آیا طرح صیانت برای پلتفرم‌های کسب و کار مفید است؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیل فرهنگ وهنر ، ویژه برنامه «عصرانه مطبوعات» به همت فرهنگسرای رسانه و با همکاری رادیو گفت‌وگو برگزار شده و در آن مهم‌ترین موضوعات در حوزه رسانه مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. نخستین جلسه از «عصرانه مطبوعات» با موضوع تبیین عملکرد پلتفرم‌های مجازی برگزار شد و در آن علیرضا داودی کارشناس ارشد رسانه، سیدعلیرضا آل داود پژوهشگر رسانه و محمد رحمانی نماینده یکی از پلتفرم‌های داخلی صحبت کردند.

آل داود در ابتدای این محفل تخصصی رسانه با اشاره به اینکه نیاز به بازتعریفی از پلتفرم‌ها داریم، گفت: وضعیت فعلی در دنیا به سمت پلتفرم‌های چند سویه رفته است. بدین معنی که دیگر فضا به گونه‌ای نیست که پلتفرم‌ها سرویس یک‌طرفه‌ای ارائه بدهند. در حقیقت پلتفرم‌ها امروزه براساس هوش مصنوعی و فضای متاورس به سمت چند سویه بودن می‌روند. در این زمینه در کشورمان نیز اتفاقات بسیار خوبی رخ داده است و می‌توان گفت که هم‌پای دنیا، از ظرفیت‌های فضای مجازی به خوبی استفاده شده است.

وی ادامه داد: مشکلی که در اینجا وجود دارد، حقوق مصرف‌کننده و مسئولیت‌پذیری پلتفرم است. برای مثال در تاکسی‌های اینترنتی می‌بینید که در پیک شلوغی یا در زمان بارندگی، قیمت‌ها را با ضریب نامشخصی بالا می‌برند. کاربری که با این تاکسی اینترنتی بیرون آمده و سپس می‌خواهد با استفاده از همان برگردد چه باید بکند؟

این پژوهشگر رسانه با اشاره به طرح صیانت گفت: هم‌چنین اکنون طرح «تنظیم‌گری حوزه فضای مجازی» در مجلس در حال بررسی است. تعجب کردم که چرا برخی از کسب‌وکارهای اینترنتی با کل این قانون مخالفت کردند. اگر به یاد داشته باشید، چند ماه پیش عده‌ای به صورت رمزی شروع به تبلیغ یک موضوعی خلاف فرهنگ و قانون کشور در یکی از پلتفرم‌ها کردند. در نهایت آن پلتفرم با حضور در یک دادگاه غیرتخصصی محکوم شد. این موضوع در حالی است که اگر می‌خواهیم کشورمان در حوزه کسب و کارها رشد کند باید فکری به حال این موضوعات حقوقی نیز کرد که این موضوع در طرح تنظیم‌گری فضای مجازی دیده شده است. در یکی از بندهای آن پیش‌بینی شده است که دادگاهی تخصصی برای رسیدگی به امور کسب و کارهای داخلی مجازی تشکیل شود.

وی تاکید کرد: در این قانون پهنای باند آن پلتفرم خارجی که بدون مجوز در ایران کار می‌کند محدود شده و به‌جای آن به پلتفرم‌های داخلی فضای بیشتری داده می‌شود اما دلیل اعتراضات آنان را نفهمیدم. دقت داشته باشید که قانون تجارت الکترونیک ما برای سال 1382 است و نزدیک به 19 سال است که این قانون تغییر نکرده است. در قانون تنظیم‌گری فضای مجازی به این موضوع نیز توجه شده است.

رحمانی به عنوان نماینده پلتفرم‌های داخلی در این جلسه گفت: به نظرم برای اینکه بتوانیم چیزی را عادلانه قضاوت کنیم باید دوطرفه بدان نگاه کنیم؛ هم از طریق پلتفرم و هم از سوی مصرف‌کننده بدان نگاه کنیم. آقای آل داود به طرح تنظیم‌گری فضای مجازی و مسئولیت‌ پلتفرم‌ها اشاره کردند. یک کسب و کار به دنبال این است که مردم از خدماتش راضی باشند و به همین دلیل است که بعد از آنکه خدماتی داده می‌شود، نظرسنجی ارسال می‌شود و یا به مصرف‌کننده اجازه داده می‌شود تا به خدماتی که گرفته است، امتیاز بدهد.

