آیا ارس، دریاچه ارومیه را زنده می‌کند؟

به گزارش شهر، مطالعات طرح انتقال آب ارس به شمال شرق دریاچه ارومیه از سال 85 آغاز و ضمن تأیید کلیات آن در سال 90، جزو مصوبات سفرهای استانی هیئت دولت قرار گرفت و نسبت به مناقصه طرح و انتخاب سرمایه‌گذار‌، پیمانکار و اخذ مجوز قانونی اقدام شد.

تامین نیاز آب شرب 296 روستا و 22 شهر و همچنین مراکز صنعتی واقع در محدوده طرح، جبران کسری سفره‌های آب زیرزمینی، تعادل‌بخشی تراز دریاچه ارومیه و بهبود اراضی کشاورزی به روش آبیاری مدرن از اهداف این طرح عنوان شده است.

طرح انتقال آب ارس شامل آبگیری در حاشیه رودخانه ارس در شهر جلفا به ظرفیت برداشت 300 میلیون متر مکعب در سال، خط انتقال فولادی به قطر دو هزار میلیمتر و به طول 134 کیلومتر با ظرفیت انتقال هفت مترمکعب در ثانیه، یک رشته تونل انتقال 5.5 کیلومتری به قطر 3.2 متر، هشت باب ایستگاه پمپاژ، سیستم تأمین برق 100 مگاواتی، 13 مخزن ذخیره به حجم کل 390 هزار مترمکعب، تصفیه‌خانه مقدماتی به ظرفیت 9.1 مترمکعب در ثانیه در محل برداشت و تصفیه‌خانه اصلی به ظرفیت 6.6 مترمکعب در ثانیه در شمال غرب صوفیان است که انتقال آب از محل برداشت تا ارتفاعات "شوردرق" به صورت پمپاژ و در ادامه مسیر تا تبریز، شبستر و دریاچه ارومیه به صورت ثقلی انجام می‌شود.

هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه طرح با احتساب هزینه‌های استملاک اراضی و نیرورسانی با احتساب دوره پنج ساله ساخت و بازپرداخت اصل و سود فاینانس، حدود 35 هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده که از طریق فاینانس خارجی تامین می‌شود.

نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی استان اردبیل در این خصوص معتقد است در طرح انتقال آب ارس به حق آبه استان اردبیل توجه نشده است.

منصور حقیقت پور با بیان اینکه از یک میلیارد و 850 میلیون متر مکعب آب ارس، مطابق با اسناد بالادستی یک میلیارد و 450 میلیون متر مکعب متعلق به اردبیل است، اضافه کرد: با این وجود در طرح پیشنهادی به این رقم توجهی نشده است.

نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس اضافه کرد: از رود ارس تنها 400 میلیون متر مکعب در اختیار دولت است که می تواند نسبت به انتقال آن تصمیم گیری کند.

وی با بیان اینکه مسئولان استان اردبیل اجازه انتقال حق آبه استان را به سایر استانها نخواهند داد، تصریح کرد: در طرح پیشنهادی آبیاری 40 هزار هکتار از اراضی کشاورزی آذربایجان شرقی پیشنهاد شده است که مطابق با اسناد بالادستی غیر قانونی است.

کمبود اعتبار برای بهره برداری از حق آبه اردبیل حقیقت پور با تاکید به نیاز آبی اراضی کشاورزی اردبیل در حاشیه ارس، تصریح کرد: در حال حاضر به دلیل کمبود اعتبارات و امکانات از تمامی حق آبه خود در استان استفاده نمی کنیم.

وی خواستار توجه دستگاههای مسئول به این مهم شد و اضافه کرد: نمی توان نیاز و حق قانونی استانی را برای تامین نیاز یک استان دیگر صرف کرد. در عین حال نماینده مردم پارس آباد و بیله سوار در مجلس شورای اسلامی نیز تاکید دارد که انتقال آب ارس منجر به نابودی دشت مغان و اراضی پایاب کشاورزی آن خواهد شد.

حجت‌الاسلام حبیب برومند تصریح کرد: از 50 سال پیش اراضی دشت مغان به صورت کارشناسی شده با آبیاری ثقلی از طریق رود ارس زیر کشت رفته که با انتقال آب می توان در انتظار نابودی اراضی کشاورزی بود.

هزینه انتقال کارشناسی نیست به عقیده این نماینده انتقال آب رود ارس به دریاچه ارومیه با اعتبار و هزینه‌ای گزاف و در ارتفاع 800 متری هیچ توجیه اقتصادی نداشته و حتی زمینه ساز نابودی کشاورزی استان خواهد شد.

وی با اشاره به مذاکرات خود با وزیر پیشنهادی نیرو تصریح کرد: پمپاژ آب در ارتفاع 800 متر و در ادامه پمپاژ آن به دریاچه ارومیه غیر کارشناسی است که در ماههای اولیه زمینه خشک شدن دوباره دریاچه را فراهم می کند.

کاهش اراضی کشاورزی زمینه ساز نجات دریاچه ارومیه نماینده مردم پارس آباد و بیله سوار در مجلس شورای اسلامی در خصوص یکی از علل برجسته انتقال آب ارس مبنی بر نجات دریاچه ارومیه اضافه کرد: علت اصلی خشکی دریاچه ارومیه برداشت غیر مجاز در اطراف آن به منظور آبیاری اراضی کشاورزی است.

