به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، در ابتدای نشست جلوه حسن محمدخزائی در بیان مفهوم وجه نمادین هنر اسلامی گفت: آثار هنری در حوزه تجسمی و بصری با ۳ روش بازنمایی طبیعی، خلاصه و چکیده و روش نمادین توسط هنرمندان خلق می‌شوند.
محمدخزائی در ادامه افزود: بازنمایی طبیعی بدین معناست که هنرمند هرچه در طبیعت است مو به مو بدون دخل و تصرف در آثارش نمایان می‌سازد اما در خلق آثار به روش خلاصه هنرمند بدون پرداختن به جزییات به طور ساده و خلاصه به خلق آثار می‌پردازد همانطور که در روش نمادین نیز هنرمند برای مفاهیمی چون (ایثار، آزادی، عدالت) که در طبیعت شکل خاصی برای آنها وجود ندارد بر اساس به‌کارگیری اصول و قواعدی خاص (قراردادی، ساخت فرم و شکل خاص، پررنگ یا کم رنگ کردن طرح و اثر) پیام خود را در کمترین زمان به مخاطب انتقال می‌دهند.
مؤلف کتاب هزار نقش در بیان نزدیکی هنر اسلامی به روش نمادین گفت: هنر اسلامی با شیوه بازنمایی طبیعت هم مسیر نبوده ولی روش خلاصه و چکیده و روش نمادین در بسیاری از آثار هنر اسلامی مشهود است که از استعداد، پویایی هنرمندان اسلامی حکایت دارد.
پژوهشگر دانشگاه تربیت مدرس در تاکید به وجود روش‌های خلاصه و نمادین در هنر اسلامی و ایرانی به تابلوهایی مزین به نام علی (ع) که با رنگ‌ها و ترکیب‌های مختلف، سفالینه‌هایی با نقش اغراق آمیز به زکوهی و نماد باران، نقش مار، پارچه‌های مربوط به دوره ساسانیان با دایره‌هایی که چون ریسه مروارید به هم زنجیر شدند با گوزنی در وسط و سفال نیشابور مربوط به ( قرن سوم و چهارم هجری) از خط کوفی به صورت تزیینی استفاده و فرم‌های پیچشی که نمادی از درخت طوبی است آن اشاره کرد.
همچنین این استاد هنر بیان کرد: کار هنر ایران و هنراسلامی این است که با هدف ارائه سریع پیام به مخاطب که نشان از سواد، فهم بصری هنرمندان دارد و علیرغم اینکه برخی فقدان طبیعت گرایی در خلق آثار هنرمندان اسلامی را نشان از کم استعدادی آنها می‌دانند باید گفت برعکس، این هنرمندان دارای توانایی، رشد و آگاهی هستند. به طور مثال نقوش جدل کیهانی و تسلط شیر (مرداد و گرما) بر گاو ( سرما) نماد غلبه گرما بر سرما در پلکان‌های تخت جمشید است که پیام فرارسیدن نوروز را سر می‌دهد.
خزائی در ادامه با تاکید بر اینکه بخش زیادی از هنر ایرانیان به خصوص هنر اسلامی به صورت نمادین است تبیین کرد: در تاریخ دو هزاره هنر دنیا یکی از خدمات هنرمندان ایران این است که مفاهیم نمادین را به عالم و تاریخ هنر هدیه کردند و ایرانیان منشاء نمادپردازی در هنر هستند.
استاد خزائی در ادامه یادآور شد: نشانه‌هایی چون درخت زندگی (وجود دو طاووس یا بزشاخدار در دو طرف انسان) با مفهوم حفاظت درخت زندگی از گزند مارها که نماد سمی بودن و سختی هستند و طاووس که با آدم و حوا به واسطه پیام رسانی شیطان به آدم و اینکه همواره در پی راهی برای عفو و بخشش خدا و برگشت به بهشت است بر سر در مساجد نمادی از بخشش گناهان در پیشگاه خداوندگار است و سیمرغ که نشان از دانایی و فهم دارد بر سر در مدارس ایرانیان بخشی از نمادهای ایرانیان و هنر اسلامی با پیام‌های کوتاه و سریع است.
وی در بیان مفهوم سمبل گفت: چیزی که دارای دو قسمت است یک بخش ظاهر که دیده می‌شود و یک بخش باطن که پنهان است و در کنارهم مفهوم دارند. به طور مثال سی و سه پل اصفهان طوری ساخته شده که وقتی آب از کانال‌ها عبور می‌کرد و از آن طرف پل به آب‌های اصلی می‌رسید باید ۳۳ پل روی آب نمایان می‌گشت و تا با جلوه سی وسی پل بر روی آب در هر دوسوی آن تعداد پل‌ها ۶۶ عدد نماد حضرت حق در حروف ابجد در آید. همانطور که در آثار عثمانیان علامت دو (واو) روبه هم نمادی از ذات خداوندگاراست و مرغ (لا) که در دوره سلجوقیان با گردن‌های گره خورده زیاد دیده می‌شود. فرم (لا) همچنین در فرم ظاهری (آداب نشستن، ایستادن افراد) دستانی که مانند (لا) نشان از کوچکی و نیستی در مقابل مراد و مهتر دارد همان‌گونه که علی (ع) در مقابل پیامبر (ص) با دستانی به این شکل می‌ایستادند.
