاک سپرده شود که با همکاری خانواده استاد پژمان و جمعی از هنرمندان برای خاکسپاری در ایران، بامداد سوم مهر از واشنگتن به تهران بازگردانده شد. آئین بدرقه پیکر زنده‌یاد پژمان چهارم مهر با حضور جمعی از هنرمندان و مسئولان در پهنه رودکی، تالار وحدت تهران برگزار شد و برای خاکسپاری به شهر لار زادگاه این استاد فقید منتقل و به خاک سپرده شد.

زنده‌یاد پژمان سال ۱۳۱۴ در لارستان استان فارس متولد شد و از همان دوران کودکی با موسیقی آشنا شد. در دوران دبیرستان در تهران ویولن را نزد حشمت سنجری و تئوری موسیقی را نزد حسین ناصحی فراگرفت. وی پس از چندی به عنوان نوازنده ویولن به ارکستر سمفونیک تهران راه یافت. سپس برای ادامه تحصیل با بورس تحصیلی در مراکز آموزشی همچون آکادمی موسیقی وین و دانشگاه کلمبیا نزد آهنگسازانی همچون توماس کریستیان داوید، فردریش چرها، ولادیمیر اوساچوفسکی، هانس یلینک و آلفرد اوهل بر دانش خود در زمینه موسیقی کلاسیک و الکترونیک افزود.

پژمان در بسیاری از سبک‌های مهم غربی همچون سمفونی، اُپرا و رپسودی برای ارکستر سمفونیک، ارکستر مجلسی، پیانو، گروه کُر، آواز و موسیقی فیلم آهنگسازی کرد که بعضی از این آثار با همراهی ارکستر سمفونیک تهران و بسیاری دیگر توسط ارکستر‌های معتبر خارجی اجرا شده‌اند.

سبک موسیقی این آهنگساز را تلفیقی از موسیقی محلی، موسیقی ردیف، ساز‌های ایرانی، همراه با هارمونی، کنترپوان، ارکستراسیون و سایر تکنیک‌های موسیقی غرب می‌دانند. پژمان نخستین اُپرایش به نام «جشن دهقان» را سال ۱۳۴۶ ساخت که پس از اجرا با استقبال گسترده‌ای رو به رو شد، بنابراین تصمیم گرفت اپرا‌های بیشتری بسازد. او برای ۲۷ فیلم و ۳۰ ترانه پاپ، موسیقی نوشت و ۱۵ آلبوم از آثار ارکسترال، آوازی و موسیقی فیلم را منتشر کرد. پژمان با کارگردانانی همچون بهمن فرمان‌آرا و مجید مجیدی همکاری داشته و موفق به دریافت ۲ سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر و چهار تندیس زرین از جشن بزرگ سینمای ایران شده است.

پوئم سمفونیک «نوروز» به سفارش انجمن موسیقی و موسیقی برای گروه کُر به نام «آینه» بر روی اشعار هوشنگ ابتهاج، کار‌هایی برای آنسامبل‌های Jazz، موسیقی برای آزادی خرمشهر، «تک سوار عشق»، «هفت خان رستم»، اوراتوریو «ناگهان رستاخیز» بر روی اشعار شاعران بزرگ ایران و موسیقی فیلم‌های «هنرپیشه»، «روسری آبی»، «بوی کافور»، «عطر یاس»، «باران»، «بید مجنون»، سریال‌های «دلیران تنگستان» و «سرزمین کهن» (سرزمین مادری) از آثار زنده‌یاد پژمان است.