چند پیشنهاد نهاد کتابخانه‌ها به معاون مطبوعاتی

من گرچه سابقه‌ی درخور مطبوعاتی به معنای تخصصی آن نداشته و ادعایی نیز ندارم، اما به سبب نوع فعالیت این سال‌ها و تجربه‌ی ارزشمند همکاری با معاونت مطبوعاتی در دوران جناب آقای دکتر محمدزاده به‌عنوان عضو شورای پژوهشی معاونت و نیز عضو کمیته‌ی صدور مجوز موسسات آموزش روزنامه‌نگاری از یک‌سو و بیش از شش سال مدیریت موسسه‌ی فرهنگی «نمایه» به‌عنوان بزرگ‌ترین پایگاه نمایه‌سازی و آرشیو مطبوعات ایران داشته‌ام، در راستای برنامه‌های کلان وزیر ارجمند فرهنگ و ارشاد اسلامی و ضمن آرزوی توفیق برای معاونت فاضل و فرهیخته مطبوعاتی جناب آقای دکتر انتظامی، چند نکته‌ای را که ممکن است کمکی هرچند اندک به اهداف اعلامی و ارزشمند ایشان کند، تقدیم حضور می‌کنم.

او با بیان این‌که بی‌شک حضور عناصر مطبوعاتی صاحب نظر کنونی و بهره‌گیری از تجارب باسابقه‌ی معاونت، دستیابی به اهداف عالی فرهنگی و اطلاع‌رسانی نظام را نیز سهل‌الوصول‌تر خواهد کرد، ادامه داده است: مطلب نخست آن‌که هدف‌گذاری مطبوعات هرچه باشد و هر سیاستی را دنبال کند صرف نظر از هرگونه جهت‌گیری که با چالش‌ها و مواضع متفاوتی روبه‌رو است، اما در یک نکته موجب وفاق و همدلی است و آن تأثیر مطبوعات بر افزایش سرانه‌ی مطالعه است که اتفاقا بهره‌گیری از مطبوعات در این راستا مورد تأکید صریح رهبر معظم انقلاب نیز هست. بنابراین درخواست من به‌عنوان یک مخاطب رسانه‌یی و یک فعال فرهنگی، توجه به نقش مطبوعات و رسانه‌ها در ارتقای سرانه‌ی مطالعه است که هیچ چالش و مخالفتی هم درپی نخواهد داشت و با حمایت همه‌ی گروه‌ها و نخبگان همراه است.

نکته‌ی دوم نقش مطبوعات و رسانه‌ها در پاسداری از زیبایی‌ها و شیوایی زبان فارسی است. امروزه به ده‌ها دلیل، در مطبوعات و خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری و بدتر از همه، وبلاگ‌ها غلط نویسی امری رایج است و علاقه‌مندان زبان فارسی را دل‌خون ساخته است. به‌گونه‌ای که یافتن یک متن یا مقاله بدون اشتباه‌های کودکانه‌ی املایی و انشایی، دشوار و گاه ناممکن است. بنابراین لازم است با هدف اصلاح ساختار نگارش و ویرایش و اولویت‌بخشی به زبان فارسی، این روند ناپسند و غیرحرفه‌یی با آداب نگارش صحیح جایگزین شود.

نکته‌ی دیگر، اصلاح و توجه به اخلاق حرفه‌یی و ارزش‌های فرهنگی جامعه‌ی ایرانی است که بویژه در پایگاه‌های خبری رسمی و غیررسمی در حال شکستن است و حریم خصوصی افراد نشانه گرفته شده است. امروزه دیدن تیتر نام فلان هنرمند یا سیاستمدار یا بازیگر همراه «عکس همسرش» امری معمول شده که در این عرصه حتی مدیران ارشد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بی‌نصیب نمانده‌اند یا بهره‌گیری از واژه‌ی خاص «رییس‌جمهور» برای رییس‌جمهور یک کشور دیگر - که معمولا منظور رییس جمهور آمریکاست - امری متعارف است یا تیترهایی همچون چهره‌ی جدید فلان بازیگر خانم داخلی یا خارجی، روندی معمولی است که به‌نظر می‌رسد با ارزش‌های مدیران هیچ‌یک از دوره‌های معاونت مطبوعاتی نیز همخوان نبوده، اما برای اصلاح آن هیچ اقدامی نشده است. بنابراین لازم است با تعیین ضوابطی روشن، اخلاق حرفه‌یی و ارزش‌های اخلاقی جامعه را به برخی رسانه‌ها گوشزد و با تعیین شاخص‌های سنجشی اعتبارسنجی، این رسانه‌ها مورد بازنگری قرار گیرند.

