پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر ، این روزها کمدی فسیل فروش 200 میلیاردی را پشت سر نهاده و هنوز هم استقبال ادامه دارد . وقتی جامعه تمایل به دیدن فیلم های شاد دارد . محال نیست که یک اثر کمدی و شاد، در صدر اکران و فروش فیلم ها نباشد . در شرایط اجتماعی ، سویه‌های سرگرم‌کننده آثار هنری بیشتر کاربرد پیدا کرده و خریدار دارد تا سویه‌های فکری و اندیشه‌ورزانه آن؛ لذا عجیب نیست که در این وضعیت، فیلمی مثل «فسیل» با اقبال‌مخاطب همراه نشود.
فرارو می نویسد :«فسیل» روایتی کمدی از فراز و نشیب‌های زندگی خواننده‌ای در انتهای دوره پهلوی و ابتدای انقلاب اسلامی است. او که دوره انتقال حاکمیت را در کما به‌سر می‌برد، از تحولات بی‌خبر است و همین بی‌خبری از شرایط جدید، لحظات خنده‌داری را برای مخاطب به‌وجود می‌آورد. در این فیلم، طبق روال مرسوم اکثر فیلم‌های کمدی، خنده‌گرفتن از مخاطب، با شوخی‌های مضحک و لودگی اتفاق می‌افتد. فیلم با فروش بالایی مواجه شده که البته چیز عجیبی نیست .
واکنش اکبر عبدی به تبلیغات فسیل چه بود؟
اکبر عبدی، بازیگر صاحب‌نام سینمای ایران به ویژه در ژانر کمدی، به حرف‌های کارگردان فیلم کمدی «فسیل» واکنش تندی نشان داد که در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. او گفت: «چرا کارگردان این فیلم دهانش را پر می‌کند و می‌گوید، «فسیل» نوستالژیک‌ترین فیلم کمدی تاریخ سینمای ایران است. این درست است؟ این‌همه اساتید فیلمساز کمدی از قبل انقلاب تا اکنون،بازیگران بزرگ این حوزه مثل پرویز پرستویی، رضا عطاران و همه ما تا الان کاهگل لگد می‌کردیم... آن‌وقت فیلم «فسیل»، مترومعیار سینمای کمدی ایران است؟» او با اشاره به فیلم «اجاره‌نشین‌ها»ی داریوش مهرجویی، معیاری برای تشخیص کمدی ایده‌آل ارائه می‌دهد و آن را به‌عنوان یک نوستالژی هنرمندانه معرفی می‌کند
چرا فسیل ؟
معیار فروش فیلم را البته نه قیمت بلیت که میزان و تعداد مخاطب تعیین می‌کند. اینکه چقدر از صندلی‌ها در سالن‌های سینما توسط تماشاگران اشغال می‌شوند. ضریب اشغال هم صرفا مبتنی بر ژانر یا بازیگر چهره و نام کارگردان نیست، بلکه باید آن را در یک نگاه کلان‌تر و در بستر و زمینه اجتماعی اکران مورد تحلیل قرار داد.
بدون شک عوامل فرامتنی سینما ازجمله فرهنگ، نظام اجتماعی، طبقه، نژاد، جنسیت و بسیاری از عوامل اجتماعی دیگر در شکل‌گیری رفتار مخاطبان و انتخاب‌های آن‌ها در تماشای فیلم مؤثر است.
بر این مبنا می‌توان یک عامل برون‌متنی و یک عنصر درون‌متنی را در فروش «فسیل» دخیل دانست. عامل بیرونی را می‌توان در پس‌زمینه اجتماعی ماههای گذشته جست‌وجو کرد که مردم در اجتماع و حتی زیست‌فردی خود را تجربه کرده بودند.
سینماداران بیش از اینکه دغدغه فرهنگی داشته باشند، دغدغه‌های اقتصادی دارند و از فیلم‌هایی که به هر دلیل باعث رونق گیشه و شلوغی سالن‌های سینما می‌شود استقبال می‌کنند. بر همین مبنا فیلم‌هایی ازاین‌دست از شرایط بهتر و بیشتری در اکران برخوردار شده و انگیزه مالی فیلمسازان و بازیگر آن‌هم به این مسئله دامن زده و حجم تولیدات آثاری ازاین‌دست بیشتر می‌شود. البته ظرفیت‌های فضای مجازی در تبلیغ آثار کمدی را نباید دست‌کم گرفت. این امکان در گذشته برای سینماگران و فیلم‌های‌شان نبوده، ولی اکنون این ظرفیت در معرفی و فروش فیلم‌ها نقش مهمی بازی می‌کند.
