اغراق در پردازش احساس و آرمان‌گرایی در آثار هاینریش بُل

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، برنامه‌ عصرانه با کتاب در بیست و هفتمین نشست کانون نقد ادبی فردوس، از ساعت ۱۶.۳۰ روز چهارشنبه، ۱۶ آبان ۱۴۰۳، با خوانش و بررسی داستان کوتاه «معشوقه فناناپذیر» اثر هاینریش بُل برگزار شد.

در این نشست که با حضور اعضای کانون نقد ادبی فردوس برگزار شد، پس از خوانش گروهی داستان کوتاه «معشوقه‌ی فناناپذیر»، اعضای کانون در خصوص ویژگی‌های آن به بیان نظرات خود پرداختند.

بهبد بهلولی دبیر کانون نقد ادبی فردوس در مقدمه‌ی تحلیل این داستان و معرفی هاینریش بُل، نویسنده آلمانی گفت: وقتی پرده‌های آزرم و حیا را از دریچه‌ی نگاه نویسنده کنار می‌زنیم و با کلیت ادبیاتی اثر مواجه می‌شویم، باز هم آثار و درایه‌های اخلاق و مدنیت قاعده‌مند واژگان را در بدنه‌ی حیاتی داستان می‌توانیم به نظاره بنشینیم. اکثر آثار هاینریش بل در عین ابتلا به آرمان‌گرایی منحط و اتهام به اخلاق‌مداری مدرن، باز هم در زمره‌ی برترین آثار ادبی آلمان و قرن بیستم جای می‌گیرند. در نظام واژگانی بل، اخلاقیات به غایت شاکله‌مندند؛ حتی ظهور واژگان سخیف همتراز با ناسزا و بهتان در کلام شخصیت‌های قصه‌ی بل؛ در این نظام اخلاقی شاعرانه به هیئتی منظم، به گونه‌ای به خط می‌ایستند تا مبادا قطار نثر روان، عامه‌پسند و صمیمی بل از حرکت بیفتد.

منتقد عصرانه با کتاب فردوس افزود: اگر از تعریف و تمجید مکتبی و مدرسه‌ای آثار بل که قریب به اکثریتشان در زمره‌ی شاهکار‌های داستانی ادبیات جهان هستند، در گذریم؛ می‌توانیم به جنبه‌هایی از پارامتر‌های نقد درون‌پژوهانه‌ی آثار وی نگاهی بیندازیم: اغراق در پردازش احساس و آرمان‌گرایی.

بهلولی اضافه کرد: وجه شبه برچسب آرمان‌گرایی با داستان کوتاه «معشوقه‌ی فناناپذیر» به جز با نگاهی ژرف و محوری در ذهن شخصیت‌ها و آدمیان قصه‌های هاینریش بل امکان‌پذیر نیست. جایی که ما در این داستان، شخصیت شاعر جوان مرده‌ای را که از قضا قهرمان آرمانی داستان است در ذهنمان ترسیم می‌کنیم، در حالی که در داستان حضور فیزیکی و ملموسی ندارد؛ دوراهی تجسمی ما در نقطه‌ای آغاز می‌شود که با دو تصویر متفاوت از دو جنبه‌ی داستان‌ساز، اما گوناگون طرف هستیم. نخست، در باور شخصیت اصلی ناقهرمان که دوست شاعرش را به شیوه‌ای واقع‌گرایانه مجسّم می‌کند و به خاطر می‌آورد؛ و دوم، با مردمان قصه که پسرک شاعر، یعنی «بودو بنگل‌من» را آرمان‌گرایانه و عاری از نقص قلمداد می‌کنند، تا جایی که خیابان وسیع و عریض و طویلی را به نامش نامگذاری کرده‌اند. پیچیدگی ظریف داستان جایی رقم می‌خورد که شاعر مرده نزد هر دو جبهه محبوب، اسوه و قهرمان است. ظرافت معنایی داستان در نقطه‌ای متولد می‌شود که دختر مورد علاقه‌ی بنگل‌من که از افق دید شاعر خالق اصلی اشعار است و قلم ساکن او را به حرکت و پویایی وا می‌دارد، ابدا قهرمان داستان را نمی‌شناسد و در وادی نادانسته‌هایش سیر می‌کند. مسئله در جایی بیشتر جلب نظر می‌کند که شخصیت اول داستان و دخترک، که به ظاهر در قرابت عاطفی با بنگل‌من فصول مشترکی دارند، از لحاظ باور به قهرمان داستان دارای اشتقاق نظری هستند.

وی در پایان گفت: معشوقه‌ فناناپذیر در عین سادگی و لطافت ظاهری و نمایی، راوی حقایقی از تلخی‌ها و مزاج سرد دنیای پوچ انسانی است که ناگزیر به پذیرشش هستیم. پوچ به مثابه مرگ در جوانی بر اثر روده‌بر شدن؛ سرد مزاج به مثابه توصیف کنش‌ها و رفتار‌های معشوقه کِته‌ی فناناپذیر و تلخ همچون جهل ابدی معشوقه نسبت به وجود بنگل‌من عاشق و اشعارش که معلول رسوخ عشقی نافرجام در وجود فناپذیر شاعر است.

«عصرانه با کتاب» با حضور بهبد بهلولی به عنوان کارشناس برنامه، چهارشنبه‌های هر دوهفته یک بار، از ساعت ۱۶.۳۰ در کتابخانه فردوس میزبان دوستداران کتاب و کتابخوانی خواهد بود و حضور در آن برای عموم آزاد است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای حضور در این برنامه به فرهنگسرای فردوس، واقع در فلکۀ دوم صادقیه، بلوار فردوس شرق، بعد از خیابان شهید سلیمی جهرمی، کتابخانه فردوس مراجعه کنند. برای اطلاعات بیشتر به نشانی ferdos.farhangsara در شبکه‌های اجتماعی مراجعه فرمایید یا با شماره تلفن ۴۴۰۸۱۰۴۳ تماس بگیرید.