دفاع مقدس را سياسي نکنيم

حميدرضا آذرنگ نويسنده، كارگردان و بازيگر تئاتر و تلويزيون در گفت‌و‌گو با خبرنگار فرهنگي «شهر»، در رابطه با شيوه پرداخت به نمايش‌هاي دفاع مقدس از جمله رويداد‌هاي جنگ تحميلي، رشادت‌ها و ايثارگري‌ها اين سال‌ها، گفت: نمايش دفاع مقدس در جامعه ما به قدر كافي پيوستگي ندارد كه به اين اتفاق بطور مداوم بپردازند و افراد مسوول مرتبط با اين مقوله خيلي سليقه‌اي برخورد مي‌كنند. بنابراين ما خودمان را مجبور مي‌كنيم كه هم شكل و هم‌سوي سياستگذاران و مسوولين باشيم و در واقع نگاه هنرمندانه در اين نوع نمايش بسيار كم‌رنگ شده است. با توجه به اين مسايل سال‌هاي سال مي‌گذرد و اگر براي عرصه دفاع مقدس در حوزه تئاتر برنامه‌هايي با چشم‌انداز و هدف‌مند تعريف مي‌كردند و اين برنامه‌ها تداوم داشت، اين همه نگران اين عرصه نبوديم.

آذرنگ با بيان اينكه همه جاي دنيا جنگ و دفاع روي مي‌دهد و براي سربازاني كه از سرزمين‌شان دفاع مي‌كنند ارزش قايل‌اند، افزود: از جمله اينكه سال‌هاي سال از جنگ جهاني مي‌گذرد و سرباز رايان ساخته مي‌شود. بنابراين آنها اينقدر براي جنگ‌هايشان و آدم‌هايي كه براي دفاع رفته‌اند، ارزش قايل‌اند و در نهايت با ساختن فيلم‌هايشان يا از طريق روي صحنه بردن نمايش‌هايشان آنها را برجسته مي‌كنند. اين درحالي‌ست كه دفاع مقدس ما آميخته به درشت‌نمايي و غلو شده است و خيلي از فرصت‌ها را از دست مي‌دهيم. همه اينها بخاطر اين است كه يك عده‌اي از سخن گفتن درباره عرصه دفاع مقدس ترس دارند.

بازيگر «خون رقصه» در رابطه با رويدادها و اتفاقاتي كه براي سربازان و شهدا در زمان جنگ گذشته است، گفت: در حال حاضر قرار نيست كه در مورد آن دوران حرف زده شود بلكه درباره تبعات عرصه دفاع مقدس بايد گفته شود اما در اين ميان سليقه‌ها اجازه مطرح شدن اين مقوله را نمي‌دهد.

وي در اين ارتباط ادامه داد: چرا هيچكس نمي‌پرسد افرادي كه در سال‌هاي گذشته از جان و دل و بااعتقاد راسخ درعرصه دفاع مقدس كار مي‌كردند، الان اين آدم‌ها كجا هستند؟چه كسي نگران مخاطب است كه بياييم راجع به دفاع مقدس كار كنيم؟در حال حاضر پرداختن به اين موضوع باعث ايجاد دغدغه و نگراني شده است. اگر در اين همه سال در اين راه درست حركت كرده بوديم، مي‌توانستيم پل ارتباطي با نسل نو برقرار كنيم، آدم‌ها را با آن روزها ارتباط دهيم، در اين زمينه بينديشند، بنويسند و بتوانند تبعات جنگ و ارزش‌هاي آن را متوجه شوند، و حتي يك سالن را به اين مقوله اختصاص دهيم كه هر ماه يك نمايش ويژه دفاع مقدس در آن روي صحنه برود.

آذرنگ در اين رابطه ادامه داد: متاسفانه عدم نگاه مناسب به اين عرصه باعث شده كه هر كسي در هر دوره‌اي رويكرد و نگاه خاص خود را به مقوله دفاع مقدس داشته باشد. در هر صورت اين چشم‌انداز خوبي نسبت به عرصه دفاع مقدس و مقاومت نيست كمااينكه نوشتن در عرصه دفاع مقدس بسيار دردآور است .

