خانه‏اي که تنها براي عبادت نيست

به گزارش گروه اجتماعي «شهر» مسجد، براي مسلمانان ساختماني از گل و سنگ نيست؛ برشي از زمان و مکان نيست. مسجد، خانه خدا است؛ خانه معبود و قدمتي به اندازه خود اسلام دارد.

شكل‌گيري مساجد از مصاديق بارز جامعه اسلامي است. نقش آفريني مساجد در تمامي عرصه‌ها و شئون جامعه اسلامي، سبب توسعه و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامي بوده است. همچنان‌ كه مساجد در عصر نبوت پيامبر اسلام و ائمه معصوم(ع) كاركردي فراتر از برگزاري مراسم عبادي داشته و در اعصار بعد هم كم و بيش اين رسالت را به دوش كشيده و كاركردي ويژه پيدا كرده است.

به دليل اهميت و جاذبه مسجد، مسلمانان بخش زيادي از دارايي مالي و معنوي خود را براي ساخت و نگهداري آن، به عشق، خرج مي کنند و در نتيجه، مساجد از زيباترين آثار اسلامي است.

ويژگي‌هاي مسجد

در مسجد اسلامي، شور و بهجت عبادت خالص با نشاط زندگي پاک و خردمندانه و سالم، در هم مي‌آميزد و فرد و جامعه را به تراز اسلامي آن نزديک مي‌کند. مسجد، مظهر آميختگي دنيا ، آخرت و پيوستگي فرد و جامعه در ديدگاه و انديشه‌ي مکتب اسلام است. (رهبر انقلاب، 1389/7/20)

مسجد در اسلام محلي است که بايد استفاده‌ چندمنظوره داشته باشد. در صدر اسلام مسجد کوفه محل مشورت، قضاوت، سؤال و جواب، عبادت و ديگر امور بود. مسجد بايد به محور فعاليت‌هاي ديني و فرهنگي در جامعه‌ي اسلامي تبديل بشود. مؤمنين بايد مسجد را به عنوان محور فعاليت‌هاي خودشان قرار بدهند. حتي برنامه‌ روزانه‌ي خود را با توجه به وقت نماز در مسجد تنظيم کنند. مؤمنين مي‌توانند قرار ملاقات‌هاي خود را در مسجد قرار دهند.*

مسجد بايد به گونه‌اي باشد که همه‌ مردم به‌راحتي در برنامه‌هاي آن شرکت کنند. و نبايد مسجد در اختيار حزب يا گروه خاصي باشد و اين مسأله باعث شود که عده‌اي از مردم به مسجد نيايند. مراکز فرهنگي ديگر مانند حسينيه‌ها بايد مؤيد مسجد باشند و نه رقيب آن. اين‌گونه نباشد که مثلاً در ايام محرم در کنار مسجدي يک حسينيه برپا شود و جوان‌ها به حسينيه بروند و پيرمردها به مسجد.

در مسجد همه‌ افراد حق برابر دارند. اگر يک بچه‌ دوساله آمد در مسجد نشست، هيچ‌کس حق ندارد او را از سر جايش بلند کند. همه‌ مسلمانان در مسجد يک حق مساوي دارند.*

*(به نقل از پايگاه اطلاع‌رساني دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي، گفتاري از حجت‌الاسلام ‌و المسلمين محسن قرائتي، رئيس ستاد اقامه نماز كشور)

رابطه مردم و مسجد

وقتي مردم به مسجد مي‌روند، بايد زينت‌هاي خودشان را همراه ببرند. قرآن صريحاً گفته: «يا بَني ‌آدَمَ خُذُوا زينَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» (اعراف، 31) مؤمنان بايد با بهترين لباس و عطر در مسجد حاضر شوند.

آيه‌ي ديگر مي‌فرمايد «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا» (کهف، 46) اموال و اولاد زينت است. مسجد مي‌روي، زينتت را همراهت ببر. يعني دست فرزندت را بگير و او را هم به مسجد ببر. مال زينت است. يعني مسجد مي‌روي پول همراهت ببر تا فقيري سير شود يا نياز مؤمني برطرف شود.

در اهميت مسجد همين بس که خداوند مي‌فرمايد من کره‌ي زمين را که خلق کردم، ابتدا مسجدالحرام را براي عبادت قرار دادم. «إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَ هُدًى لِّلْعَالَمِينَ» (آل عمران، 96)

پيامبر اکرم صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در بدو ورود به مدينه اولين کاري که انجام دادند، ساختن مسجد بود. در قبا مسجد ساختند، بعد از ورود به مدينه هم مسجد ساختند.

