پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، در دنیایی که با شتاب در حال دگرگونی است،میراث فرهنگی می توانند در بر انگیختن احساس هویت اجتماعی مردم و سرزمینی چون ایران کارساز و مؤثر باشند؛ این که بدانند چه مردمی هستند و پدران آن ها از کجای جهان به این نقطه رسیده اند و سپس سکنی گزیده اند و بالاخره برای آینده ی آن ها چه سرنوشتی رقم خواهد خورد.
اهمیتی که ابزارهای ارتباط جمعی مانند: حوزه های نشر، رسانه، سینما و تلویزیون، اینترنت و شبکه های مجازی اجتماعی جدید در ایجاد ارتباطات فرهنگی بین الملل پیدا کرده اند، متاسفانه هنوز حوزه هایی چون موزه ها و صنعت جهانگردی[در ایران] از اهمیت چندانی برخوردار نیستند. امروزه معماری خانه های قدیمی، ساختمان ها و مکان های باستانی، آثار هنری، اشیاء و لوازم آرایشی و تزیینی، زبان ها، آداب و رسوم جمعی، و...همگی به عنوان ابزارها و نشانه های مهمی برای ایجاد هویت بخشی و ارزش گذاری در مفاهیم اجتماعی کشورهای مختلف جهان تعیین و طبقه بندی شده اند. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که میراث فرهنگی[جهان] در طول فرایندهای زمانی همیشه در معرض تهدیدهای گوناگونی بوده اند که ایجاد سیاست ها و راهکارهای درستِ علمی ِو مؤثر در جلوگیری از پیشامدهای طبیعی و انسانی مانند: جنگ، زلزله، سیل، بیماری و... از اهمیت بسیاری برخوردار هستند.
بر خلاف اهمیتی که موزه های کشورهای بزرگ در ثبت، ترمیم و نگهداری از میراث فرهنگی خود دارند در کشور کهن و پهناوری چون ایران این اعتبار ازکمترین جایگاهی برخوردار است. یکی از مهمترین دلایل کم توجهی به موزه در ایران، عدم آگاهی مدیران و سیاستگذاران فرهنگی از علم موزه داری و جایگاه آن در جهان است؛ هر فرد علاقمند به تاریخ و فرهنگ کشور ابتدا موزه های کشور خود را با موزه های بزرگی چون: موزه لوور فرانسه و متروپولویتن آمریکا، مقایسه می کند که به منظور تبلیغ و اشاعه ی شناسنامه فرهنگی مردم جهان اداره می شود. اما متاسفانه هنوز در ایران به این امر مهم پی نبرده ایم که موزه ها می توانند با جذب گردشگران داخلی و خارجی، در کسب درآمدهای اقتصادی و ایجاد گفتگو در جهت تعامل و اشاعه فرهنگی در جهان مؤثر باشند و این امر مهم نیز منوط بر ایجاد ارتباط و دوستی با مردم جهان است.
نیاز به ارتباط فرهنگی را باید در کلیت فرهنگ ها-که در نظامی درهم تنیده با عنوان «نظام فرهنگی» شکل گرفته اند- جستجو کرد. زیرا عناصر شکل گرفته ی هر فرهنگ در تماس با عناصرفرهنگ های دیگر است که زنده و پویا می ماند؛ در حقیقت تغییراتی که بر اثر تماس های فرهنگی پدید می آید همان فرآیند فرهنگ پذیری است که توانایی ایجاد ابعادهای گوناگونی در جهت دگرگونی های فرهنگی باشد. در واقع نظام های فرهنگی از ماهیتی پویا برخوردارند که از وضعیتی ساده آغاز کرده و به تدریج پیچیده می شوند و راه تکامل پیش می گیرند.
در گذشته آفرینش فرهنگی ارزش ماهوی داشت و هنرمند اثری خلق می کرد که عمدتا به قصد ارضای شخصی آن را آفریده بود. امروزه تولیدات فرهنگی ارزش اقتصادی و مصرفی پیدا کرده و هنرمندان بیشتر آن را برای عرضه به بازار تولید می کنند؛ چنان که فرآیند تولید کالاهای فرهنگی و هنری از قبیل سرگرمی ها، بازی ها و...علاوه بر تجاری بودن، جهانی هم شده است. بر خلاف گذشته که مبادلات فرهنگی عمدتا به حوزه ی دانش، هنر و ادب محدود بود، امروزه به عنوان یک سرگرمی یکی از مهم ترین عناصر و اقلام در تبادلات فرهنگی است.
متاسفانه در ایران هنوز موزه داری بر مبنای روش های قدیمی انجام می شود؛ در صورتی که دانش موزه داری در جهان همگام با تحولات و رشد دیگر علوم شیوه های نو و متفاوتی در جهت حفظ و نگهداری میراث فرهنگی با گذشته انتخاب کرده است. امروزه موزه داری با علومی چون معماری، جامعه شناسی، محیط زیست، روانشناسی اجسام و...در آمیخته و نوعی تعامل شکل گرفته است.
مبادلات فرهنگی تابع سازوکارهای اقتصادی است و در نتیجه ما شاهد افزایش میزان عرضه کالاهای فرهنگی در جهان هستیم. یکی از حوزه هایی که می تواند در امر آفرینش های فرهنگی، شناسایی اقلام غیر منقول و ایجاد تبادلات فرهنگی حائز اهمیت باشد، موزه ها هستند. البته آفرینش های فرهنگی و هنری نمی تواند کاملا در انحصار دولت باشد. بنابر این باید از متخصصین و کارشناسان خُبره در بخش خصوصی کمک گرفته شود.
ایجاد و فعال شدن تشکل های تخصصیِ موزه ها در ارتباطات بین المللی می تواند همگام با دست اندرکاران دولتی، روابط فرهنگی ایران را با سایر کشورها غنا بخشد و موجب استحکام آن گردد؛ زیرا در تجارت کالاهای فرهنگی و بحث جهانی شدن فرهنگ، موزه ها می توانند نقش درآمدزایی و اقتصادی داشته باشند. تشکل های فرهنگی تخصصی می توانند در تقویت بازار کالاهای فرهنگی کشور نقش به سزایی داشته باشد؛ باید بین مردم و موزه ها نزدیکی ایجاد کرد و این کار باید با آشنایی و احساس نیاز به امر گردشگری در بین مردم صورت گیرد. اگر به نقش موزه ها و خانه موزه ها (اماکن فرهنگی) در بخش اقتصادی اهمیتی داده نشود، هرگز نمی توانیم در بازاری با گستردگیِ تنوع و تکثر محصولات فرهنگی عرضه اندام کرد؛ و یکی از مهمترین ارکان در ایجاد روابط بین الملل فرهنگی، همین بازارهای صنایع فرهنگی و گردشگری است.
منابع:
مبانی موزه داری؛ دکتر یوسف منصوری زاده و اوبولقاسم حاتمی، ناشر سازمان سمت
موزه، موزه داری و موزه ها؛ بهاره حاجیها ؛ محمد زاهدی، نشر چهار باغ
خلاصه ی تاریخ تمدن: ویل دورانت(دو جلدی)؛ ترجمه: حسن کامیاب و محمد امین علیزاده، نشر بهنود
هنر مدرنیسم: ساندرو بکولا؛ روبین پاکباز، نشر فرهنگ معاصر
مجله فرهنگ و پژوهش؛ وزارت ارشاد اسلامی
تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران؛ علی اکبر عباسی؛ نشر هزاره ققنوس
تاریخ هنر معاصر جهان(اوج و افول مدرنیسم)؛ علیرضا سمیع آذر؛ نشر نظر
