شمارش معکوس برای نوبل ادبیات

فصل اهدای جوایز نوبل آغاز شده است و در کمتر از چند روز آینده برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۱ در بزرگ‌ترین رویداد ادبی جهان مشخص خواهد شد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ هنر، هرساله در ماه اکتبر کمیته سوئدی نوبل برندگان شاخه‌های ادبیات و علمی را مشخص می‌کند. همچون بسیاری از رویدادهای جهان، جوایز نوبل نیز تحت تاثیر همه‌گیری کرونا با شرایط مختلفی برگزار خواهد شد. سال گذشته، مراسم دیجیتالی جایگزین مراسم اهدای جایزه به برندگان شد و حتی مراسم «اسلو» برای جایزه صلح نوبل نیز کوچک‌تر از سال‌های دیگر و با حضور افراد کمتری برگزار شد.

مراسم‌های امسال هم ترکیبی از رویدادهای حضوری و دیجیتالی خواهد بود. طبق اعلام بنیاد نوبل نیز برگزیدگان جایزه‌های خود را در ماه دسامبر در کشورهای خودشان دریافت خواهند کرد.

امسال بنابر اعلام وب‌سایت رسمی «نوبل» برنده جایزه نوبل ادبیات در روز پنجشنبه، هفتم اکتبر مشخص خواهد شد.

سال گذشته، «لوییز گلیک» شاعر آمریکایی برای «صدای شاعرانه متمایزی که با زیبایی ساده تجربه‌های شخصی را جهانی کرده است» به عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۰ معرفی شد. این شاعر در پنج دهه دوران فعالیتش به عنوان شاعر، علاوه بر کسب عنوان برنده نوبل ادبیات، بیش از ۱۰ جلد کتاب شعر منتشر کرده و کسب بسیاری از جایزه‌های ادبی معتبر همچون جایزه کتاب ملی آمریکا، جایزه پولیتزر، جایزه انجمن منتقدان کتاب ملی آمریکا و مدال ملی علوم انسانی را در کارنامه ادبی خود به ثبت رسانده است.

«لوییز گلیک» شانزدهمین زن برنده نوبل ادبیات است و چهارمین زنی است که در سال‌های اخیر پس از «آلیس مونرو» در سال ۲۰۱۳، «سوتلانا الکسی‌یویچ» در سال ۲۰۱۵ و «اولگا توکارچوک» در سال ۲۰۱۸ به عنوان برنده نوبل ادبیات معرفی شد. «اولگا توکارچوک» در سال ۲۰۱۸ همزمان با «پیتر هاندکه» برنده نوبل ادبیات ۲۰۱۹، برای «یک تخیل روایی که با اشتیاق دایرةالمعارف‌گونه نمایان‌گر عبور از مرزها به عنوان شکلی از زندگی است» برگزیده نوبل ادبیات ۲۰۱۸ شد. در سال ۲۰۱۸ اعلام برنده نوبل ادبیات به دنبال حاشیه‌های به‌وجودآمده درباره همسر یکی از اعضای آکادمی لغو شد و در نتیجه دو نویسنده در سال ۲۰۱۹ همزمان معرفی شدند.

جایزه نوبل ادبیات از سال ۱۹۰۱ تاکنون ۱۱۳ بار اهدا شده است. این جایزه هفت دوره در سال‌های ۱۹۱۴، ۱۹۱۸، ۱۹۳۵، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۳ اهدا نشد. اهدای مشترک جایزه نوبل در یک سال در شاخه‌های دیگر نوبل معمول‌تر است با این حال نوبل ادبیات تاکنون چهار دوره مشترکا به دو نفر اهدا شده است : در سال ۱۹۰۴ به طور مشترک به «فردریک میسترال» و «خوزه اچه‌خارای» اهدا شد. در سال ۱۹۱۷ نیز «کارل آدولف گیلروپ» به همراه «هنریک پونتوپیدان» به عنوان برنده برگزیده شد. در سال ۱۹۶۶، «شموئل یوسف آگنون» و «نلی زاکس» برنده این جایزه شدند. «ایویند جانسون» و «هاری مارتینسون» نیز برگزیدگان سال ۱۹۷۴ بودند.

ولی چرا به ندرت دو نفر مشترکا برنده نوبل ادبیات می‌شوند؟ شاید به دلیل ماهیت ادبیات باشد که به وفور شاهد این اتفاق نیستیم. جوایز نوبل علمی اغلب به طور مشترک اهدا می‌شوند چراکه اغلب دستاوردها به طور مشترک حاصل می‌شوند یا این‌که دستاوردهای دو نفر بسیار نزدیک به یکدیگر هستند.