مسأله‌ی دیگر، نیاز جامعه‌ی اطلاعاتی ایران به در اختیار داشتن و بهره‌گیری از آرشیو نمایه‌سازی‌شده‌ی مطبوعات و نشریات کشور است. خوشبختانه وجود موسساتی مانند «نمایه» این خلأ را به‌صورت مبنایی مرتفع کرده و هم‌اکنون آرشیو روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و ماهنامه های سراسری کشور از دوره‌ی قاجار تا امروز، یا آرشیو موضوعی و یا نمایه‌سازی تخصصی‌شده که در این میان تمام مطبوعات اصلی و سراسری کشور از سال 1357 تا کنون با حفظ تمام محتوای مقالات و بدون هرگونه رویکرد حذفی قابل دسترسی و بهره‌گیری است و در سال‌های اخیر نیز امکان دسترسی آن‌لاین به این ظرفیت نیز فراهم گشته، اما متأسفانه با غفلت زیاد، چنان که باید مورد استفاده‌ی مخاطبان اصلی خود، یعنی اهالی مطبوعات نیست و بهره‌گیری از حلقه‌ی وصل نویسندگان نشریات کشور با سابقه اخبار و اطلاعات مطبوعات به‌خوبی برقرار نیست و این در حالی است که کلیه‌ی کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی کشور به این بانک اطلاعاتی مجهزند، اما از میان صدها نشریه‌ی کشور، تنها چند نشریه به اندازه‌ی کمتر از انگشتان دو دست از این امکان بی‌نظیر که تنها در چند کشور دنیا مشابه دارد، بهره می‌برند و باز این در حالی است که خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت مطبوعاتی نیز چنین آرشیو فراگیری در اختیار ندارد.

در ادامه‌ی این یادداشت با اشاره به فصول اعلامی برنامه‌های معاونت مطبوعاتی، پیشنهادهایی که ممکن است به تحقق اهداف این برنامه‌ها کمک کند، آورده شده است:

• نمایه‌سازی و آرشیو مطبوعات فارسی زبان و مقالات درباره‌ی ایران و جهان اسلام

• اختصاص بخشی از یارانه مطبوعات برای خرید نشریات برای کتابخانه‌های کشور

• راه‌اندازی نشریات صرفا الکترونیکی

• برگزاری آموزش‌های عمومی برای جامعه برای اصلاح ساختار مقاله یا گزارش‌نویسی برای بهره‌گیری بهتر از خبرنگاران اجتماعی و شهروندی

• طراحی یا به‌کارگیری نرم‌افزارها و پایگاه‌های نمایه‌ساز اخبار فارسی

• بهره‌گیری از مترجم‌های آن‌لاین برای ترجمه‌ی سریع و آسان اخبار فارسی خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری و فرهنگی کشور به سایر زبان‌ها با هدف توسعه‌ی دیپلماسی رسانه‌یی - خبری

• همکاری مشترک و نگارش مبادله‌ای سرمقاله‌های بین‌المللی با نویسندگان توانمند داخلی و جهانی با هدف دیپلماسی رسانه‌یی فعال‌تر و آموزش نویسندگان جوان‌تر داخلی

• طراحی نرم‌افزار مبدل خط فارسی به خط آشنا با جغرافیای فرهنگی ایران برای بهره‌گیری و مشارکت فرهنگی کشورهای فارسی زبان همسایه

• راه‌اندازی پایگاه‌های خبری و اطلاع‌رسانی مشترک با کشورهای فارسی‌زبان منطقه

• حمایت از فعال‌سازی بخش‌های مرتبط با اخبار کشورهای منطقه و اعزام خبرنگار برای این مناطق در خبرگزاری‌های کشور و تخصیص رایانه خاص با هدف توسعه‌ی دیپلماسی عمومی

• آموزش سواد حداقلی رسانه‌یی برای عموم جامعه، بویژه جوانان برای آشنایی با ترفندهای رسانه‌یی در جهان

• برگزاری دوره‌های آموزش سواد رسانه‌یی برای دانشجویان

• انعقاد تفاهم‌نامه با وزارت آموزش و پرورش برای احیای روزنامه‌های دیواری در مدارس و آموزش پایه‌یی کار رسانه‌یی و خبرنگاری و گزارش‌نویسی‌