مقاومت‌ به داروهاي ضدميكروبي نگراني‌ امروز وزارت بهداشت

اين در حالي است که برخي تحقيقات انجام شده در كشور نشان مي‌دهد تا 15 درصد داروها در ايران بدون مشورت با پزشك و به طور خودسرانه مصرف مي‌شوند و در اين ميان داروهاي مسكن و آنتي‌بيوتيك‌ها بيشترين ميزان مصرف خودسرانه را تشكيل مي‌دهند و همين موضوع منجر به مقاومت دارويي در بيماران مي شود .مصرف بيرويه دارو نه تنها در ايران بلکه در بسياري از کشورهاي جهان به يک نگراني تبديل شده است چراکه بدنبال بروز شواهدي مبني بر ايجاد مقاومت به داروهاي ضد ميكروبي در رابطه با برخي بيماري‌هاي ميكروبي، نتايج تحقيقات علمي بيانگر آنست كه ارگانيسمهاي مقاوم از جمله باكتري‌ها، ويروس‌ها و برخي انگل‌ها در برابر حمله داروهاي ضد ميكروبي همچون آنتي‌بيوتيك‌ها، آنتي‌ويروس‌ها و ضد مالارياها و بطور كلي درمانهاي استاندارد، بي‌اثر بوده و به اين ترتيب عفونت‌ها در بدن فرد باقي ‌مانده و احتمال سرايت آن به ديگران وجود دارد.

مقاومت دارويي چيست؟
مقاومت ميكروبي كه در واقع مقاومت ميكروارگانيسم به داروي ضد ميكروبي است كه پيش از اين نسبت به آن حساس بوده است و به اعتقاد كارشناسان علم پزشكي، مصرف نامتناسب و بيش از اندازه داروها شرايط مطلوب را براي ظهور و گسترش ميكروارگانيسمهاي مقاوم فراهم مي‌كند، طي چند سال اخير جامعه پزشكي جهاني را به تأمل و تحقيق در اين زمينه وا داشته است كه ابتدا علل بروز اين واقعه مهم و حياتي را واكاوي و كشف كنند و سپس راهكارهاي مقابله و برون‌رفت از اين چالش جدي بهداشتي را شناسايي و ترويج كنند. اهميت اين مسأله به حدي است كه از سال 2006 تا كنون كمك‌هزينه 5/1 ميليارد دلاري براي كشف درمان‌هاي جديد و مقابله با بيماري‌هايي كه ميكروب مربوط به آنها در برابر آنتي‌بيوتيك‌ها مقاوم شده‌اند، اختصاص يافته است.

عوامل ايجاد كننده مقاومت دارويي

Antimicrobial resistance) AMR)  همان مقاومت‌هاي ضد ميكروبي نتيجه استفاده نادرست و نابجا از داروهاي ضد ميكروبي است و هنگامي كه ميكروارگانيسمي جهش يافته يا ژن مقاومي را كسب مي‌كند بوجود مي‌آيد؛ بطور مثال: زماني كه بيماري دوره درمان با داروي ضد ميكروبي تجويز شده را كامل نمي‌كند يا داروهاي نامرغوب استفاده مي‌كند،ميكروارگانيسمهاي مقاوم پديد آمده و منتشر مي‌شوند. همچنين مركز كنترل و پيشگيري از بيماري‌ها(CDC) در سال 1997 گزارشي منتشر كرد مبني بر اين كه: 50 درصد از تمام آنتي‌بيوتيك‌هاي مصرف شده بي‌مورد بوده و ضرورتي نداشته است و حدود 80درصد از بيماران دوره درمان خود را تكميل نكرده‌اند و در واقع درمان، ناقص انجام شده است. دكتر رستگار لاري، رييس مركز تحقيقات مقاومت‌هاي دارويي دانشگاه علوم‌پزشكي تهران مي گويد : مشكلي كه در هزاره سوم با آن روبه‌رو هستيم نحوه مصرف آنتي‌بيوتيك و رعايت الگوي صحيح مصرف است و بايد دانست كه از بين رفتن علائم باليني دليل بر اين نيست كه درمان كامل صورت گرفته است بلكه بايد طول درمان كامل شود. وي تأكيد مي‌كند: آنتي‌بيوتيك‌ها را نمي‌توان ناقص مصرف كرد يا ميزان مصرف آن را به تدريج كاهش داد، بلكه آنتي‌بيوتيك را بايد در يك فاصله زماني مشخص مصرف كرد، حتي اگر علايم باليني از بين رفته باشد.

نگراني از آغاز موج مقاومت ميكروب‌ها در برابر آنتي‌بيوتيك‌ها

به بيان ديگر عوامل تاثيرگذار در مقاومت داروهاي ضد ميكروبي مي‌توان به فروش بدون نسخه آنتي‌بيوتيك‌ها در داروخانه‌ها اشاره كرد كه پديده "خود درماني" را ترويج مي‌كند.

همچنين آنتي‌بيوتيكي كه براي پيشگيري از بيماري دام و طيور مورد استفاده قرار مي‌گيرد عامل ديگر مقاومت داروهاي ضد ميكروبي است، چرا كه اگر هنگام طبخ غذا گوشت بدرستي پخته نشود، اين آنتي‌بيوتيك وارد بدن انسان شده و ميكروب‌ها را مقاوم مي‌كند.

