-
- |
-
- |
-
- |
-
- |
-
شنبه ۱۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
ساعت : ۰۴:۳۲
ساعت : ۰۴:۳۲
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، میرزا محمد علی صائب تبریزی از شاعران دوران صفویه
محسوب می‌شود که زیبایی اشعار او غیرقابل‌انکار است. او از جمله شاعرانی بود که برای
دریافت تجربیات، یافته ها و مشاهدات به هندوستان
رفت و خیلی زود، نظر درباریان شاه جهان را به خود جلب کرد. تا انتهای این مقاله با
ما همراه باشید تا با این شاعر نامی بیشتر آشنا شوید.
صائب تبریزی کیست؟
میرزا محمد علی معروف به صائبا (صائب تبریزی) در سال ۱۰۰۰ هجری قمری در تبریز متولد شد. البته برخی مورخان زادگاهش را اصفهان می‌دانند. او در خانواده‌ای متمکن زندگی می‌کرد و پدرش از تاجران سرشناس و معتبر زمان صفویه بود. در سال ۱۰۱۲ وقتی شاه عباس قلعه تبریز را محاصره می‌کند، خانواده او همراه هزاران خانواده دیگر به دستور شاه عباس اول، از تبریز به اصفهان می‌روند و در محله عباس آباد اصفهان ساکن می‌شوند.
زندگی‌نامه صائب تبریزی
صائب در اصفهان به تحصیل علوم مختلف پرداخت. او در ابتدای جوانی به سفر حج می‌رود و پس از آن خود را برای زیارت امام رضا (ع) به مشهد می‌رساند. پس از بازگشت به اصفهان در سال ۱۰۳۴ هجری، برای کشف جهان ناشناخته‌ای که در انتظارش بود، ابتدا به هندوستان و سپس به به هرات و کابل رفت. خواجه احسن الله معروف به «ظفر خان» حاکم وقت کابل که خود فردی اهل ادب و علاقه‌مند به شعر بود، از حضور صائب در این شهر استقبال کرد و صائب خیلی زود از مقربین دربار او شد. صائب در سال ۱۰۴۲ مجددا به اصفهان برمی‌گردد و در آن زمان شاه عباس دوم صفوی، او را در مقام ملک الشعرایی به رسمیت می‌شناسد.
۱۰ تیر ماه را روز بزرگداشت این شاعر نام‌گذاری کرده‌اند. جالب است بدانید او پس از حافظ، تنها شاعری است که طریقه‌ای یکتا و مستقل را برای خودش انتخاب کرده و از سبک شعر‌سرایی منحصربه فردی برخوردار است. بسیاری از کارشناسان او را بنیان‌گذار سبک هندی در ادبیات فارسی می‌دانند. صائب شاعری کثیرالشعر بود، شمار اشعار صائب را از شصت هزار تا صد و بیست هزار بیت گفته‌اند. آثار صائب جز سه چهار هزار بیت قصیده و یک مثنوی کوتاه و ناقص به نام قندهارنامه و دو سه قطعه، همگی غزل است. افزون بر فارسی وی هفده غزل به ترکی آذربایجانی نیز دارد.
صائب تبریزی از جمله شاعرانی است که پس از مدتی فعالیت، اشعارش نه‌تنها در ایران، بلکه در امپراتوری‌های عثمانی و هندوستان نیز با استقبال خوبی مواجه شد. طرفداران او از جاهای مختلف، سوار و پیاده، به ملاقات او می‌آمدند. در تذکره‌های مختلفی همچون سرو آزاد، قصص خاقانی، نصر آبادی و کلمات الشعرا این شاعر نامی مورد تحسین و تمجید قرار گرفته است.
ویژگی‌های اخلاقی
صائب تبریزی انسانی دین‌دار بود و مذهب شیعه دوازده امامی داشت. نزدیکان صائب نیز او را فردی متواضع و فروتن و بی‌آزار می‌دانستند و خوش برخوردی او باعث شده بود بتواند نظر افراد زیادی را جلب کند.