در بخش دیگر این نشست خزائی هنر اسلامی را مملو از نماد و مفاهیم خواند و گفت: هنر اسلامی سرشار از نماد و مفاهیم است و هنری نیست که فقط به خاطر تزیین و زیبایی باشد. خیلی مواقع مفاهیم فلسفی مشکل (وحدت در کثرت، وحدت وجود) با نمادهایی چون شمسه که نماد خداوند و نور و شمسه که گاهی نماد معراج پیامبر (ص) است در آثار هنرمندان اسلامی دیده می‌شود به شکلی که مفاهیم نمادین در هنر اسلامی را می‌توان طوماری در هم پیچیده دانست که سال‌ها باید برای جستجوی لایه‌های آن تلاش شود.
وی در بیان برخی نمادهای هنر اسلامی چون اژدها که قدمت ۵ هزارساله نزد ایرانیان دارد گفت: قدیمی‌ترین اژدها مربوط به جیرفت کرمان است که دو اژدها در مقابل هم در یک شئی آیینی به مفهوم دفع اشرار به کار رفته است و نمونه دیگر آن در سر در ورودی دروازه بغداد با نقش برجسته بر روی سنگ است که به دروازه طلسم و جادو معروف بود و در سال ۱۹۲۳ با حمله انگلیس به بغداد از بین رفت.
این استاد در بیان نقوش ماهی در هنراسلامی توضیح داد: ظروف سفالی دوره سلجوقیان در خراسان و در دوره صفویه با این نقش توسعه می‌یابد و برای بررسی نقوش از مطابقت ادبیات، سوره‌های قرآنی و احادیث می‌توان کمک گرفت.
این استاد تمام هنر در خاتمه نشست تاکید کرد: هنر اسلامی یک هنر تزیینی صرف نیست بلکه در کنار زیبایی‌های هنر اسلامی مفاهیم بسیاری که حاکی از وسعت و غنای هنر اسلامی است وجود دارد و بخش‌های بسیاری از مفاهیم نمادین هنر اسلامی نیاز به موشکافی و جستجو دارد چرا که بسیاری از این نمادها هنوز پنهان است و نیاز به شناخت و پژوهش دارد.
محمد خزائی متولد سال ۱۳۴۰ تحصیلات خود را با گرایش گرافیک – ارتباط تصویری و رتبه علمی دانشیار به اتمام رساند. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد گرافیک دانشگاه تربیت مدرس تهران و دکترا در رشته ارتباط تصویری (هنر اسلامی) از دانشگاه بیرمنگام انگلستان است.
دانشیاری پایه ۱۶ هیات علمی گروه گرافیک دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس از سال ۱۳۷۷، استاد نمونه، پژوهشگر ومدیرگروه پژوهش هنر و گرافیک دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰، سردبیر ماهنامه تخصصی اطلاع رسانی کتاب "ماه هنر"، عضو موسسه مطالعات هنر اسلامی، دبیر علمی و برگزارکننده اولین همایش هنر اسلامی سال ۱۳۸۰، عضو هیات علمی نشریات تخصصی (مدرس هنر، مطالعات هنر اسلامی، نامه هنر، هنرهای تجسمی، نگره) و عضو کمیته هنرهای تجسمی شورای هنر ستاد شورای عالی انقلاب فرهنگ، طراحی پوسترهای دفاع مقدس (چاپ شده در کتاب «ده سال طراحی گرافیک انقلاب اسلامی» به همت ابوالفضل عالی ۱۳۶۷)، طراحی نشانه‌های سازمان سنجش، حجاب، دانشگاه‌های شیراز، شهرکرد، زابل، قم و ایرانشهر، دریافت لوح تقدیر از سومین دوسالانه پوستر جهان اسلام سال ۱۳۸۵، دریافت لوح تقدیر از نهمین دوسالانه گرافیک سال ۱۳۸۶ برخی از فعالیت‌های محمدخزائی است.
همچنین کتاب‌های کیمیایی نقش (مجموعه آثار طراحی ایرانی از مغول تا آخر صفوی)، هزار نقش، هنر اسلامی ایران در اوایل دوره اسلامی، هنر اسلامی مجموعه مقالات اولین همایش هنر اسلامی، مبانی هنرهای تجسمی (ترجمه) و ده سال طراحی گرافیک انقلاب اسلامی را می‌توان به عنوان برخی از تألیفات محمدخزائی نام برد.
برنامه زمان‌بندی نشستهای بعدی "جلوه حُسن" با رویکرد ماهیت هنر اسلامی با عناوین به شرح ذیل اعلام می‌شود:
نشست چهارم ۲۶ آبان سخنران دکتر شهین اعوانی موضوع" مناسبت‌های هنرواخلاق" و نشست پایانی"جلوه ٌحسن" ۲۶ آذر "ماهیت هنر اسلامی از منظر فلسفه اسلامی" را مورد اهتمام قرار می‌دهد.
علاقه‌مندان برای حضور در این نشست‌ها می‌توانند به فرهنگسرای ارسباران به نشانی خیابان شریعتی بالاتر از پل سید خندان خیابان جلفا مراجعه کنند و برای کسب اطلاعات بیشتر با تلفن‌های ۲۰-۲۲۸۷۲۸۱۸ تماس بگیرند.
