به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر،سید رضی (م 406ق) آن بخش از سخنان امیر مؤمنان علیه السلام را که در کتب پیشین نقل شده بود خواند و از میان آنها آنچه را که به‌نظرش بلیغ و رساتر بودند، برگزید و با عنوان نهج البلاغه تدوین کرد.
ایران نوشت :در کتاب نهج البلاغه، برگزیده سخنان حضرت در سه بخش سامان یافت: خطبه‌ها (سخنرانی‌ها)، نامه‌ها و جملات کوتاه (کلمات قصار). این کتاب با وجود اینکه گزیده سخنان امیر مؤمنان علیه‌السلام است اما افزون بر مطالب متنوع علمی - دینی، شامل چگونگی نگرش امیر مؤمنان علیه السلام به زندگی نیز است که رهگشای انسان امروزی خواهد بود.
این کتاب از دوره زندگی سید رضی تاکنون مورد توجه بسیاری از ادبا، علما و شیعیان حضرت قرار گرفت و به زبان‌های مختلفی همچون انگلیسی، اردو و فارسی ترجمه گشت. متن کامل آن بیش از چهل بار از سوی مترجمین مختلف به فارسی برگردانده شده است. این تعداد ترجمه، جدا از ترجمه‌هایی است که برخی از پژوهشگران، بخش‌هایی از آن را به فارسی برگردانده‌اند. به‌عنوان نمونه بنگرید به ترجمه‌های خطبه متقین (خطبه همام)، نامه به مالک اشتر و نامه به امام حسن(ع)و...
نامه به امام حسن(ع) که در بسیاری از نسخه‌های نهج البلاغه با نامه شماره 31 هم شناخته می‌شود، شامل سفارش‌های حضرت امیر مؤمنان به فرزندش و دیگر مؤمنان است و به طور مستقل به‌صورت نظم و نثر ترجمه و نیز شرح شده است.
این نامه به هنگام برگشت امیر مؤمنان(ع) از صفین در منطقه‌ای به‌نام حاضرین نوشته شده و با معرفی نویسنده (من الوالد الفان) آغاز می‌شود؛ اما مخاطب نامه گرچه فرزند - امام حسن(ع) - است، ولی در واقع هر انسانی است که دل به آرزوهای محال سپرده و پای در مسیر نیستی نهاده و در تیررس بیماری‌ها قرار گرفته و وامدار روزگار گذشته است.
سید رضی گفته است که مخاطب نامه امام حسن(ع)است. اما ابن میثم، محمد بن حنفیه را مخاطب نامه می‌داند؛ با مرور نامه و مشخصات مخاطب، می‌توانیم بگوییم که مخاطب نامه عموم مردم هستند و همان‌طور که برخی یادآور شده‌اند، حضرت در جایگاه پدر امت، ما انسان‌ها را به‌عنوان فرزند مخاطب قرار داده است.
حضرت ضمن بیان صفات انسانی، برخی از اموری را برمی‌شمارد که برای تربیت فرزندش انجام داده است از جمله اینکه:«من پیش از آنکه زمین دلت، سفت و سخت شود و دلت بذر دیگری را بپذیرد، به کشت ادب در وجودت همت گماشتم، تا محکم و استوار، دل به کار بسپاری و از آنچه اهل تجربه، طالبش بوده‌اند و خود آزموده‌اند، بهره برداری...».
آنگاه بیان می‌دارد که چه توشه‌ای از تعمق و مطالعه در احوال گذشتگان برداشته و آن را برای فرزندانش به ارمغان می‌گذارد. اگر بخواهم گزیده‌هایی از متن را بیاورم باید تمام متن را نقل کنم اما به اختصار بیان می‌کنم که محتوای این وصایا شامل مواردی همچون سفارش به موعظه، سفارش به زهد، سفارش به حکمت، یاد مرگ، دیدن سختی‌های روزگار و اندیشه در تاریخ و پندآموزی از آن، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد در راه خدا، تفقه در دین، صبر، توحید، توکل، دعا، رزق، بیان اوصاف دنیا و فریبندگی آن، ویژگی‌های دوستی، فروبردن خشم، حجاب، گرامی داشتن خویشاوندان، طلب خیر (استخاره) و دیگر موضوعات مهم زندگی است. یکی از ترجمه و شرح‌های این متن بلند بالا، اثری است با عنوان آیین زندگی، وصایای امیر المؤمنین(ع) به امام حسن مجتبی(ع) که از سوی سید مهدی شجاعی انجام شده است. این اثر، با مقدمه‌ای درخور، ترجمه و توضیح عبارات نامه است. عبارات همراه با ترجمه‌ای سلیس، زیبا و روح نواز است، به‌طوری که مترجم کوشیده تا عطری از سخن امیر الکلام را به مشام خواننده برساند.
