اهميت پيوستن کلان‌شهرها به جامعه ايمن و ضرورت ارزيابي آن

سيد مناف هاشمي* ـ هر ساله نه تنها بيش از 5 ميليون نفر در اثر صدمات در دنيا جان مي بازند بلکه آماري به مراتب بيشتر از مصدومان دچار معلوليت هاي موقت يا دائمي مي شوند که اين آمار را با درصدي غير قابل قبول نيز در ايران شاهد هستيم.

براساس مطالعه صورت گرفته، در سال 1380، 15 درصد مرگ و ميرها و 27 درصد هزينه بيماري ها درايران براثر صدمات بوده است. در مقايسه با گزارش سازمان بهداشت جهاني ، ميزان بروز مرگ و مير و هزينه صدمات در ايران بيشتر از ميانگين ديگر کشورهاي در حال توسعه مي باشد.

تهران پايتخت ايران با جمعيتي نزديک به 9 ميليون نفر يکي از کلان شهر هاي جهان محسوب مي‌شود. دريک مطالعه انجام شده در تهران، بروز صدمات 83 در 1000 نفر ـ سال بود که حدود 15% اين افراد نيز نياز به درمان داشتند.

عليرغم اثرات قابل توجه و غير قابل انکار صدمات بر اجتماعات انساني ، تلاش هاي پيشگيرانه توسط مسئولين نا کافي اما بسيار قابل اهميت بوده است. گرچه از نخستين انگيزه ها براي تشکيل جامع ايمن در سوئد (1957) که نتيجه همکاري ها و کوشش هاي سازمان هاي موجود و انجمن هاي خيريه در آن جامعه بود بيش از چهار دهه مي گذرد ،ايران با تاخيري حدود اً سي ساله کوشيد به صورت آزمايشي و پايلوت دريک شهرستان طرح جامعه ايمن را به انجام رساند که بالاخره درسال 1383 شهرستان کاشمر به عنوان اولين کانديداي بين المللي جامعه ايمن از ايران پذيرفته شد اما مبتني بر ضرورت هاي اجتماعي و آموزه هاي اسلامي جامعه ايراني و به ويژه در کلان شهر تهران مديران شهري به ويژه شهردار تهران کوشيدند تا اين تاخير تاريخي را با اهتمام مضاعف جبران نمايند و روند ارتقا سلامت و ايمني را به سمتي هدايت نمايند که شهر تهران به عنوان بزرگترين کلان شهر به عضويت شبکه بين المللي جامع ايمن درآيد و دريک فرآيند تدريجي پس از عضويت منطقه 22 تهران و سپس مناطق ديگر، به زودي شاهد عضويت تهران در شبکه بين المللي مذکور خواهيم بود.

جامع ايمن به دنبال آن است که از رخدادهاي آسيب زا جلوگيري کند و درصورت بروز سانحه منجر به آسيب نشود و درصورت آسيب، درمان به موقع ارايه شود و با امدادها و توان بخشي ها آسيب ديده، نقش فعال خود را درجامعه باز يابد.

حرکت به سمت تحقق جامع ايمن توسط مرکز همکاري هاي سازمان بهداشت جهاني در ارتقاء ايمني جامعه وابسته به انجمن کارولينسکاي سوئد با هدف کمک به جوامع در انجام اقدامات ايمني ايجاد شده است که شانزدهمين کنفرانس جهاني جامعه ايمن در خرداد ماه 1386 با حضور 50 کشور در ايران فرصتي مغتنم براي پيشنهاد اجراي پروژه جامعه ايمن کلان شهر تهران از سوي شهردار تهران را فراهم آورد تا مبتني بر آن دبيرخانه شوراي سياستگذاري جامعه ايمن شهر تهران تشکيل و کميته هاي راهبري جامعه ايمن در شهرداري مناطق ، متشکل از نمايندگان تمامي دست اندرکاران درامر سلامت و ايمني منطقه با هدف جلب مشارکت شهروندان فعاليت خود را آغاز نمايند.

در ابتدا منطقه 22 با اجراي موفق پروژه جامعه ايمن در ارديبهشت ماه 1388 به شبکه جهاني جامعه ايمن پيوست و بعد از آن مناطق 4 و 5 و 10 و 21 در مهرماه 1389 به شبـکه جهاني جوامع ايمـن ملحق شدند. امروز نيز شاهد پيوست مناطق 1 و 3 و 14و15 و 18 به شبکه جهاني جوامع ايمن مي باشيم.

ارزيابي برنامه هاي پيشگيري از صدمات و يا برنامه هاي ارتقاي ايمني ضرورتي انکار ناپذير مي باشد. و يکي از شاخص ها نيز در پروژه جامعـه ايمن ، ارزيابي بـرنامه جامع ايمن بوده و با توجه به حـرکت رو به جلوي پيوسـتن کلا نشهر تهران به

شبکه بين المللي جامعه ايمن ، ضرورت انجام آن در شوراي سياستگذاري جامعه ايمن شهر تهران بيش از پيش احساس مي شود. ارزيابي علمي و مستقل مي تواند موجب ارتقا هرچه بيشتر اين برنامه در شهر تهران گردد. به همين منظور ارزيابي جامعه ايمن با هدف ارزشيابي موارد ذيل در دستور کار شوراي سياست‌گذاري قرارگرفته است:

1- اثرات برنامه جامع ايمن بر ميزان بروز، انواع، دلايل، شدت و مکان صدمات در شهر تهران

2- ميزان آگاهي و مشارکت مجريان از برنامه جامعه ايمن

3- مقدار ارتباط اجراي برنامه جامعه ايمن در تهران با معيارهاي جامعه ايمن

4- ميزان بروز، انواع، عوامل ايجاد کننده و وضعيت و مکان صدمات در شهر تهران

5- تاثيرات دمو گرافيک و فاکتورهاي اجتماعي اقتصادي در نرخ بروز، انواع و عوامل شدت و وضعيت صدمات در تهران

بي‌گمان آثار اجتماعي فرهنگي پارامتر فوق مي‌تواند بر سلامت جسمي و روحـي مردم تاثيري غيرقابل انکار داشـتند و گام بلندي را در رسيدن به شهري پويا، تعالي جو و توسعه مدار بردارد.

* معاون برنامه ريزي و توسعه شهري شهرداري تهران