بانو سیده نصرت امین، یکی از استوانه های فقاهت شیعه

بانو نصرت السادات امین، از جمله بانوان باتقوا و سخت‏کوشی است که در نتیجه پیروی از آموزه‏ های نورانی اسلام، به مرتبه‏ ای از کمال و فضیلت دست یافت که مؤسس حوزه علمیه قم مرحوم آیت‏ الله شیخ عبدالکریم حائری درباره او نوشتند: «امیدوارم آن بانو در جاهایی که گمان اجابت دعا می‏رود مرا از دعای خیر فراموش نکند، همان‏طور که بنده ایشان را از دعای خیر فراموش نمی‏کنم». وی در سال 1274 ش (برابر با 1308 ق) در اصفهان چشم به جهان گشود. از چهارسالگی به فراگرفتن قرآن پرداخت. در پانزده سالگی ازدواج کرد اما همسرداری و تربیت فرزندان، هرگز او را از تحصیل علم بازنداشت. در بیست‏سالگی به تحصیل ادبیات عرب و علوم دینی پرداخت و علی‏رغم تمام مشکلاتی که در دوران ایشان برای تحصیل بانوان متدیّن وجود داشت، در چهل‏ سالگی به دنبال سال‏ها تلاش شبانه‏ روزی به اخذ درجه اجتهاد نائل آمد.

اجازه اجتهاد از شیخ عبدالکریم حائری

این بانوی پرهیزگار پس از پشت سر نهادن مدارج علمی در حضور استادانی چون شیخ ابوالقاسم زفره‏ای، حسین نظام الدین کچویی، سیّدابوالقاسم دهکردی، میرزا علی آقا شیرازی، میرسید علی نجف‏آبادی، از دو شخصیت بزرگوار شیخ محمدکاظم شیرازی و شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، اجازه اجتهاد دریافت کردند. در قسمتی از اجازه نامه مرحوم آیت‏الله شیرازی در توصیف بانو امین چنین آمده است: دختر مرحوم حاج سیدمحمدعلی امین التجّار اصفهانی که بانویی بزرگوار، شریف، اصیل، عالم و فرزانه، برگزیده زنان زمان و مایه شگفتی دورانش می‏باشد از کسانی است که مدت مدیدی از عمرش و زمان درازی از زندگیش را صرف تحصیل علم نموده است.

وی همواره بر طریق تحصیل علم، تهذیب و خود سازی و عرفان و مراقبت از خود بود تا اینکه در چهل سالگی نور اجتهاد در وجودش آشکار شد و با انتشار اولین کتاب به نام اربعین هاشمیه به زبان عربی که در آن چهل حدیث را در زمینه های مختلف کلامی، فلسفی، فقهی، اصولی و اخلاقی بسیار عمیق و زیبا تجزیه و تحلیل و نظریه های بدیعی را مطرح نموده، نام ایشان در جوامع علمی مخصوصاً حوزه علمیه نجف زبانزد خواص گردید و کتاب اربعین در نظر علما و اندیشمندان بسیار ارزشمند و عمیق جلوه گر شد و علماء از آن استقبال شایانی کردند به گونه ای که آیت الله آقا سید محمد علی نجف آبادی استاد معقول و منقول ایشان در تأیید تشویق علمای نجف فرموده بود: «بانو امین (ره) هر چه در این کتاب نوشته اند از تراوشات فکری خودشان بوده است و ربطی به تعلیمات من ندارد.»

 

بزرگانی که از بانو اجازه نقل گرفته اند

پس از آن مراجعات و پرسش ها از ایشان از اطراف و اکناف آغاز شد و علماء در صدد بر آمدند تا از او امتحان اجتهاد بگیرند و بدین ترتیب حاجیه خانم امین در مقام اولین مجتهده عصر خود قرار گرفت و تعدادی از بزرگان مانند آیت الله شیخ محمد رضا نجفی، آیت الله شیخ محمد کاظم شیرازی، آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، آیت الله میرزا آقا اصطهباناتی و آیت الله شیخ مرتضی مظاهری به وی اجازه اجتهاد دادند و بعد از مدتی از طرف ایشان به برخی علما مانند: آیت الله سید شهاب الدین حسینی مرعشی نجفی، علامه سید عباس حسینی کاشانی صاحب معجم اعلام الشیعه، علامه شهید حاج سید محمد علی قاضی طباطبائی، علامه شیخ عبدالحسین امینی صاحب الغدیر، علامه خبیر سید محمد علی روضاتی، علامه شیخ عبد الله سبیتی صاحب کتاب تحت رایه الحق،حجه الاسلام شیخ زهیر الحسون، عالمه فاضله زینت السادات همایونی اعطای اجازه شد.

همچنین علامه طباطبایی (ره)، آیت الله مرعشی نجفی (ره)، سید هاشم حداد از کربلا و استاد محمد تقی جعفری، شهید مطهری، آیت الله حائری شیرازی و بسیاری دیگر از بزرگان علم و حکمت محضر ایشان را درک کرده بودند.

