به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، فیلم سینمایی فراماشین (EX- Machina) به نویسندگی و کارگردانی الکس گارلند، در دومین نشست «سینماIT»، سه‌شنبه ۶ آذر، ساعت ۱۶ تا ۱۹ پس از نمایش با حضور محمدرضا فهمیزی منتقد سینما، حامد کبودجامه کارشناس IT و با اجرای افشین فکوری نقد و بررسی شد.
در ابتدای این نشست محمدرضا فهمیزی منتقد سینما درباره ژانر فیلم گفت: این فیلم در یکی از زیر مجموعه‌های ژانر علمی تخیلی قرار دارد. زیر گونه‌ای که در واقع یک دنیای دیستوپیایی را ترسیم می‌کند که بر اثر پیشرفت تکنولوژی به وجود آمده است. دیستوپیا نقطه مقابل اتوپیا است و جهانی پادآرمان‌شهری است. پس اگر اتوپیا را جهان پا آرمان شهری یا همان اصطلاحی را که بیشتر به گوش ما آشنا است (مدینه فاضله) در نظر بگیریم، دیستوپیا نقطه مقابل آن است. دنیای تیره و تاریکی که حاصل رشد و تسلط تکنولوژی بر انسان است.
وی در ادامه گفت: یک جمله جذاب در فیلم است که به نوعی این نگاه «دیستوپیا» را عنوان می‌کند. جایی که «کیلب» به «نیتن» می‌گوید «چگونه می‌خواهی این ربات را بکشی بعد از اینکه آن چیزهایی که می‌خواستی دریافت کردی؟ این کار انسانی نیست و دردناک است»، نیتن در جواب می‌گوید «به زودی دنیا به جایی می‌رسد که آنها به گونه‌ای به ما نگاه می‌کنند که ما به امروز به فسیل‌هایی که از قرنهای پیش مانده است، نگاه می‌کنیم.» یعنی در آینده اینها به دنیا مسلط می‌شوند و این چیزی است که شما در فیلم‌های بسیار زیادی می‌بینید. این فیلم به ربات‌هایی پرداخته است که جلوه انسانی پیدا کرده‌اند و این چیزی است که علم دارد به آن می‌رسد.
در ادامه حامد کبودجامه کارشناس IT در پاسخ به این سوال که چرا کارگردان برای خلق ربات به آن جنسیت داده بود، گفت: کل فیلم سه شخصیت داشت که هر کدام به نحوی در فیلم نقش ایفا می‌کردند. ما یک خالق داشتیم، شخصی را داشتیم که می‌تواند نماینده عامه مردم باشد، رباتی داشتیم که قرار شد نسل اول ربات هوشمند باشد. کل فرایند این فیلم به همان آزمون تورینگ که گفته شد بر می‌گشت. تقریبا همان سال ۱۹۵۰ که کامپیوتر داشت جا می‌افتاد، زمزمه‌هایی از هوش مصنوعی وجود داشت. آزمون تورینگ هر ساله برای ربات‌ها برگزار می‌شود و چون چند داور دارد، هنوز رباتی نتوانسته است همه داورها را فریب دهد. در این فیلم همه چیز بر سر فریب است. چیزی هم که درآزمون تورینگ قرار داده می‌شود، فریب داوران است. در این جا هم دقیقا «اوا» دارد فریب می‌دهد. این فیلم یک آزمون است که آیا «اوا» می‌تواند کیلب را فریب دهد یا نه!
وی افزود: یکی از نمادهایی که می‌تواند «کیلب» را فریب دهد جنسیت بخشیدن به ربات است و همچنین از آیتم‌های زیادی برای رسیدن به این هدف استفاده می‌کند و یکی همان موتور جستجویی است که تمام مشخصات کیلب را دارد و وقتی دانش زیادی در مورد کیلب دارد، پس فریب دادن او خیلی راحت است، چرا که او تنهاست.
کبودجامه به شرح مختصری از هوش مصنوعی پرداخت و گفت: قبل از اینکه بدانیم هوش مصنوعی چیست، باید بدانیم که هوش چیست؟ یکی از چیزهایی که انسان را هوشمند می کند، زبان است و اگر شما در این مورد شروع به برنامه نویسی کنید، متوجه می‌شوید که این کار چقدر پیچیده است؟ بعد از زبان؛ نکته مهم دیگر منطق و ریاضی است. یعنی استدلال کند، بفهمد. سیستم‌های خبره از روی این ساخته می‌شوند که بتواند فضا را تجسم کند. اگر دقت کرده باشید، «اوا» موقعی که می‌خواهد نقاشی کند، «کیلب» از او می‌پرسد که دوست داری کجا باشی و او می‌گوید که دوست دارد که سر یک چهارراه باشد و این یعنی که اوا دارد جایی را که نرفته است، تجسم می‌کند.
وی افزود: یکی دیگر از هوش‌ها، هوش جسمانی حرکتی است. یکی از چالش‌های بزرگ سازندگان ربات این است که یک ربات بتواند مثلا یک تمشک را بردارد، بدون اینکه آن را له کند و این الان ضعف رباتیک است. دیگری درک روابط بین افراد است که چه حسی موقع صحبت کردن با هم دارند؟ تعامل و بازخورشان چگونه است؟ اوا این را با استفاده از بانک اطلاعاتی بزرگی که توسط مرورگر در اختیارش قرار گرفته بود و با پردازش جاسوسی دوربین‌های همراهی که روی کل کره زمین است، یاد گرفته بود.
این کارشناس فناوری اطلاعات در ادامه گفت: آخرین چیزی که اوا آن را نداشت و چالش بزرگی برای هوش مصنوعی است، خود آگاهی است. اینکه چه موقع ربات می‌فهمد که خودی وجود دارد و به موقعیت خودش پی‌ببرد. یک مثالی که خود فیلم می‌زند این است که شما یک برنامه می‌نویسید که خیلی خوب شطرنج بازی می‌کند اما این برنامه هیچ موقع نمی‌داند که دارد شطرنج بازی می‌کند. اوا نیز هنوز نتوانسته است با دیدی بالاتر از خودش به خودش نگاه کند. اینها گزینه‌های مختلفی است که برای هوش تصور می‌شود و اگر ربات انسان نمایی بتواند این مشخصه‌ها را داشته باشد، می‌توانیم بگوییم این موجود انسان نما «هوشمند» است.