در تحلیل پدیده فسیل و فروش میلیاردی‌اش تحلیل‌های متنی و فرامتنی، سیاسی و جامعه‌شناسی مختلفی می‌توان متصور شد، نبودن سرگرمی مفرحِ دیگری چون سینما و ناشاد بودن فضای جامعه و نیاز به فیلم کمیک، از نخستین دلایل اقبال به این فیلم است در حالی که برخی نیز سقوط ذائقه عمومی مردم از کمدی‌های با کیفیتی چون «اجاره نشین‌ها» به آثار سطحی‌تری چون فسیل، انفرادی، دینامیت و... را عامل این اقبال عنوان می‌کنند .
ژانر کمدی
بررسی ۵۰ فیلم پرفروش سینمای ایران بعد از انقلاب نشان می‌دهد بیش از نیمی از فیلم‌های پرفروش سینمای ایران به ژانر کمدی مربوط است تا بتوان ادعا کرد پرسودترین و کم‌ریسک‌ترین گونه سینمایی در سینمای بعد انقلاب، سینمای ایران است که هم سینماداران، هم سینماگران و هم عموم مردم به این ژانر علاقه‌مند و از آن استقبال کنند.
ایرنا می افزاید:کریم امینی پس از دو فیلم نه چندان موفق در گونه اجتماعی و ملودرام در گیشه، به سراغ ژانر محبوب ایرانیان رفت تا با توسل به این گونه محبوب و سودآور، شانس خود را برای سومین فیلم خود امتحان کند که از قضا و با توجه به برخی عوامل مختلف، موفق به کسب پرفروش‌ترین کارگردان سینمای ایران شود، عنوانی که حتی خوش‌بین‌ترین طرفداران فیلم نیز به آن اعتقاد و باور نداشتند اما امینی موفق به این مهم شد.
اقبال سینماداران و فیلمسازان به سینما رفتن
علاوه بر مردم، سینماداران و نیز از اکران فیلم فسیل استقبال کردند زیرا به طور عمده فیلم‌های کمدی رونق خوبی به گیشه سینماها می‌دهند و سینمادارن نیز برای افزایش درآمد خود، سالن‌های بیشتری را به این نوع فیلم‌ها اختصاص می‌دهند؛ درباره فسیل نیز این مهم اتفاق افتاد و بهترین پردیس‌های سینمایی، مناسب‌ترین و بیشترین سانس‌های خود را به فسیل اختصاص دادند تا علاوه بر بالارفتن فروش فیلم‌ها، رونق و عادت سینما رفتن و فیلم دیدن در مردم احیا شود. همین تمهید برای سیاست‌گذاران نیز جواب داد و برای ترغیب مردم برای فیلم‌دیدن و عوض‌شدن فضای تراژیک جامعه، از کلیت فیلم حمایت‌هایی کردند
شاهپور عظیمی؛ منتقد، مترجم و مدرس در پاسخ به این پرسش که اساساً معادلات فروش در سینمای ایران بر پایه چه مؤلفه‌هایی استوار است، تأکید می‌کند: «اساساً هیچ مؤلفه‌ای! ما در سینما فیلم بسیار خوبی داریم که اصلاً فروش نمی‌کند، در مقابل فیلم بسیار بدی هم داریم که فروش بالایی دارد. زمان تولید، اتفاق‌های اجتماعی پیش و پس از نمایش یک فیلم و مؤلفه‌های دیگری که شاید مختص جامعه ماست روی فروش تأثیرگذار است
فارس اشاره می کند : فیلم «فسیل» همانطور که گفته شد داستانی تکراری با المان‌ها و شخصیت‌هایی کلیشه‌ای دارد و از منظر ساختار هنری و شیوه بیان نمره قابل قبولی نمی‌گیرد، البته باید گفت فیلمساز برای خنداندن مخاطب به هر اراجیف و شوخی‌های مبتذل و جنسی متوسل نشده است. شاید از همین رو است که محمد صابری تعبیر کمدی مبتذل را درباره فیلم «فسیل»، نادرست دانسته و می‌گوید: «با این عبارت همراه نیستم؛ لااقل «فسیل» را مصداق سینمای مبتذل نمی‌دانم. به عنوان یک خبرنگار حوزه سینما تاکید می‌کنم، فروش فیلم‌های «فسیل»، «انفرادی» و «دینامیت» به نفع سینمای ایران بوده است و نمی‌شود اقتصاد سینما را از تحولاتش نادیده گرفت.»