اين بازيگر و كارگردان عرصه تئاتر با اشاره به اينكه نه تنها راجع به اين گونه نمايش، بلكه راجع به همه گونه‌هاي نمايشي ديگر اعتقاد دارم كه بايد اعتماد دو جانبه بين هنرمند و مسوولين وجود داشته باشد، گفت: در همه انواع موقعيت و مناسبت‌هاي افرادي كه درام و تئاتر كار مي‌كنند، بايد اعتماد دو جانبه را به وجود آوريم تا هنرمند بتواند با نگاه و سليقه خودش كار كند چون نوع نگاه متفاوتي دارد كه شايد عوام نتواند از آن زاويه به مسايل نگاه كند و در اين ميان موقعيت فراهم باشد كه هنرمند بتواند از زاويه ديد بخصوصي كه دارد بتواند اثر خود را خلق كند.

وي ادامه داد: اما وقتي فضاي هنري به سليقه يك فرد و در يك موقعيت ارگاني و بروكراسي محدود مي‌شود، هنوز اين تعامل واجب بين هنرمندان و متوليان و سياستگذاران به جود نيامده است. با توجه به اين موارد، وضعيتي كه وجود دارد اين است كه خيلي از آدم‌هاي جشنواره دفاع مقدس فقط به اعتماد خودشان كار مي‌كنند و در اين ميان به جايي رسيديم كه افراد هنرمند و فاخري از جمله عليرضا نادري را از دست داديم. بنابراين مخلوط شدن مسايل سياست با مقوله هنر طعم و رنگ مقدس را از بين برده است.

نويسنده «دو ليتر در دو ليتر صلح» با انتقاد از برگزاري جشنواره دفاع مقدس و مقاومت هر دو سال يك‌بار، گفت: در اين جشنواره فقط تعدادي آثار را ظرف يك هفته ـ كه به كيفيت آنها هم اشاره‌اي نمي‌كنم ـ به نمايش مي‌گذاريم كه فقط بحث مالي‌اش مطرح است و در اين ميان هم آثار به سمت شعار و سلايق شخصي سوق پيدا كرده‌ است، پس از جشنواره هم آثار توليد شده رها مي‌شود.

وي در اين ارتباط ادامه داد: جشنواره دفاع مقدس و مقاومت، در اوايل برگزاري خود مسير صعودي را طي مي‌كرد و به نوعي همپاي جشنواره فجر شده بود اما به مرور زمان اتفاقاتي افتاده كه از كميت و كيفيت اين جريان كاسته است.

آذرنگ با اشاره به اينكه در حال حاضر به جايي رسيديم كه در خصوص پرداختن به عرصه دفاع مقدس دچار نگراني‌هايي شده‌ايم، گفت: براي پرداختن به زمينه دفاع مقدس آيا آنهايي كه قبول‌شان داريم مي‌توانيم بياوريم در اين عرصه فعاليت داشته باشند؟ در واقع آن حجمي كه مورد نياز است به اين ميدان ورود و شركت مي‌كنند؟ يا نه؛ فقط آنهايي كه نسبت به اين عرصه دغدغه دارند مي‌آيند؟ بنابراين مجبور مي‌شويم كه كساني را براي اين مقوله بخريم. در واقع در اين راستا سفارش كار بدهيم كه اين روند محتواي آثار را كم‌رنگ مي‌كند. به دليل اينكه هنرمندي كه خريده شود سفارشي مي‌شود و هنرمند سفارش‌شده غالب اوقات هم‌سو با سفارش‌دهنده مي‌شود بنابراين اينها مشكلاتي است كه به وجود آمده است و افراد را مجبور كرده است اينگونه كار كنند.

