به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران؛ تا چند سال پیش مفهومی به نام «ربات» برای کودکان در آدم آهنی‌های اسباب‌بازی خلاصه می‌شد، آدمک‌هایی با چراغ‌های رنگارنگ و چشمک‌زن و صدای کرکننده و اعصاب خردکن و شعاع حرکتی محدود که با باتری کار می‌کردند و دنیای کودکی بچه‌ها را می‌ساختند. اما امروز خیلی چیزها عوض شده، بسیاری از کارهای نشدنی به وسیله ربات‌های پیشرفته انجام می‌شود و باور نکردنی نیست اگر روزی بخشی از کارهای زندگی روزمره‌مان را هم به ربات‌ها بسپاریم. با همین نگاه و با توجه به گسترش علاقه جوانان و نوجوانان به رباتیک، مجموعه باغ کتاب تهران فضایی با نام «باشگاه رباتیک» تدارک دیده است که به زودی افتتاح می‌شود. با محسن توکلی، درباره این مرکز گفت‌وگو کردیم؛ توکلی که مدرک کارشناسی ارشد برق دارد، متخصص مکاترونیک و هوش مصنوعی و قهرمان و نایب‌قهرمان جهان در روبوکاپ است.
آموزش کارگاهی رباتیک در سه بخش
در طبقه دوم باغ کتاب تهران در ارتفاعات عباس‌آباد، قرار است فضایی برای گسترش علم رباتیک ایجاد شود، علمی که تلفیقی از علوم مکانیک، الکترونیک و کامپیوتر است. باشگاه رباتیک اکنون در حال آماده‌سازی و تجهیز به سر می‌برد و طبق برنامه ساخت آن اواخر بهمن ماه به اتمام می‌رسد. فضایی با ۵۰۰ متر مربع مساحت که تا هزار متر هم قابل ارتقاست و طوری طراحی شده که در آن یک مجموعه مسابقاتی برای برگزاری مسابقات ملی و بین‌المللی روبوکاپ آماده شود.
مخاطب این باشگاه از پنج سال به بالاست و محدودیتی برای بزرگسالان وجود ندارد. محسن توکلی، درباره اهداف راه‌اندازی این مجموعه می‌گوید: «چون مجموعه باغ کتاب روی کودکان بالای پنج سال هدف‌گذاری کرده، ما هم با این دید جلو آمدیم که علوم الکترونیک، مکانیک و کامپیوتر و به صورت تخصصی‌تر برنامه‌نویسی را برای بچه‌های پنج سال به بالا ترویج کنیم. این کار را با یک محیط گرافیکی کاملاً قابل لمس انجام می‌دهیم که برای بچه‌ها جذاب باشد و هدف این است که بچه‌ها را برای مسابقات جهانی روبوکاپ آماده کنیم.» آموزش‌هایی که در باشگاه رباتیک داده می‌شود، شامل چند بخش است. «در بخش آموزش کوتاه کارهای کارگاهی انجام می‌شود، و در اتاق نمایش برای این است که بچه‌ها ببینند و ساختن را شروع کنند و یک فضای آموزشی هم داریم که روی شناسایی ماژول‌های الکترونیکی و قطعات مکانیکی و همچنین به صورت مقدماتی روی بحث الگوریتم نویسی، فلوچارت و برنامه‌نویسی کار می‌شود تا به مراحل پیشرفته‌تر مانند هوش مصنوعی برسیم.»
توکلی می‌گوید وقتی بچه‌ها وارد باشگاه رباتیک باغ کتاب تهران می‌شوند، به محض ورود یک سری ربات‌های از پیش ساخته شده می‌بینند و با توجه به ایده‌هایی که دارند و شمای کلی‌ای که از ربات‌ها گرفتند، ایده‌های خلاقانه در ذهنشان به وجود می‌آید. از نظر زمانی هم محدودیت خاصی وجود ندارد. «اینجا این امکان برای بچه‌ها فراهم است که با استفاده از قطعات الکترونیکی شروع کنند به ساختن ربات مورد نظرشان. این امکان هم وجود دارد که اگر فرصت کم بود، بچه‌ها ربات نیمه‌کاره‌شان را در یک کمد قفل‌دار قرار دهند و بعداً کار روی آن را ادامه دهند؛ چون ممکن است خیلی‌ها به شکل یک اردوی یک روزه به باشگاه رباتیک بیایند.»
