به گزارش شهر، احمد مسجدجامعی در برنامه کشف تهران این هفته ابتدا به مدرسه دارالفنون که به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تاسیس شده بود، رفت. در ابتدا از نمایشگاه عکس‌هایی از اساتید اولیه این مدرسه و نماهای قدیمی آن دیدن کرد و بعد به دیدن آثار باقیمانده از قنات گوهرریز درون مدرسه، زورخانه قدیمی، کلاس‌های درس، سالن تئاتر، تندیس و قدیمی‌ترین عکس میرزا محمد تقی‌خان فراهانی رفت.
رئیس شورای شهر تهران در این بازدید دارالفنون را نخستین دانشگاه ایران در تاریخ مدرن کشور خواند و گفت: میرزا رضا مهندس‌باشی نخستین طراح بنای این مدرسه بوده و بعدها ساختمان آن توسط مارکوف بازسازی می‌شود اما نمادهای قدیمی آن حفظ می‌شود. این مدرسه که می توان آن را دانشگاه نامید در بسیاری موارد مانند عکاسخانه، چاپخانه، زورخانه و سالن تئاتر عنوان نخستین را داشته است.
وی تاکید کرد: نخستین مجوز تشریح جسد نیز در اینجا داده شده و نخستین کتاب‌های پزشکی نیز توسط یاکوب ادوارد پولاک معلم طب این مدرسه در زمینه چشم پزشکی نوشته شده است و بسیاری از تاسیسات و تجهیزات از اینجا به دانشگاه تهران منتقل شد.
وی با اشاره به 25 وزیر آموزش و پرورش و 9 نخست وزیر در میان فارغ التحصیلان این مدرسه گفت: بسیاری از بنیانگذاران نظام آموزش و پرورش ایران فارغ التحصیل این مدرسه بوده‌اند اما از لحاظ فنی ضوابط سازمان میراث فرهنگی در برخی مرمت‌ها توسط آموزش و پرورش که این ساختمان در اختیار آن بوده، رعایت نشده است. حتی نخستین شهردار تهران نیز در اینجا آموزش دیده ولی کارهایی که در زمینه مرمت اینجا انجام گرفته با روح این بنا سازگار نبوده است و البته هنوز کارهایی در مورد مرمت اینجا باقی مانده است.
پیشنهاد تبدیل مدرسه دارالفنون به موزه تعلیم و آموزش
رئیس شورای شهر تهران در این بازدید پیشنهاد تبدیل این مدرسه به موزه را مطرح کرد و گفت: می‌توان این مدرسه را برای حفظ و نگهداری به موزه تبدیل کرد و بخشی را به صورت ویژه برای آثار خود این مدرسه قرار داد از جمله مدارک این مدرسه و قدیمی‌ترین عکس امیرکبیر که حدود 60 سال پیش مرمت شده است.
در این بازدید علی کفائی محمدنژاد - شهردار منطقه 12 طبق روال شهرداران مناطقی که گروه کشف تهران به آنجا می رود مسجدجامعی را تا نیمه های برنامه این هفته همراهی کرد و در خصوص مدرسه دارالفنون قول احیا زورخانه این مدرسه که زمانی جهان پهلوان تختی نیز در آن تمرین می‌کرده، را داد.
بنابراین گزارش،ساختمان دارالفنون کمی پایین‌تر از میدان امام خمینی و در ابتدای خیابان ناصرخسرو جای گرفته است. امیرکبیر پس از سفر به روسیه متوجه نیاز فوری کشور به مرکز آموزش عالی گردید. لذا از ابتدای صدارت خود، برای ایجاد این مرکز تلاش کرد. ولی متأسفانه هیچ‌گاه شاهد افتتاح آن نشد.
در ادامه گروه کشف تهران به خیابان لاله‌زار که زمانی نماد نوگرایی و هنر ایران بود و لقب «شانزه‌لیزه تهران» را گرفته بود رفت. مسجدجامعی در ابتدای خیابان از سمت میدان امام خمینی(ره) سراغی از ساختمان بلدیه گرفت. ساختمانی که امروز اثری از آن نیست اما به دلیل وجود آن در گذشته هنوز بعضی اهالی آن محدوده را به نام «پشت شهرداری» می‌خوانند. در ادامه مسیر رئیس شورای شهر سینما سارا (ساخت سال 1311)، سرای کشتی آرا(متعلق به اواخر دوره قاجار) را دید و صبحانه را در رستورانی زیر "گراندهتل" که به روایتی روزگاری جز این مجموعه بوده خورد و بعد کوچه باربد که روزگاری 16 سینما در آن بوده را دید.