بايد به خاطر داشت: هرچه آنتي‌بيوتيك بيشتر مصرف شود به همان نسبت مقاومت بدن در برابر آن بيشتر مي‌شود و شايد بهتر باشد بدانيم كه مصرف بي‌رويه آنتي‌بيوتيك در كشور خودمان سالانه 400 ميليارد تومان را به هدر مي‌دهد و اين درحاليست كه مردم با مصرف اين داروها خود را در معرض عوارض خطرناك و گاه كشنده قرار مي‌دهند و نگراني ديگر آغاز موج مقاومت ميكروب‌ها عليه آنتي‌بيوتيك‌هاي در دسترس مردم است. متأسفانه گزارش‌ها حاكي از آنست كه در سال 86، كل فروش دارويي كشور حدود يكهزار و 900 ميليارد تومان بوده كه 300 ميليارد تومان آن مربوط به داروهاي آنتي‌بيوتيك بوده است!

مقاومت‌ دارويي تمام دنيا را دربرمي‌گيرد

بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهاني (who)، در حال حاضر 440 مورد جديد بيماري سل مقاومت دارويي پيدا كرده‌اند که منجر به مرگ 150 هزار نفر در جهان شده است. همچنين مقاومت‌هايي كه نسبت به يكسري داروهاي مالاريا بوجود آمده، تقريبا جهاني است و تمام دنيا را در بر مي‌گيرد. در رابطه با يكسري داروهاي مورد استفاده براي بيماران ايدزي نيز اين اتفاق افتاده است. بر اين اساس بنظر مي‌رسد مقاومت به داروهاي ضد ميكروبي يك تهديد و نگراني جهاني است، بطوري كه سازمان بهداشت جهاني(WHO)، شعار "مقاومت به داروهاي ضد ميكروبي يك تهديد جهاني" را براي 7آوريل 2011 ( 18 فروردين) روز جهاني بهداشت در نظر گرفته است و به اين ترتيب برنامه‌هاي هفته سلامت در ايران نيز از همين تاريخ مصادف با 18 فروردين‌ماه اجرا مي‌شود.

به اذعان دکتر آمبروجيو مننتي، نماينده سازمان بهداشت جهاني در ايران، مقاومت دارويي كشنده و چالشي است براي كنترل بيماري‌هاي عفوني و بازگشتي است به زماني كه هنوز مقاومت دارويي نداشتيم و اين شرايط هزينه‌هاي سلامت را به طبع افزايش مي‌دهد.

تهديد دستاوردهاي سلامتي در پي گسترش مقاومت‌هاي دارويي

به اين ترتيب مقاومت دارويي موجب مي‌شود تمام دستاوردهايي كه تاكنون در حوزه سلامت به آن دست يافته‌ايم، تهديد دوباره شود و در واقع هم به بيماران و هم به اقتصاد سلامت هر كشور صدمه مي‌زند، چرا كه بازمي‌گرديم به زماني كه هنوز آنتي‌بيوتيك كشف نشده بود.

با استناد به يافته‌هاي پزشكي بدست آمده در اين رابطه مي‌توان گفت: مقاومت به داروهاي ضد ميكروبي، كنترل بيماري‌هاي عفوني را مختل مي‌كند، اثربخشي درمان را كاهش مي‌كند، زيرا بيماران به مدت طولاني‌تري مبتلا به عفونت هستند، اما بدليل AMR ميكروارگانيسمهاي مقاوم را به ديگران منتقل مي‌كنند.ممكن است بازگشت به دوران قبل از آنتي‌بيوتيك را موجب شود و به اين ترتيب خطر ابتلا به بسياري از بيماري‌هاي عفوني غيرقابل كنترل مي‌شود و تمام تلاش‌هاي انجام شده در راستاي اهداف بهداشتي توسعه هزاره، از مسير خود منحرف مي‌شود. از سوي ديگر مقاومت به داروهاي ضد ميكروبي سبب بالا رفتن هزينه درمان مي‌شود و پيشرفت‌هاي مراقبت‌هاي بهداشتي درماني در جوامع را به مخاطره مي‌اندازد. موفقيتهاي پزشكي نوين در اثر AMRبه مخاطره افتاده و بدون درمان ضدميكروبي مؤثر و پيشگيري از عفونت، موفقيت درمانهايي همچون پيوند عضو، شيمي درماني سرطان و جراحي‌هاي بزرگ تحت‌الشعاع قرار مي‌گيرند. اين درحاليست كه طبق برآورد WHO، در جوامع انساني 45درصد همه مرگ‌ و ميرها و 63مرگ‌هاي دوران كودكي هنوز بوسيله عوامل عفوني ايجاد مي‌شوند و در همه كشورهاي جهان بطور كلي عفونت‌هاي حاد تنفسي، بيماري‌هاي اسهالي، سرخك،مالاريا، ايدز و سل علت‌هاي مهم مرگ هستند. سعيده ساجدي‌نيا