توضیح‌های مترجم که با عنوان اشارات ذیل برخی از عبارات آمده است، با استناد به سخن حضرت در منابع دیگر است. به نوعی تفسیر سخن حضرت به سخن حضرت است و نکات آموزنده و شایسته‌ای را نقل کرده است.
از زیبایی‌های این اثر می‌توان به مقدمه مترجم اشاره کرد. ناشر در مقدمه با بیان اینکه این رهنمودها و سفارش‌ها و ره توشه‌ها، همه آنچه را که یک انسان برای زندگی در این جهان به آن نیاز دارد، مورد توجه قرار داده‌اند؛ ولی این فقط ظاهر ماجراست؛ به ذکر نکاتی در مورد وصیت و شرایط آن و به باطن نامه امام اشاره می‌کند؛ چرا که بهترین و بزرگترین پدر عالم به عزیزترین فرزند عالم وصیت می‌کند و اضافه می‌کند:
غرض از چیدن این مقدمات، رسیدن به این نکته است که:
مخاطب این وصایا و سفارشات مولا، ماییم. همه ما و تک‌تک ما.
مگر نه این است که پیامبر فرمود: «أنا و علی أبوا هذه الاّمه؛ من و علی پدران این امّتیم».
پس این وصیت‌نامه، سفارشات یک پدر است به تمامی فرزندانش- اعم از پسر و دختر و کوچک و بزرگ- در تمام طول تاریخ و در همه وسعت گیتی. آن هم نه یک پدر معمولی و متعارف. پدری که به راه‌های آسمان آشناتر است تا مسیرهای زمین، پدری که هزار کتاب از کتب انبیاء در دست‌های اوست، پدری که انسان را از خودش بهتر می‌شناسد، پدری که معلم بشریت است و مراد و اسوه همه اولیاء، پدری که به‌دلیل معصومیت آسمانی، نقص و خلل و خطا و اشتباه در کلام و رفتارش راه ندارد.
پدری که اگر دستت را در دستش بگذاری، می‌توانی مطمئن باشی که برایت بهشت را با همه وسعت و جاودانگی‌اش می‌خرد.
این پدر مهربان و با صفا در راه بازگشت از جنگ صفین، در فرصت و مجالی کوتاه، به‌جای ستردن عرق از پیشانی و خستگی از تن، به‌جای خوردن غذا و نوشیدن آب، به جای مرهم نهادن بر زخم‌های متعدد، نشسته است و این توصیه‌های آسمانی را برای من و شما نوشته است. وی می‌افزاید: «حیاتی‌ترین نیاز بشر در همه قرون و اعصار، معرفت و آگاهی است. پس بهترین کار برای این امیر مهربانی این است که بنشیند و برای تمامی فرزندانش، نسخه آگاهی و معرفت و فلاح و سعادت بپیچد.
تمامی فرزندانش؟ آری! او اگر چه به‌طور خاص پدر این امّت است، اما از منظری دیگر که وجه «ابوتراب» بودن اوست، پدر تمامی فرزندان این کره خاکی است.حیاتی‌ترین نیاز بشر در همه قرون و اعصار، معرفت و آگاهی است. پس بهترین کار برای این امیر مهربانی این است که بنشیند و برای تمامی فرزندانش، نسخه آگاهی و معرفت و فلاح و سعادت بپیچد.
کاش همه اهالی آب و خاک، همه فرزندان زمین، می‌توانستند نسخه‌ای از این «آیین زندگی» یا «سرمشق حیات» یا «کلیدهای آسمانی» یا «رموز رستگاری» را با خود داشته باشند و به این یقین واصل شوند که با عمل به این نسخه منحصر به فرد، سعادت و رستگاری را برای هر دو جهان تضمین می‌کنند».
این اثر را نشر نیستان برای نخستین بار در سال 1386 ش چاپ کرد و پس از آن بارها تجدید چاپ شده است.