نام کدام مساجد در قرآن آمده است؟

مسجد الاقصي که با همين نام در قرآن مطرح شده است توسط سليمان (ع) بنا شده است. اين مسجد قبله اول مسلمانان و از مساجد تاريخي و بسيار مقدس است و پس از کعبه و مسجدالحرام بنا شده است. طبق روايتي از پيامبر(ص) پس از 500 سال از بناي مسجدالحرام و کعبه ساخته شده است.

مسجد الحرام
نام مقدس مسجدالحرام 15 بار در قرآن و در همه موارد با صفت الحرام که بيانگر حرمت و قداست ويژه آنست آمده است.

اين حقيقت که مسجدالحرام قبله همه اماکن در همه زمان‌ها است در آيات 149 و 150 سوره بقره مورد تاييد قرار گرفته است. از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) در تفسير آيه 29 سوره اعراف نقل شده که فرموده اند: در مساجد جديدالتاسيس روي به سوي مسجد الحرام کنيد. معناي اين سخن اين است که هر مسجد در هر نقطه اي که تاسيس مي‌شود قبله و محور آن بايد کعبه و مسجدالحرام باشد.

مسجد ديگري که در قرآن به آن اشاره شده مسجد قبا است. اما مسجدالنبي که دومين مسجد بنا شده توسط پيامبر اعظم(ص) است به طور خاص در قرآن مطرح نشده است. اگرچه برخي مفسران مسجد مطرح شده در آيه 108 سوره توبه را اشاره به اين مسجد دانسته‌اند ولي به لحاظ برخي قرائن اين آيه مربوط به مسجد قبا است. خداوند از اين مسجد به لحاظ اينکه بر اساس تقوا و اخلاص بنا شده ستايش و تمجيد کرده است: « آن مسجدي که از روز نخست بر اساس تقوا بنا شده شايسته تر است در آن به عبادت و نماز قيام کني.»

مسجد قبا؛ نخستين مسجد

مسجد قبا نخستين مسجد در اسلام است که سنگ بناي آن توسط رسول اکرم (ص) بنا شد و اينک با گذشت 1400 سال از ساخت آن همچنان قداست و کرامت خود را حفظ کرده و مهمترين مسجد مدينه بعد از مسجدالنبي به شمار مي رود.

مدينه منوره نخستين پايتخت اسلامي به شمار مي رود، چرا که با گذشت بيش از 1400 سال همچنان جايگاه رسول خدا(ص)و سجده گاه او محسوب مي شود. در اين شهر مقدس بناهاي تاريخي و ديني بسياري به چشم مي خورد که بزرگترين نويسندگان و محققان درباره آن به تحقيق و پژوهش پرداخته اند.

وجود دو مسجد تاريخي و قديمي "مسجدالنبي" و "مسجد قبا" در مدينه به اين شهر قداست و کرامت خاصي بخشيده است. مسجد قبا که در جنوب غربي مدينه منوره واقع شده، حدود سه و نيم کيلومتر از مسجدالنبي فاصله دارد.

پس از مهاجرت رسول خدا (ص) از مکه به مدينه و به روستاي قبا در ماه ربيع الاول دستور ساخت مسجد از سوي حضرت محمد (ص) صادر شد، اين مسجد که قبا نام دارد، اولين مسجد در دوران اسلامي به شمار مي رود که حضرت محمد (ص) اولين سنگ بناي ساخت آن را گذارد. پايه هاي اين مسجد توسط خود حضرت (ص) از صخره ها استخراج و با اصحابش به ساخت مسجد اقدام کرد.

با گذشت زمان، خلفاي راشدين چون عثمان به بازسازي مسجد قبا اقدام کردند. سپس عمر بن عبدالعزيز به منظور زيبا سازي آن تلاش کرد. او اولين کسي بود که براي آن گلدسته ساخت، در سال 555 هجري جمال الدين اصفهاني آن را تجديد بنا کرد و به زيبايي آن افزود.

مسجد قبا بارها و بارها بازسازي، مرمت و تعمير شد تا اينکه در سال 881 با آباداني مسجدالنبي اين مسجد نيز آباد شد. در سال 1405 علاوه بر بازسازي مجدد به مساحت آن نيز افزوده شد.

در همين زمينه ببينيد:

گزارش تصويري «شهر» از زيباترين و مشهورترين مساجد در جهان