ادامه تهرانگردی مسجدجامعی رییس شورای شهر در منطقه ۱۲( خیابان باربد در لاله‌زار تهران )
در کوچه باربد هنوز ردی و نشانی از حیات سینماهایی چون شهرزاد، متروپل، نادر، فردوسی و سحر به چشم می‌خورد.
پس از کوچه باربد رئیس شورای شهر تهران به بازدید تئاتر نصر رفت و در جریان این بازدید، گفت: این تئاتر بخشی از گراند هتل بوده که بعد از سال 1320 و پس از 20 سال به مجموعه هتل اضافه می‌شود. این مجموعه به لحاظ معماری آرایه‌های ماندگاری دارد و می‌تواند به عنوان خانه تئاتر به کار گرفته شود.
وی با اشاره به این که تئاتر نصر در زمان رونق جز سالن‌های مدرن بوده و اولین تئاترهای سیاسی ایران در اینجا اجرا شده، افزود: امیدوارم وضعیت مالکیت این مجموعه که بین چند دستگاه از جمله کمیته امداد و جهاد دانشگاهی و حوزه هنری و ارشاد نامشخص است به زودی مشخص شود و به یک مرکز تخصصی در حوزه تئاتر تبدیل شود. البته برای شروع و راه‌اندازی موزه تئاتر هم مناسب است.
بنابراین گزارش این سالن تئاتر تا اوایل انقلاب اسلامی فعال بوده و آخرین تئاتری که در آن به نمایش درآمده چلچراغ بوده که هنوز آثاری از دکور این نمایش در سالن رو به تخریب و تاریک و پرغبارش به چشم می‌خورد.
پس از سالن تئاتر نصر مسجدجامعی و تیم تهرانگردی به دیدن سالن پارس و مسجد بزرگ لاله‌زار که محل برگزاری اولین مسابقات قرآن کشور بوده است رفت و کشف تهران خود را با بازدید از خانه اتحادیه پیگیری کرد.
خانه امین‌السلطان معروف به خانه اتحادیه، مانند دیگر خانه-باغ‌های دوره قاجاریه دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی و از دو جهت دارای درهای ورودی و خروجی است. بخش اصلی این خانه از دوره ناصری است که در طی زمان بناهایی به آن اضافه یا از آن کم شده است، یکی از بناهای چندگانه که در شمال غربی مجموعه قرار دارد، مربوط به دوره قاجاریه است؛ ولی بقیه را در دوره‌های بعد ساخته‌اند. این بنا مانند دیگر بناهای قاجاریه دارای سبک و کالبد خاصی است.
در این بنا که روزگاری شلوغ و پر رفت‌وآمد داشته است و حالا درختانش مثل ستون‌های سنگی سرد و خشک شده‌اند، قرنیز زیبایی در بخش فوقانی سر در و ستون توکار نیم گرد، در دو طرف ورودی دیده می شود. دور تا دور قوس بالای در ورودی با نقش آجر کاری حصیری جفت جفت، قاب مربوط به اسمای جلاله و قوس مغولی برگشته در محل چراغدان با نقوش اسلیمی، که دو اژدها را نشان می دهد، تزیین شده است.
دو فیلم با یک بلیت
تهرانگردی مسجد جامعی در میان شلوغی خیابان لاله‌زار در حالی که مردم برای خرید شب عید خود در این خیابان رفت و آمد می‌کردند با دیدن سینما لاله(رکس) و سینما البرز ادامه پیدا کرد و در مقابل در ورودی سینما البرز مسجدجامعی با یکی از فروشندگان دوره گرد مشغول صحبت شد. فروشنده ضمن باز کردن نوشابه برای رئیس شورای شهر تهران در توضیح خاطرات خود از سینما البرز، گفت: در روزگاری که این سینما کار می‌کرد با خرید یک بلیت می‌توانستیم دو فیلم را تماشا کنیم.