«سبیتی» عالم بغدادی با دیدن کتاب اربعین هاشمیه ایشان و احساس شگفت از اینکه نویسنده آن یک زن است و همچنین بعد از بررسی متن کتاب و دیدن بحث های عمیق فلسفی آن و روش خاص بانو در بیان اقوال مختلف و پذیرش یک قول از آن و مناقشه در دیگر اقوال و یا در جای دیگر کنار زدن همه اقوال و بیان نظر خود می گوید: «این سیده بزرگ و فاضله در فلسفه اسلامی تبحر زیادی دارد همان گونه که قوت عقل او نیز از این که به حقایق علمی فلسفه اسلامی رسیده است کاملاً مشهود و هویدا است.» او برای شناخت بیشتر بانو و گفتگو با ایشان عازم اصفهان شده و سپس به منزل ایشان می رود.

 

مخالف تحصیل زنان نیستم اما...

بانو امین (ره) اگر چه به جهت محفوظ بودن و مصونیت از تعرض جوّ آلوده زمان خود و همچنین تهاجم غربی و کشف حجاب رضا خانی اکثر دوران جوانی خود را در خانه سپری کرد و همه تحصیلات خود را در آنجا گذراند اما با تلاش شبانه روزی، در صدد رسیدن به غنای علمی و کمالات عرفانی و فرهنگ سازی بود. او به اصل و اساس دین توجه داشت و نجات جامعه خصوصاً بانوان و قرار دادن آنها در مسیر دین و معرفت الهی از دغدغه های مهم او بود. بر همین اساس بعد از گذارندن دوران رسیدن به کمالات علمی و معنوی وارد عرصه تألیف، تصنیف، تبلیغ، تربیت شاگرادن و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی شد و در این راه همواره، از امدادهای الهی بهره مند بود. در قسمتی از مصاحبه این بانوی بزرگوار با یکی از مراجعان آن روزگار آمده است:

«در موقعیت امروز آن چه برای زنان در درجه اول اهمیت قرار دارد، این است که با نفس و دلخواهی های خود در مورد زر و و زیور و طرز لباس پوشیدن خود و به مدل های گوناگون در آمدن، مبارزه کنند. با این که این کار مشکل به نظر می رسد ولی در نتیجه به کمالات معنوی زودتر نائل می شوند. پس بهترین جهاد حفظ پوشش زنان است.

من مخالف تحصیل کردن خانم ها نیستم، تحصیل کنند و علم بیاموزند لکن با حفظ نفس و آبروی اسلام، پاره کردن حجاب در حقیقت پاره کردن اوراق قرآن است. چون قرآن به حجاب حکم می کند و خلاف آن را عمل کردن، حکم خدا و پیامبر را زیر پا گذاشتن است لازمه مسلمانی، معتقد بودن و عمل کردن به دستورات قرآن است و سعادت شما نیز در این کار است.

 

آثار و تألیفات بانو 

بهترین معرف انسان تجلیات او و رفتار، کردار و ظهور صفات درونی در حرکات و سکنات خارجی او و همچنین هم نشینان ایشان و محبوبین او می باشد، که در اینجا آثار و مکتوبات بانو که نشان دهنده حالات و علاقه های وی می باشد را نام می بریم اگر چه بانو به جهت شدت اخلاص و تواضعی که داشتند نام خود را هرگز روی کتابهایشان ننوشتند بلکه بنام بانوی ایرانی آنها را منتشر می کردند. مرحوم علامه آیت الله محمد تقی جعفری در رابطه با یکی از آثار این بانوی مجتهده می گویند: «کتاب سیر و سلوک تألیف آن عالمه معظمه شاهد روشنی است به این که معارف و فلسفه های حرفه ای، روح ایشان را نساییده است، بلکه آن نوع دریافت ها و معارف ایشان را جلب کرده است که دانستن آنها غالباً با (شدن ها) همراه است. اشراف و آگاهی خانم امین در کتاب سیر و سلوک به واقعیات قابل اهمیت، توأم با نوعی وجدان علمی که متأسفانه افراد کمی از دانشمندان موفق به داشتن آن می شوند به خوبی آشکار است.» و اما آثار ایشان؛

1- الاربعین الهاشمیة فی شرح جملة من الاحادیث الواردة فی العلوم الدینیة ؛ این کتاب که در سن چهل سالگی ایشان به زبان عربی به رشته تحریر در آمد و در آن روایات ذکر شده، بسیار عمیق و اجتهادی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این اثر پس از انتشار، در مجامع علمی خصوصاً حوزه نجف و نزد بزرگان مورد استقبال شایانی قرار گرفت و سبب شهرت علمی او در داخل و خارج کشور گردید و بسیاری را از دانش و اطلاعات وسیع علمی وی شگفت زده کرد.

2- مخزن اللئالی در فضیلت مولی الموالی حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام)

3- سیر و سلوک در روش اولیاء طریق سیر سعداء

4- معاد یا آخرین سیر بشر

5- روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی

6- اخلاق و راه سعادت (توضیح و ترجمه «طهارة الاعراق ابن مسکویه»)

7- النفحات الرحمانیه فی الواردات القلبیة (به زبان عربی)

8- مخزن العرفان در تفسیر قرآن مجید (پانزده جلد)

9- جامع الشتّات (به زبان عربی)

10- حاشیه الاسفار الاربعه

11- حاشیه فرائد الاصول شیخ الانصاری

12- حاشیه مکاسب شیخ الانصاری