در مجموع شمار برندگان نوبل ادبیات از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۲۰ به ۱۱۷ نفر می‌رسد. همچنان این «رودیارد کیپلینگ» نویسنده «کتاب جنگل» است که با دریافت این جایزه در ۴۱ سالگی به عنوان جوان‌ترین برنده نوبل ادبیات شناخته می‌شود. زمانی که این جایزه در سال ۲۰۰۷ به «دوریس لسینگ» نویسنده انگلیسی که در آن زمان ۸۸ ساله بود اهدا شد این نویسنده به سالمندترین برنده نوبل ادبیات تبدیل شد.

با این حال در این بین نویسندگانی بودند که از پذیرش نوبل ادبیات امتناع کردند. «بوریس پاسترناک» در سال ۱۹۵۸ در ابتدا جایزه نوبل ادبیات را پذیرفت اما بعد تحت فشار حکومت از دریافت این جایزه امتناع کرد. در سال ۱۹۶۴ نیز «ژان پل سارتر» که هیچ جایزه رسمی را دریافت نمی‌کرد، نوبل ادبیات را نپذیرفت.

اهدای جایزه نوبل ادبیات در دوره‌های مختلف با حاشیه‌ها و شگفتی‌هایی هم همراه بوده است. برای مثال اهدای جایزه نوبل به «پیتر هاندکه» نویسنده اتریشی در سال ۲۰۱۹ با انتقادات بسیاری از افراد روبه‌رو شد که او را به دلیل حمایت‌های پیشین از «اسلوبودان میلوشویچ»، رئیس‌جمهور سابق صربستان و ابراز همدردی با صرب‌ها در جنگ یوگسلاوی در دهه ۹۰ میلادی، شایسته دریافت مهم‌ترین جایزه ادبی جهان نمی‌دانستند. همچنین از برندگان غیرقابل پیش‌بینی این جایزه به «وینستون چرچیل» نخست‌وزیر سابق بریتانیا می‌توان اشاره کرد. این جایزه در سال ۱۹۵۳ به «چرچیل» اهدا شد.

آکادمی نوبل هرگز پیش از اعلام برنده اصلی، فهرستی از نامزدها را اعلام نمی‌کند، با این حال هرساله گمانه‌زنی‌هایی در رسانه‌ها و از سوی منتقدان ادبی درباره شانس‌های دریافت این جایزه صورت می‌گیرد.

امسال به گزارش گاردین، «انی ارنو» نویسنده مشهور فرانسوی گزینه محبوب در سایت‌های خارجی شرط‌بندی برای دریافت نوبل ادبیات است.

«ارنو» که با وجود انتشار آثاری درباره زندگی روزمره در فرانسه در زمره برترین نویسندگان زنده این کشور قرار گرفته در یکی از وب‌سایت‌های شرط‌بندی به محبوب‌ترین گزینه برای دریافت معتبرترین جایزه ادبی جهان تبدیل شده است.

«ارنو» در سال ۲۰۱۹ در گفت‌وگو با «گاردین» بیان کرده بود «این وظیفه یک رمان‌نویس است که حقیقت را بگوید» و حالا در رتبه بالاتری از «آن کارسون» شاعر کانادایی، «هاروکی موراکامی» نویسنده پرفروش ژاپنی، «لیودمیلا اولیتسکایا» رمان‌نویس روس و «مارگارت اتوود» نویسنده کانادایی برای دریافت جایزه ۱۰ میلیون کرونی در یکی از سایت‌های شرط‌بندی قرار دارد.

«پاتریک مودیانو» آخرین نویسنده فرانسوی بود که در سال ۲۰۱۴ موفق به کسب نوبل ادبیات شد. در مجموع تاکنون ۱۵ نویسنده فرانسوی و ۱۶ زن جایزه نوبل ادبیات را کسب کرده‌اند. همچنین تعداد معدودی نویسنده از کشورهای آفریقایی موفق به کسب این جایزه شده‌اند؛ از جمله «وله سوینکا»، «نجیب محفوظ»، «نادین گوردیمر» و «جان ماکسول کوئتسی».

«الن ماتسون»، یکی از اعضای آکادمی نوبل در مصاحبه‌ای که در وب‌سایت نوبل منتشر شده، اعلام کرده تنها چیزی که برای اعضای آکادمی اهمیت دارد ارزش ادبی است.