در ادامه برنامه کشف این هفته رئیس شورای شهر تهران قدم زنان به قدیمی‌ترین مسجد لاله زار یعنی مسجد مرحوم محمد علی خان-حاج امین السلطنه رفت و بعد به قدیمی‌ترین عکاسخانه لاله‌زار رفت. صاحب عکاسی کارلو که 75 سال است سابقه کار دارد با گرفتن عکسی یادگاری از رئیس شورای شهر تهران از او پذیرایی کرد.
نبض خرید در لاله زار
رئیس شورای شهر تهران همراه مردم مشغول خرید به پیراهن فروشی با سابقه 75 ساله رفت و یکی از قدیمی‌ترین عینک فروشی‌های لاله زار را دید و بعد به کلاه فروشی قدیمی در لاله‌زار رفت و در کلاه فروشی کلاه ها را بر روی سر خود امتحان کرد در ادامه مسیر خود به سمت لاله زار نو به مهمانپذیری قدیمی که از دوره پهلوی اول به جا مانده رفت و مشغول گفت‌وگو با مسئول مهمانپذیر شد.
ادامه تهرانگردی مسجدجامعی رییس شورای شهر در منطقه ۱۲( خیابان لاله‌زار تهران )
گروه کشف تهران در بخش دیگری از برنامه این هفته به عمارت مشیرالدوله (پیرنیا) که امروز به موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل بدل شده است پا گذاشت. این عمارت در کوچه پیرنیا و توسط استاد پیرنیا بنا شده که در سال 1376 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگستان به خیال احداث خیابانی مانند «شانزه لیزه» در تهران به عنوان «دارالخلافه» افتاد و دستور داد که از میان باغ مصفای لاله‌زار خیابان بکشند، زمین‌های اطراف خیابان نیز میان «مقربین درگاه» تقسیم شد. این خیابان از جنوب به میدان امام خمینی از شمال به خیابان انقلاب و از غرب به خیابان فردوسی متصل است.
رئیس شورای شهر تهران در پایان برنامه کشف تهران این هفته به خانه سعید نفیسی - دانش پژوه، تاریخ نگار، نویسنده و فرزند میرزا علی اکبر ناظم الاطبا رفت و چند خطی از کتاب ها و اشعاری که نفیسی حدود 100 سال پیش جمع‌آوری کرده است را خواند. نفیسی حدود 130 عنوان کتاب خطی را بازنویسی، تصحیح و حاشیه نویسی کرده است؛ تمامی این کتاب ها در منزل او و توسط فرزندش نگهداری می شود.
مسجد جامعی خطاب به فرزند سعید نفیسی گفت: امیدوارم که این خانه و آثار پدر به دست شما حفظ و نگهداری شود و هرچه زودتر در مورد چاپ آثار ایشان اقدام کنید.
لاله‌زار طرح جامع نیاز دارد
مسجدجامعی در بازدیدش از این خیابان تاریخی که فقط تعدادی از بناهایش در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند، بر نیاز لاله‌زار به داشتن یک طرح جامع تأکید کرد.
البته او روند مشخصی را برای داشتن چنین طرحی نداشت؛ اما متولی بناهای تاریخی در کشور را مقصر اصلی صادر شدن مجوز ساخت پاساژ در خیابان تاریخی لاله‌زار دانست.
مسجدجامعی گفت: نمی‌توانیم از مغازه‌دارانی که سال‌ها در این خیابان به کسب و کار مشغول بوده‌اند، بخواهیم محل کسب خود را رها کنند. باید برای انجام این کار، گفت‌وگو انجام شود تا آن‌ها هم گرفتار ضرر و زیان نشوند. اکنون برخی خیابان‌ها، سینماها و سالن‌های تئاتر از بین رفته‌اند و مالکیت برخی از آن‌ها در اختیار چند نفر است و این احتمالا می‌تواند به حفاظت بهتر از این بناها کمک کند.
وی همچنین با اشاره به معماری برخی بناهای خیابان لاله‌زار، اظهار کرد: دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی - پرویز حناچی - مطالعات مورد نیاز در این مجموعه را انجام داده و نتایج آن برای رسیدن به یک نظریه‌ی جامع فراهم شده است.