وی با اشاره به ارزیابی پلتفرم‌ها توسط مشتریان گفت: به نظرم بهترین روش برای اینکه بفهمیم پلتفرم توانسته رضایت مشتری را جلب کند این است که به او امکان بدهیم امتیاز بدهد. چیزی که از نظرسنجی‌ها در پلتفرم‌ها فهمیدیم این است که بالای 95 درصد مردم رضایت داشتند. این عدد حتی به 98 درصد نیز می‌رسد. در حقیقت تنها 2 درصد نارضایتی وجود دارد که در هر کسب و کاری چه آفلاین و چه آنلاین طبیعی است. دقت داشته باشید که در هر پلتفرم یک تیم پشتیبانی وجود دارد که 24 ساعته به مردم خدمات‌دهی می‌کند تا آن میزان نارضایتی را هم کاهش دهند.

او در پاسخ به برخی ابهامات درباره قیمت‌دهی تاکسی‌های اینترنتی گفت: درباره قیمت‌دهی تاکسی‌های اینترنتی که اشاره شد باید بگویم یکسری شاخص‌ها وجود دارد که قیمت آن خدمات را تعیین می‌کنند. اگر بپذیریم که در این کسب و کار، 2 دسته همکار وجود دارد، متوجه می‌شویم که عرضه و تقاضا باید وجود داشته باشد. برای مثال در زمانی که هوا بارانی می‌شود، تعداد خدمت‌دهنده کم می‌شود. برای اینکه پلتفرم بتواند مدیریت کرده و به خدمت‌رسانی خود ادامه دهد مجبور است که قیمت را بالا ببرد. این افزایش رقم باعث می‌شود که خدمت‌دهنده تشویق شود تا مسافر را بپذیرد.

وی تاکید کرد: درباره طرح تنظیم‌گری فضای مجازی هم باید بگویم که اگر این طرح بتواند از کسب‌وکارهای اینترنتی رفع چالش کرده و برای آنان مفید باشد، با آن موافقیم اما اگر محدودیت ایجاد کند و پلتفرم‌ها را دچار مشکل کند، مناسب نخواهد بود. من به عنوان کسی که در این حوزه چندین سال تجربه دارد، با هر اقدامی که سبب توسعه و پیشرفت کسب و کارهای اینترنتی شود، آن را می‌پذیرم.

داودی دیگر سخنران این جلسه بود. او با اشاره به خدمات ویژه‌ای که هر پلتفرم با ظهورش ارائه می‌دهد گفت: هر پلتفرمی که متولد می‌شود، نشانه‌ای از خروج از وضع موجود و ورود به وضع مطلوب است. هر پلتفرمی که دارای خدمات ویژه‌ای باشد، وضعیت موجود را به سمتی می‌برد که در آنها خدمات بهبود یافته است. بنابراین مهم‌ترین ارزش افزوده خلق هر پلتفرم، انتقال از وضع موجود دارای نقص به سمت وضع مطلوب دارای مطلوبیت خواهد بود. با این حال بنده معتقدم که هر پالتفرمی که متولد می‌شود باید 3 ضمیمه داشته باشد؛ اولی قدرت پاسخگویی به آن چیزی است که نیاز مخاطب هست. برای مثال در شرایط امروز که با ویروس کرونا درگیر هستیم، نیازمند به خرید و فروش آنلاین هستیم. بنابراین جنس خدمات مورد نیاز آن است که ما را از سوپرمارکتی به سمت خرید آنلاین ببرد. اگر پلتفرمی در این زمینه موفق بوده یعنی دارای ارزش افزوده است.