همکاری با غول‌های IT جهان
از آنجایی که خیلی از مراجعه‌کنندگان به باشگاه رباتیک اطلاعات زیادی در این باره ندارند و ممکن است همه چیز برایشان جدید و ناشناخته باشد، حضور کارشناسان خبره در این باشگاه ضروری به نظر می‌رسد. «حدود ۱۰ کارشناس رباتیک داریم که اکثراً بچه‌های دانشگاه شریف هستند و همگی در مکاترونیک و هوش مصنوعی تحصیل کرده‌اند. استادانی که در فضای آموزشی حضور دارند هم از قهرمانان مسابقات روبوکاپ جهان هستند.» اما این کارشناسان برای آموزش به کودکانی که سواد ندارند، چه کارهایی می‌کنند؟ توکلی می‌گوید محیط برنامه‌نویسی‌ای که در آن به کودکان آموزش داده می‌شود، به رنگ‌آمیزی متکی است. «در این شیوه آموزشی کودک تشخیص می‌دهد که اگر این رنگها را با هم جا به جا کند، رباتش این کار را می‌کند. اگر یک رنگ دیگر بیاورد یک کار دیگر. همین طور که سطوح سنی بالا می‌رود، طبیعتاً شیوه برنامه‌نویسی متفاوت خواهد شد تا برسد به مسابقات جهانی که بچه‌ها با پردازش روی تصاویر سیستم‌های فازی و شبکه‌های عصبی کار می‌کنند.» حدود ۲۰۰ نفر می‌توانند به طور همزمان در بخش‌های گوناگون باشگاه رباتیک حاضر شوند و ظرفیت کلاس‌های آموزشی هم حدود ۶۰ نفر است. توکلی می‌گوید در کنار مجموعه یک فروشگاه نسبتاً بزرگ هم وجود دارد که بچه‌ها می‌توانند قطعات الکترونیکی مورد نیازشان را از آنجا خریداری کنند. «همچنین یک سایت خیلی قوی داریم و به مجموعه‌ای وصل هستیم که در کل دنیا ۵ میلیون نفر عضو دارد و بچه‌ها می‌توانند به صورت داده باز فعالیت‌هایشان را به اشتراک بگذارند. شرکت‌های بزرگی از جمله گوگل، مایکروسافت، اپل و... در این زمینه فعالیت می‌کنند و ما با آنها همکاری داریم. در این سایت بچه‌ها از همه نقاط جهان می‌توانند ایده‌هایشان را به اشتراک بگذارند و استفاده کنند. رویدادهای بزرگی هم که در حوزه رباتیک در سطح جهان در حال برگزاری است، در این سایت برای بچه‌ها به نمایش گذاشته می‌شود.»
باشگاه رباتیک، بستری برای عملی کردن علوم تئوری
امروز علم رباتیک و مسابقات روبوکاپ در جهان جایگاه ویژه‌ای دارد و ایران هم جزء سه کشور برتر دنیاست. «مراکزی مثل باشگاه رباتیک در کشورهایی مثل آلمان و ژاپن وجود داشته اما در ایران برای اولین بار این اتفاق می‌افتد. هدف اصلی از تشکیل باشگاه رباتیک باغ کتاب تهران این است که جایگاهی درست کنیم که بتوانیم علم رباتیک را به زبان خیلی ساده برای بچه‌ها معرفی کنیم. چون شیوه آموزش ما کاملاً متفاوت است.» مکاترونیک و رباتیک علومی هستند که علوم مختلف را درگیر می‌کنند، حتی علمی مانند زیست‌شناسی که ظاهراً بی ربط است. «مکاترونیک کاملاً آکادمیک است و برای شروع کار در آن نیاز است که مطالعه در منابع مختلف انجام بگیرد. در باشگاه رباتیک همان آموزه‌هایی که به صورت تئوری در کتاب‌ها وجود دارد، عینیت پیدا می‌کند و قابل لمس می‌شود. در واقع عملی کردن متون درسی و غیردرسی در حوزه رباتیک است.» یکی از اصلی‌ترین بخش‌های