او تأکید کرد: این‌که شهرداری تهران بخواهد یک‌تنه به بحث سامان‌دهی خیابان لاله‌زار وارد شود، قطعا امکان‌پذیر نیست.
اداره کل بناها و موزه‌ها تشکیل شود تا خانه‌ی پیرنیا نجات یابد
مسجدجامعی درباره‌ی وضعیت مجموعه‌ی خانه‌های پیرنیا در کوچه‌ی پیرنیا نیز اظهار کرد: خانه‌ی اصلی پیرنیا وضعیت مناسبی دارد؛ اما سازمان میراث فرهنگی باید گزارش کاملی درباره‌ی این بناهای تاریخی بدهد و دیگر خانه‌های این مجموعه باید با تعامل و گفت‌وگو نجات یابند.
او درباره‌ی به مزایده گذاشته شدن یکی از خانه‌های این مجموعه معروف به عمارت «مهدوی»، خطاب به سازمان میراث فرهنگی تأکید کرد: دیگر وقت آن است تا این سازمان نگاه خود را نسبت به بناهای تاریخی تغییر دهد.
وی با اشاره به مصوبه‌ی ایجاد اداره کل موزه‌ها در هریک از دستگاه‌های دولتی در زمان دولت اصلاحات، پیشنهاد کرد که برای نجات بناهای تاریخی این مصوبه عملی شود و هریک از دستگاه‌های دولتی و حوزه‌های اجرایی، چنین اداره کلی را ایجاد کنند، تا این اداره بتواند به‌صورت مجزا وضعیت بناهای در دست آن دستگاه دولتی را بررسی کند.
مسجدجامعی ایجاد این اداره کل را کمکی برای سامان‌دهی بهتر خانه‌ی «صادق هدایت» نیز دانست.
رییس شورای شهر تهران تأکید کرد: با این اقدام، دستگاه‌های دولتی برای حفظ و هزینه‌کرد در بناهای تاریخی در اختیار خود تشویق می‌شوند، این می‌تواند یک دستاورد برای هر دستگاه اجرایی باشد.
تئاتر «نصر» موزه، خانه‌ی اتحادیه خریده و خانه‌ی معین‌التجار مرکز بوشهری‌ها شود
رییس شورای شهر تهران همچنین بر لزوم ایجاد شدن موزه‌ی تئاتر در سالن تماشاخانه‌ی «نصر» تأکید کرد و درباره‌ی وضعیت خانه - باغ اتحادیه نیز گفت: همان‌طور که حدود دو هفته‌ی پیش، طرح یک فوریتی رسیدگی به وضعیت این خانه‌ی تاریخی در شورا تصویب شد، امیدواریم به‌زودی خانه‌ی اتحادیه توسط شهرداری خریده و از آن حفاظت شود.
مسجدجامعی درباره‌ی خانه‌ی تاریخی «معین‌التجار بوشهری» نیز اظهار کرد: شهرداری بوشهر و انجمن بوشهری‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند تا مرمت و بازسازی این خانه را برعهده بگیرند. بنابراین امیدوارم به‌زودی این اقدام انجام و این خانه به مرکز بوشهری‌ها در تهران تبدیل شود.
او در پایان، خطاب به مسوولان سازمان میراث فرهنگی نیز تأکید کرد: این‌که همه‌ی کارهای این سازمان را دیگر دستگاه‌ها انجام دهند، کار درستی نیست.
این روزها لاله‌زار می‌گرید؛ به‌خاطر ساختمان‌هایی که پایین می‌ریزند و مجتمع‌های تجاری که بدون طرح و برنامه بالا می‌روند، آن هم در منطقه‌ای که ضابطه‌ای در حالت کلی برای حفاظت از بناهای تاریخی‌اش ندارد و مردم، حیات این خیابان را فقط در جنبه‌ی تجاری آن می‌بیند.
خانه - باغ اتحادیه و درخت‌های خشک‌شده‌ی آن، تنها نماد باغ‌های خیابان لاله‌زار است؛ «لاله‌زار» تنهاست و معلوم نیست تا هویت تاریخی آن تا چند سال دیگر دوام آورد.
