جامعه شهری در تهدید رسانه‌های نوین

بهزاد تیمورپور؛ مدیر آفرینش پایش و راهبری اجرای معاونت فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران

سبک زندگی یکی از مهم‌ترین مقولاتی است که رهبر معظم انقلاب همواره در سخنانشان بر آن تاکید دارند و به ویژه در سال‌های اخیر با توجه به شبیخون فرهنگی و جنگ نرم دشمن در حوزه فرهنگ، بر اصلاح سبک زندگی و تطبیق آن با اصول متعالی و اصیل اسلامی و ایرانی تاکیدات بیشتری داشته‌اند.

یکی از عوامل مهم و موثر در تعیین یا تغییر سبک زندگی، رسانه هستند و البته رسانه‌های جدید در این میان، نقش بیشتر و گسترده تری دارند. رسانه‌های جدید امروز بر ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و شخصی انسان‌ها تاثیر می‌گذارند و اثرات آن‌ها بر مخاطبان کمترین همخوانی را با نظریه‌های رسانه‌ای قدیمی دارد؛ نظریاتی همچون «تاثیر محدود» که رسانه‌ها را فاقد قدرت برای تاثیرگذاری عمیق بر اندیشه و سبک زندگی مخاطب می‌دانستند و یا نظریات «اقناع»، «برجسته سازی» و «سوزن تزریقی» که قائل به قدرت بر‌تر رسانه‌ها در برابر مخاطبان بودند.

اما آیا رسانه‌های نوین (که کمترین مطالعه و نظریه‌پردازی درباره آن‌ها انجام شده است) با نیازهای ذاتی و حتی روزمره انسان‌ها انطباق و سازگاری دارند؟ آیا این رسانه‌ها می‌توانند همچون رادیو، تلویزیون و مطبوعات به کمک اصلاح سبک زندگی بیایند؟ یا اینکه ظهور و وجود آن‌ها عاملی است برای از دست رفتن تلاش‌های پیشین در زمینه اصلاح سبک زندگی؟

این‌ها سوالاتی است که امروزه تعداد اندکی از محققان برای یافتن پاسخشان دست به تحقیقات علمی زده‌اند و به رغم اختلاف نظرهایی که میان آن‌ها وجود دارد، وجه مشترک در این تحقیقات «اخطار به عواقب گسترده شدن این رسانه‌ها» است؛ تا جایی که دنیس مک کوایل یکی از برجسته‌ترین نظریه پردازان در حوزه مطالعات رسانه می‌گوید: «سابقه و عمر تقریبا کوتاه رسانه‌های جدید نشان می‌دهد که آن‌ها دارای فواید و البته تبعات و هزینه‌های زیاد در مسیر زندگی و نوع تعاملات انسان‌ها هستند. اکنون اندک اندک واکنش‌ها و موضع گیری‌های آگاهانه تری را شاهد هستیم و در کنار برخی خوش بینی‌ها به رسانه‌های نوین، اخطارهایی درباره عواقب و تبعات نگران کننده‌ای که در گسترده شدن استفاده از این رسانه‌ها وجود دارد به گوش می‌رسد، مخصوصا اینکه متاسفانه چهارچوب‌های قانونی و کنترل‌های لازم در این زمینه پیش بینی نشده است.»

بنابراین می‌توان گفت که از نظر محققان و استادان حوزه رسانه، رسانه‌های نوین بیش از آنکه فرصت باشند، یک تهدید جدی برای سبک زندگی و هنجارهای و اصول پذیرفته شده اجتماعی به شمار می‌آیند؛ البته نه فقط برای کشور ما بلکه مطابق گفته مک کوایل، این تهدیدی است که تمام جوامع را هدف قرار داده است و اگر چهارچوب قانونی و کنترل‌های لازم بر این رسانه‌ها نباشد، عواقب گسترده سختی به دنبال خواهند داشت.