كارگردان «مادر مانده» با بيان اينكه آيا واقعا نمي‌توانيم در عرصه تئاتر دفاع مقدس هزينه كنيم؟ و با توجه به اين بودجه و حق‌الزحمه كم، انتظار داريم چه اتفاقي در اين زمينه بيفتد؟، گفت: يك نويسنده 6 ماه وقت مي‌گذارد، در مقوله دفاع مقدس و مقاومت مورد نظر خود تحقيق مي‌كند، مدت زيادي ذهنش را درگير مي‌كند تا يك اثر را بنويسد. در اين ميان آيا ذهن او از ديگر موضوعات و مسايل روزمره آسوده و آرام است؟ و درگير موارد ديگري نيست؟ تا بتواند در اين مسير متمركز شود و كار خود را به نحود احسن به ثمر برساند؟، نه؛ واقعا در اين راستا كاري نكرديم.

حميدرضا آذرنگ در رابطه با اثر جديد خود در زمينه دفاع مقدس و مقاومت، گفت: به تازگي يك اثري را مي‌خواهيم در رابطه با دفاع مقدس به كارگرداني نيما دهقاني به روي صحنه ببريم. موضوع اين نمايش راجع‌به شهداي دفاع مقدس است. من اين آدم‌ها را بدون هيچ نگاه سياسي و نگاه ديگري، بلكه فقط به خاطر خودم كه آدم‌هاي دفاع مقدس را با پوست و استخوانم درك كردم، آدم‌هايي كه خاكي بودند و نگاه ابزاري به ديگران نداشتند، برايشان موقعيت، درجه و سمت آدم‌ها مهم نبود و در جنگ حضور پيدا مي‌كردند. من شخصا و به سليقه خودم اين آدم‌ها را دوست دارم گرچه خيلي موقع‌ها به من انگ زدند كه اين هم از طبقه و قشر خودشان است و بار خودش را بسته و از اين اصطلاحات.

آذرنگ ادامه داد: نمايش «خنكاي ختم خاطره» كه از جشنواره بين‌المللي 6 جايزه برده است و آن همه نگاه عموم را به خودش معطوف كرده بود اما در شهرستان‌هاي ايران از مردم كتك خورد، اينهاست كه به اين عرصه و آثارش لطمه زده است، چون افراد خودخواهانه رفتار مي‌كنند و سياستگذاران با فاصله گرفتن از عرصه دفاع مقدس به منفك شدن ارتباطات هنر و جامعه دامن مي‌زنند. اميدوارم يك تلاشي براي ايجاد پيوند صميمي بين مسوولين و هنرمندان فراهم شود تا خود هنرمند راغب شود با نگاه و ذهن خودش و به خاطر باورهايش به آدمهاي دفاع مقدس بپردازد. ‌چون هنرمند فقط مي‌خواهد از زاويه هنر و انديشه به مقوله دفاع مقدس بپردازد و با عرصه سياست كاري ندارد در غير اينصورت ما اگر مي‌خواستيم سياستمدار باشيم و در عرصه سياست كار كنيم ، مي‌رفتيم براي مجلس شوراي اسلامي كانديدا مي‌شديم بنابراين به ما چه ربطي دارد كه سياست چه كار مي‌كند. پس بگذارند هنرمند كار و رسالت خود را انجام دهد.

كارگردان «زري بانو» در رابطه با يكي از تجربه‌هاي تازه خود در عرصه دفاع مقدس، اظهار داشت: نمايش «خون رقصه» به كارگرداني رضا صابري ـ فارغ از بررسي سطح كيفي‌اش ـ به قصه و شرايط سخت زندگي يكي ازهمشهريان كارگردان اين اثر مي‌پرداخت كه اثري كاملا مستند بود. اگرچه شايد در سليقه اجرايي با آن موافق نبودم اما اداي دين رضا صابري به يك خانم همشهري خود بود. در رابطه زن اين داستان مستند بايد بگويم كه او به خواست خود در 19 سالگي از جانباز 70 درصد خواسته بود كه با او ازدواج كند. واقعا شايد به زعم بسياري از افراد، او زندگي خود را سوزانده و تباه كرده بود اما خود آن خانم هرگز چنين نتيجه‌اي از عاقبت زندگي‌اش نداشت و اذعان مي‌داشت كه من با اين نمايش زندگي‌ام را مرور كردم و دلم براي مهدي (جانباز) تنگ شده است.

حميدرضا آذرنگ در حال حاضر در مجموعه «يلدا» در رودبار هر روز جلوي دوربين مي‌رود.