آثار صائب تبریزی
صائب اشعار بسیاری سروده است؛ به‌گونه‌ای که او بعدها به‌عنوان شاعری کثیر الشعر شناخته شد. طبق گفته کارشناسان او درمجموع بین ۶۰ هزار تا ۱۲۰ هزار بیت شعر سروده است. اکثر اشعار صائب تبریزی در قالب غزل سروده شده‌اند؛ اما او حدود چهار هزار بیت در قالب قصیده، یک مثنوی کوتاه و البته ناقص به نام «قندهار نامه» و چند قطعه نیز سروده است. همچنین ۱۷ غزل به زبان ترکی در آثار صائب دیده می‌شود.
دیوان غزلیات صائب تبریزی ۱۸۰ شعر دارد که توسط آقای علی مصطفوی جمع‌آوری و تدوین شده‌اند.
اشعار صائب تبریزی
عنصر خیال در اشعار صائب تبریزی به‌وفور دیده می‌شود و او از تشبیه، استعاره، تمثیل و کنایه بسیار هنرمندانه در آثارش استفاده می‌کند.
رهبر معظم انقلاب حضرت ایت الله خامنه ای در دیدار مسئولان اجرایی استان قم در پنجم آبان 89 هنگامی که می خواستند مسئولان را تشویق به خوش رویی با مردم به عنوان ولی نعمتان حکومت نمایند به یکی از غزلیات بسیار زیبای صائب تبریزی استناد کردند که غزل مورد اشاره را در پی می خوانید:
از حسن خلق رتبه همت زیاده نیست
دست و دل گشاده چو روی گشاده نیست
فیض فتادگان بود از ایستاده بیش
سنگ نشان به راهنمایی چو جاده نیست
چون وا نمی کنی گرهی، خود گره مشو
ابرو گشاده باش چو دستت گشاده نیست
چون طفل نوسوار به میدان اختیار
دارم عنان به دست و به دستم اراده نیست
هر چند کوه قاف بود لقمه ای بزرگ
عنقا اگر شوی ز دهانت زیاد نیست
چرخ است زیر ران ز دنیا گذشتگان
عیسی اگر پیاده شد از خر، پیاده نیست
صائب در آن سری که بود همت بلند
گر می شود به خاک برابر، فتاده نیست
در ادامه یکی از غزل‌های مشهور صائب تبریزی را برایتان آورده‌ایم:
یا رب از دل مشرق نور هدایت کن مرا
از فروغ عشق، خورشید قیامت کن مرا
تا به کی گرد خجالت زنده در خاکم کند؟
شسته رو چون گوهر از باران رحمت کن مرا
خانه‌آرایی نمی‌آید ز من همچون حباب
موج بی‌پروای دریای حقیقت کن مرا
استخوانم سرمه شد از کوچه گردیهای حرص
خانه دار گوشه چشم قناعت کن مرا
چند باشد شمع من بازیچه دست فنا؟
زنده جاوید از دست حمایت کن مرا
خشک بر جا مانده‌ام چون گوهر از افسردگی
آتشین رفتار چون اشک ندامت کن مرا
گرچه در صحبت همان در گوشه تنهاییم
از فراموشان امن آباد عزلت کن مرا
از خیالت در دل شبها اگر غافل شوم
تا قیامت سنگسار از خواب غفلت کن مرا
در خرابیهاست، چون چشم بتان، تعمیر من
مرحمت فرما، ز ویرانی عمارت کن مرا
از فضولیهای خود صائب خجالت می‌کشم
من که باشم تا کنم تلقین که رحمت کن مرا؟
آرامگاه صائب تبریزی کجاست؟
صائب بعد از ۸۰ سال زندگی پر بار در سال ۱۰۸۰ هجری قمری درگذشت. آرامگاه صائب تبریزی امروزه یکی از جاهای دیدنی اصفهان است و در جاهای مختلف این بنا می‌توان اشعار او را دید. این آرامگاه در خیابان صائب و داخل باغ تکیه قرار گرفته است. طراحی نقشه این بنا را «حسین معارفی» برعهده داشته و ساختمان آرامگاه در سال ۱۳۴۶ تکمیل شده است. همچنین در ساخت این آرامگاه از معماری دوران صفویه الهام گرفته شده است.