از سوی دیگر، بیشتر رسانه‌های نوین تطابقی با بافت، عقاید و باورهای جامعه اسلامی ما ندارند و هرچند ما توانسته‌ایم تا حدی به دنبال راهکارهای استفاده مثبت از این رسانه‌ها برویم اما واقعیت این است که سبک زندگی و باورهای عامه مردم و جوانان در معرض خطر از سوی این رسانه‌ها قرار گرفته است.

تدوین برنامه‌های کار‌شناسی و منطبق با نیازهای رسانه‌ای جامعه ایرانی باید یکی از اولویت‌های نهادهای فرهنگی کشور باشد. ما باید برای «مدیریت تغییرات فرهنگی» دارای برنامه، اندیشه، راهبرد و توان عملیاتی باشیم و بتوانیم آن را با اصل مهم و راهبرد اساسی در «اصلاح سبک زندگی» پیوند بزنیم.

در همین زمینه، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با تعیین «کارگروه هویت بومی و ملی»، برنامه ریزی در حوزه رسانه‌های جدید را به عنوان یکی از محورهای مدیریت تغییرات فرهنگی در دستور کار قرار داده است تا از این طریق زمینه‌های لازم برای ارائه خدمات ویژه خانواده‌ها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تولید محصولات سالم فراهم شود. موضوع مهمی که این سازمان در حوزه رسانه‌های نوین به آن توجه و تاکید دارد این است که محصولاتی سالم و جذاب و منطبق با نیازهای مخاطبان را تهیه و ارائه کند؛ و در این میان، تاکید اساسی بر محور خانواده است. چرا که متاسفانه یکی از مهم‌ترین آسیب‌های رسانه‌های نوین بنا به نظر جامعه‌شناسان، سست شدن و تهدید نهاد خانواده و ایجاد تغییرات منفی در سبک زندگی است.

با این حال شاید عده‌ای در کشور ما دچار این تصور اشتباه باشند که مقابله با آسیب‌ها و تهدیدهای رسانه‌های نوین فقط در ایران اجرا می‌شود و دیگر کشور‌ها نسبت به آن بی‌تفاوت هستند؛ اما واقعیت این است که نگرانی از تاثیرات سوء و منفی این رسانه‌ها اکنون فراگیر شده است. جف رایس (Rice، Jeff) نویسنده، نظریه‌پرداز و تهیه کننده سر‌شناس تلویزیونی و سینمایی این چنین به جامعه خود درباره رسانه‌های نوین هشدار می‌دهد: «امروزه انسان‌ها باید تصمیمات بهتری اتخاذ کنند، دانش اولیه و سواد رسانه‌ای بالاتری داشته باشند و بتوانند ارتباطات خود را هدفمند کنند اما... بسیاری از انسان‌ها توان، نیاز و علاقه و یا دانش لازم برای وارد شدن به چنین فرایندی را ندارند.»

سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با رصد دقیق و کار‌شناسی، تازه‌ترین تحولات حوزه رسانه را زیرنظر دارد و اطلاع رسانی به شهروندان درباره فواید اندک و زیان‌های فراوان رسانه‌های جدید را یک ضرورت انکارناپذیر می‌داند؛ ما نمی‌خواهیم بگوییم که دانش اولیه و سواد رسانه‌ای شهروندان کافی نیست بلکه هدف اصلی این است که آن‌ها با ابعاد و اثرات کوتاه مدت و بلند مدت رسانه‌های نوین آشنا شوند و همچنین ما بتوانیم نیازهای شهروندان را با تولید محصولات جذاب و سالم تامین کنیم و آنگاه تصمیم گیری بر عهده خودشان باشد.

گزارش خطا

پسندها:

اشتراک گذاری

فیسبوک سروش واتس‌اپ لینکدین توییتر تلگرام

برچسب‌ها:

بهزاد تیمورپور رسانه های نوین رسانه شبکه های اجتماعی سازمان فرهنگی هنری

ارسال نظر