باشگاه رباتیک کلاس‌های آموزشی است که برای سنین مختلف در نظر گرفته شده است. «همه سنین در یک کلاس قرار نمی‌گیرند و مسلماً به گروه‌های سنی مشخص تقسیم می‌شوند. دوره‌ها هم ادامه‌دار هستند و به شکل ترمیک برگزار می‌شوند. از دروس مقدماتی و پایه‌ای آغاز می‌شود و تا اعزام به مسابقات جهانی روبوکاپ ادامه خواهد داشت.» البته در کنار این دوره‌ها، کارگاه‌های آموزشی کوتاه‌مدتی هم برای آموزش کسانی که تفننی از باشگاه بازدید می‌کنند، تدارک دیده شده است که این افراد هم با رباتیک آشنا شوند و جرقه‌ای برای ورود حرفه‌ای شان زده شود. توکلی می‌گوید ظرفیت خوب باغ کتاب می‌تواند زمینه‌ساز آشنا شدن بچه‌ها و خانواده‌ها با علم رباتیک نه تنها در شهر تهران، بلکه در کل کشور باشد. «امیدواریم از دل این مجموعه متخصصانی در بیاید که بتوانیم تیم‌هایی برای اعزام به مسابقات جهانی روبوکاپ داشته باشیم.»
از کوکا تا کاوازاکی
«اگر امکانش باشد، قصد داریم یک سری ربات‌های صنعتی هم به مجموعه بیاوریم و برای بازدیدکنندگان به نمایش بگذاریم تا نسبت به آن دید پیدا کنند. اینکه به چه صورت کار می‌کنند و از چه اجزا و قطعاتی تشکیل شده‌اند. کارشناسان ما تجربیات زیادی هم در این حوزه دارند و با ربات‌های صنعتی‌ای مانند کوکا، کاوازاکی، فانوک و سایر ربات‌های مطرح دنیا کار کرده‌اند. خیلی از بچه‌های ما دوره‌های تخصصی‌ای در کشور آلمان و در کمپانی‌های بزرگ گذرانده‌اند. حتی برای کمپانی بنز پروژه‌هایی انجام داده‌اند و با ربات‌های شرکت‌های بزرگی مثل زیمنس، فستو، امرون و... آشنا هستند.» ویژگی دیگر این کارشناسان که دانش‌آموختگان دانشگاه شریف هستند، جوانی‌شان است؛ به طوری که همه این جوانان در رده سنی ۲۰ تا ۳۰ سال قرار دارند. رباتیک در دنیا راه خودش را طی می‌کند و مطمئناً باشگاه رباتیک باغ کتاب می‌تواند در گسترش این علم در کشور ایفای نقش کند، علمی که در بخش رقابتی روی رشته پرطرفدار فوتبال دست گذاشته. «سال ۱۹۹۷ در فرانسه فدراسیون رسمی روبوکاپ تأسیس شد و هدف این است که تا سال ۲۰۵۰ برنده ربات‌ها مقابل برنده جام جهانی فوتبال انسان‌ها در زمین چمن بازی کند. البته مسابقات روبوکاپ برخلاف جام جهانی که چهار سال یک بار است، هر سال برگزار می‌شود. روبوکاپ یک حوزه مثل فوتبال را در نظر گرفته که همه علوم را درگیر می‌کند؛ کنترل، تصمیم‌گیری، هوش مصنوعی و... درگیر هستند. در نتیجه مسابقات فوتبال به عنوان مبنا انتخاب شده تا ربات‌های گوناگون طراحی شوند.»
«باغ کتاب تهران» یکی از بزرگترین پروژه‌های فرهنگی شهر تهران و بزرگترین فروشگاه کتاب کشور خواهد بود. سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران متولی آماده‌سازی این پروژه است و در حال حاضر مسئولان باغ کتاب مشغول آماده‌سازی بخش‌های مختلف آن هستند. یکی از این بخش‌ها «باشگاه رباتیک» است که با توجه به علاقه روزافزون نسل نوجوان و جوان به رباتیک می‌تواند طرفداران زیادی به خود جذب کند.
