هنر خوشنویسی ایران روی میز یونسکو

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنو‌یسی در ایران» هفته آینده درحالی در یونسکو بررسی می‌شود که ۱۷ کشور دیگر مدعی خوشنویسی هستند و پرونده آن‌ها نیز معطل بررسی است.

شانزدهمین نشست کمیته بین‌الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس قرار است به صورت مجازی از ۱۳ تا ۱۸ دسامبر ۲۰۲۱ برابر با ۲۲ تا ۲۷ آذرماه ۱۴۰۰ در پاریس، مقر یونسکو برگزار شود. قرار است پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» در این اجلاس بررسی و به رأی گذاشته شود. مصطفی پورعلی ـ مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ـ گفته است: این پرونده به‌عنوان اقدامات پاسدارانه که مهم‌ترین عنصر میراث‌فرهنگی به حساب می‌آید، روزهای آینده در یونسکو بررسی می‌شود.

ایسنا نوشت: پرونده خوشنویسی ایران درحالی در نوبت بررسی کمیته حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو است که پیش‌تر ترکیه پرونده‌ای را با عنوان «حُسن خط، هنر باستانی خوشنویسی اسلامی» (Hüsn-i Hat, traditional art of Islamic calligraphy) به دبیرخانه یونسکو فرستاده بود. این درحالی است که رسم‌الخط رسمی این کشور سال‌هاست تغییر کرده.

ایران سال ۲۰۲۰ نسبت به این اقدام ترکیه رسما به یونسکو اعتراض کرد. محمدحسن طالبیان ـ معاون پیشین میراث ‌فرهنگی ایران ـ در این‌باره گفته بود: عنوان پرونده پیشنهادی ترکیه برای خوشنویسی، دارای صفت اسلامی است که این امر مورد اعتراض رسمی ایران قرار گرفته است؛ چراکه صفت اسلامی نمی‌تواند محدود به ترکیه باشد، فارغ از آن‌که منشأ خوشنویسی اسلامی را باید در ایران جست.

او در عین حال یادآور شده بود که اعتراض ایران در این موارد هیچ‌گاه جنبه سیاسی نداشته و اعتراض ایران به ترکیه که در یونسکو ثبت شد جنبه و نگاهی کاملا فنی دارد.

سال ۲۰۲۱ ایران بالاخره پرونده‌ای برای خوشنویسی در چهارچوب فهرست «اقدامات خوب پاسداری» به یونسکو فرستاد.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره این پرونده توضیح داده است: «برنامه ملی محافظت از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» (National programme to safeguard the traditional art of calligraphy in Iran) پروپوزال ایران برای ثبت برنامه‌های خوب پاسداری است که با شماره ارجاع ۱۷۱۶ در این اجلاس بررسی خواهد شد. ثبت در برنامه‌های خوب پاسداری یونسکو به این معنی است که هم میراث ناملموس موردنظر به جهانیان معرفی خواهد شد و هم پاسداری خوبی از آن صورت خواهد گرفت.  

این نخستین‌بار است که ایران در فهرست برنامه‌های خوب پاسداری یونسکو برای محافظت از میراث ناملموس پرونده‌ای را به ثبت می‌رساند. پیش از این ۱۶ اثر دیگر از آداب و آیین‌ها، هنرهای نمایشی، مهارت‌ها، دانش و فرهنگ ایرانی در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده که «ردیف موسیقی سنتی ایرانی»، «هنر نمایشی آیین تعزیه»، «آیین پهلوانی و زورخانه‌ای»، «موسیقی بخشی‌های خراسان»، «مهارت فرش‌بافی فارس»، «دانش ساخت لنج»، «هنر ساختن و نواختن کمانچه» و «هنر نگارگری» از جمله آن‌ها است.»

همزمان با ایران و ترکیه، ۱۶ کشور عربی از جمله عربستان سعودی، عراق، اردن، لبنان، فلسطین، یمن، مصر، الجزایر، تونس، مراکش، کویت، امارات، عمان، بحرین، سودان و موریتانی پرونده‌ای مشترک را با عنوانِ «خوشنویسی عربی، دانش، مهارت و شیوه‌ها» (Arabic calligraphy, knowledge, skills and practices) به یونسکو ارائه کرده‌اند که معطل بررسی است.

با وجود این شرایط، ‌ مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ایران گفته است: بسیار امیدوار هستیم که این پرونده در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت جهانی شود.

کمیته بین‌الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس در اجلاس پیش‌ رو قرار است ۱۸ گزارش درباره میراث ناملموس در خطر، ۲۸ گزارش درباره پیاده‌سازی کنوانسیون ۲۰۰۳، یک گزارش از سوی دولت‌های غیرعضو در مورد وضعیت کنونی عناصر ثبت‌شده در فهرست معرف میراث ناملموس، شش نامزد در فهرست محافظت فوری، ۴۸ نامزد در فهرست معرف، پنج پروپوزال برای ثبت برنامه‌های خوب پاسداری، یک درخواست برای کمک بین‌المللی، ۴۶ درخواست استوارنامه از سوی سمن‌ها، و ۶۶ گزارش فعالیت از سوی سمن‌ها را بررسی کند.