وی ادامه داد: نکته دوم، قدرت توسعه این پلتفرم‌ها برای پاسخگویی به سایر نیازهای جدیدی است که در کنار نیازهای قبلی تولید می‌شود. برای مثال من دوست دارم خرید آنلاین انجام دهم و نمی‌خواهم با کارتخوان آن را انجام بدهم، بنابراین لازم است که شیوه‌های دیگری برای پرداخت برایم فراهم شود. نکته سوم هم این است که آیا پلتفرم در برابر مشتری، مسئولیت اجتماعی می‌پذیرد یا خیر؟ من ارزش افزوده پلتفرم‌ها را منطبق بر سیاست‌گذاری آنها در میزان اهتمام‌شان نسبت به ارتقای جایگاه مسئولیت اجتماعی تعریف می‌کنم.

این پژوهشگر رسانه تاکید کرد: در این تعریف دقت داشته باشید که مسئولیت اجتماعی به معنای انطابق ارزش افزوده با نیازهای مخاطب منبعث از فرهنگ عمومی است. در حقیقت، آن راننده تاکسی اینترنتی یا فروشگاه آنلاین در حالت عادی که سفارش می‌گیرد و در ازای آن پولی دریافت می‌کند، کار عجیبی انجام نداده است اما از نظر من مخاطب مفهوم «مسئولیت اجتماعی براساس ارزش افزوده منبعث از فرهنگ عمومی» این است که در زمانی که در وضعیت سخت قرار گرفتم، آن پلتفرم چه قدر به فکر من است؟ آیا مرا همراهی می‌کند یا خدماتش را گران‌تر و با کیفیت نازل‌تری ارائه می‌دهد. بنابراین مسئولیت اجتماعی وظیفه بسیار سنگینی است که بر دوش پلتفرم‌ها قرار دارد.

داودی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در اینجا، 3 کلیدواژه بسیار مهم است؛ اراده پلتفرم، نیاز من مخاطب و ضرورت جنس حکمرانی که وجود دارد. با قرار دادن این 3 مفهوم می‌توان به یک نتیجه کلی رسید و آنهم این است که مجموعه پلتفرم‌هایی که در ایران تولید شده‌اند، در ارتقای فرهنگ عرضه و تقاضا به صورت بومی و سالم نقش موثر و مثبت داشتند. در این موضوع جای تردیدی وجود ندارد اما باید این سوال مهم را بپرسیم که آیا این پلتفرم‌ها در حدود اجتماعی عرضه و تقاضا باقی مانده‌ یا وارد حوزه حکمرانی شده‌اند؟ بگذارید مثالی بزنم؛ در کشورمان نرم‌افزاری وارد شد که مسیریابی می‌کرد. در اغتشاشات یکی دو سال گذشته، آن نرم‌افزار وارداتی مسافران را دقیقا از مسیرهایی می‌برد که در شلوغی‌ها گیر کنند و ترافیک قفل شود. در این شرایط، این نرم‌افزار وارد لایه 1 پایه حکمرانی ما شده است و باعث ایجاد اختلال در فرهنگ شهری می‌شود که از نظر ما موضوعی منفی است.

وی تاکید کرد: سوال اصلی اینجاست که حاکمیت نسبت به این فرم اجتناب‌ناپذیر از پلتفرم‌ها ساز و کاری دارد؟ طرحی که امروز در مجلس رفته است، ساز و کار منظم کردن فرم ورود پلتفرم‌ها به حوزه حکمرانی است. کسانی که با این طرح مخالفت می‌کنند، این موضوع را به خوبی فهمیده‌اند، چرا که سازوکار منظم با شلخته دارای تفاوت‌های بسیار زیادی است. در جمع‌بندی باید بگویم که ارزش افزوده پلتفرم‌ها دارای 3 وجه است؛ اول، ارزش افزوده به مثابه حکمرانی مثبت، ارزش افزوده به معنای ادامه حیات و بقای پلتفرم به مثابه یک حرکت غیرانتفاعی خصوصی دارای اعتبار و ارزش افزوده به مثابه برطرف کردن حداکثر نیاز و انتظار توامان مخاطب. این 3 مورد اگر در راستای یکدیگر قرار نگیرد ارزش افزوده تبدیل به موضوعات ضد امنیت ملی خواهد شد.