وی با بیان اینکه مسئولان به جای کنترل این مهم در صدد افزایش حجم اراضی کشاورزی حاشیه این دریاچه هستند، اضافه کرد: این مهم نه تنها کمکی به دریاچه ارومیه نخواهد کرد بلکه سطح آب آن کاهش یافته و خشکی آن تشدید می شود.

وی افزود: علاوه بر این احداث 65 سد در اطراف این دریاچه و برداشت مکرر کشاورزان از جمله دلایل خشکی دریاچه ارومیه است که مسئولان پاسخ مناسبی به آن نمی دهند. سیرابی به بهای خشکسالی با وجود اینکه معاون اول رئیس جمهور پیشین در روزهای خاتمه خدمت خود اجرای این طرح را جزو ضروریات احیای کشاورزی استان‌های شمالی کشور عنوان کرد اما انتقادهای نمایندگان استان اردبیل از نحوه اجرای طرح تاکنون پاسخ شفافی دریافت نکرده است.

پیش از این مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان ‌شرقی متذکر شده بود که این طرح نیاز شرب و صنعت بیش از 3.5 میلیون نفر از جمعیت استان را تأمین خواهد کرد. ارسلان هاشمی با اعلام اینکه طرح انتقال آب ارس به شمال دریاچه ارومیه نیاز شرب و صنعت بیش از 5.3 میلیون نفر از جمعیت استان را تامین خواهد کرد، یادآور شده بود که این طرح با هدف تأمین نیازهای شرب و صنعت مراکز جمعیتی و صنعتی محدوده طرح، جبران کسری سفره‌های آب زیرزمینی و تعادل بخشی تراز دریاچه ارومیه و بهبود اراضی کشاورزی موجود در محدوده طرح به روش آبیاری مدرن اجرا می‌شود.وی در خصوص آثار اقتصادی و اجتماعی این طرح نیز بیان کرده است که اجرای طرح انتقال آب ارس به شمال شرق دریاچه ارومیه، ضمن توسعه استان آذربایجان‌ شرقی در بخش صنعت و شرب، با پیشگیری از بروز بحران آبی در افق 1425 و اشتغالزایی غیرمستقیم بیش از سه هزار نفر موجب کاهش تنش‌های اجتماعی ناشی از کم آبی در منطقه و همچنین با تعادل بخشی افت تراز دریاچه ارومیه موجب ممانعت از پیشروی شوره‌زارهای ساحلی و طوفان نمک و حفظ کیفیت مراتع و اراضی کشاورزی از نظر زیست محیطی می‌شود.

همچنین نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی معتقد است حق آبه‌های استان‌های آذربایجان‌شرقی، غربی و اردبیل برای برداشت از آب ارس مشخص شده است.

محمدحسین فرهنگی تاکید دارد که هرگونه تخلف در این زمینه برخلاف پروتکل‌های موجود بوده و حساسیت آفرینی در این مورد از سوی سایر استان‌ها هیچگونه توجیهی ندارد.وی ضمن تاکید بر قانونی بودن این انتقال و تامین اعتبار برای این امر در بودجه امسال اشاره کرده بود که انتقال آب به دریاچه ارومیه از دو مسیر آذربایجان‌شرقی و غربی و از رودخانه‌های ارس و "زاب" مصوبه قانونی دارد و برای هر استان اعتبار جداگانه‌ای نیز برای این انتقال‌ها پیش‌بینی شده است.

کارشناسان اختلافات را حل و فصل کنند با این وجود نمایندگان استان اردبیل بر خلاف اظهارات نمایندگان استانهای آذربایجان شرقی و غربی معتقدند حقوق آبی اردبیل در انتقال آب ارس رعایت نمی شود، چنانچه نماینده مردم پارس آباد و بیله سوار در مجلس تاکید کرد که اظهارات نماینده ارومیه ایراد کارشناسی دارد و نمی توان با اجرای یک طرح غیر کارشناسی مشکل دریاچه ارومیه را تشدید کرد.برومند افزود: به دلیل تطابق خواسته استان اردبیل با اسناد بالادستی حاضر به دخالت کارشناسان وزرات نیرو در حل و فصل اختلافات هستیم.

برومند تاکید کرد: احتمال احیای دریاچه ارومیه با انتقال آب ارس صددرصد نیست، بنابراین پیشنهاد داده ایم تا کارشناسان زبده از کشور و استان های اردبیل ، آذربایجان شرقی و غربی طرح انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه را بررسی کنند و اگر در این بررسی معلوم شود این کار در حیات دریاچه موثر است ما هم مخالفتی با آن نداریم و حاضریم ضرر کنیم تا منطقه و کشور آسیب نبیند.

وی افزود: اگر گروه کارشناسی تشخیص دهد که دریاچه ارومیه با انتقال آب ارس احیا نمی شود، ضروری است طرح انتقال متوقف شود.

در حال حاضر رود ارس علاوه بر تامین آب شرب سه شهرستان پارس آباد، بیله سوار و گرمی، آب روستاییان و عشایر منطقه و همچنین 40 هزار هکتار از اراضی کشاورزی پارس آباد و بیله سوار را تامین می کند.

به عقیده کارشناسان با وجود اینکه سکوت برخی مسئولان استان اردبیل در خصوص انتقال آب ارس توجیه اجرایی ندارد، اما به نظر می رسد که پرداخت علمی و کارشناسی به این طرح یکی از محک های تصمیم گیری وزارت نیرو در دولت جدید برای حفظ منافع هر سه استان خواهد بود.

 

منبع: زیست نیوز