حسین بهرام کارشناس سینما معتقد است: «شاید اگر «فسیل» ساختار محکم‌تری داشت و فیلمساز در کنار خنداندن صرف بیشتر به عمق داستان و تأثیرگذاری آن بر ذهن مخاطب فکر می‌کرد و مثلا روی موضوعاتی چون ظلم و ستم حکومت شاهنشاهی بر مردم و فضای خفقان آور میدان هنری در آن دوران و یا جنایات منافقین با محوریت شخصیت صفا بیشتر مانور می‌داد، «فسیل» به فیلمی پرفروش و در عین حال ماندگار در تاریخ سینمای ایران تبدیل می‌شد.»
حسین سلطان محمدی، نویسنده ومنتقد سینما درباره این کمدی می‌گوید: این فیلم چون فضای قبل از انقلاب را به صورت نوستالژیک و هجوگونه به تصویر کشیده است، برای نسل امروز جذاب است و مخاطب از فیلم سهم شادی وخنده خود را دارد و به همین واکنش نشان می دهد.
این منتقد سینما درباره گسترده شدن ژانر طنز در سینما می‌گوید: واقعیت این است که اگر شرایط سینما به همین وضعیت ادامه پیدا کند ما تا چند سال دیگر سینمای اجتماعی نداریم . واقعیت امروز جامعه نشان می دهد که مردم از کمدی استقبال می کنند. در فیلم فسیل رفتار های جامعه قبل از انقلاب را دستمایه قرار داده شده است (چه به طنز یا به نقد).
یک زمانی چیزی به نام سینمای اجتماعی وجود داشت و نکاتی که این فیلم‌ها مطرح می‌کردند برای تماشاگر تازگی داشت اما امروزه فضای طنز عملاً چیزی برای سینمایی که بحران‌های اجتماعی را مطرح می‌کند باقی نگذاشته است و در واقع این فضا از سینما جلو افتاده است. ضمن اینکه لزوماً این فیلم‌ها دیگر آگاهی دهنده نیستند و صرفاً با موارد شوخی می‌کنند که مردم ببینند و بخندند، چه بسا فاقد ارزش‌های محتوایی است و حرف تازه‌ای برای گفتن ندارد.
امید سلیمانی فاخر ،منتقد و نویسنده سینما، نیز یادآور شد : یکی از مهمترین حالات روحی-روانی که در فضای امروز کشور به طور دایم بر انسان تحمیل می شود قرار گرفتن در میانه حجمی از بی اعتنایی و بی توجهی است لذا سخن گفتن از نوستالوژی از ارزش خاصی برخوردار است. جامعه و به دنبال آن مردم در تنگنای اقتصادی به روایت گری و سخن گویی نیاز دارند و به نظر می رسد «فسیل» این زمینه را در بُعد نشاط و شورمندی برای لحظه ای پوشش می دهد .
وی می افزاید: از سویی دیگر روایت ،چیزی جز میانجی گر زندگی انسانها نیست.مخاطب به قصه ورود می کند و با مردم هم می گرید و هم می خندند .کمترین ارزش سخن گفتن و قصه سرایی کردن از آدم ها و به تصویر کشیدن زمان هایی از زندگی روزمره ،انهم به زبانی شیرین و فکاهه با استفاده از زبان یا هنر به مخاطب می گوید "تو انسانی" و باید به مثابه انسان بخندی و زیست کنی. باید زمانی را از جدیت فاصله بگیری و مهم نیست محتوا چیست ،مهم این است که تو فرصت زندگی روزمره یافته ای .
نباید انتظار داشت که ادبیات یا دیدگاه واقع گرا ، لزوما می تواند دغدغه اقتصادی ما را حداقل در ابعاد روانی تعدیل کند ؛ اساسا سینما جای ثبت و ضبط شدن درون انسان است،درونی که آغازگاه هر امر بیرونی است.بنابراین فیلمی چون فسیل شرایط سخن گفتن از انسان را دارد و آن سخن لزوما حرف عمیقی نیست؛ شاید خندیدن در جمع است .
به نقل از ایرنا ،کیانوش عیاری به تمجید از فیلم کمدی «فسیل» که حالا لقب پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را یدک می‌کشد پرداخته و گفته :«شنیده بودم یک فیلم کمدی حدود ۸۰ میلیارد تومان فروش داشته و با وجود اینکه حرف‌های چندان جالبی هم درباره آن نمی‌شنیدم با امید رییس‌دانا - آهنگساز «ویلای ساحلی» - برای دیدن "یک فیلمِ بُنجلِ پرفروش" (آنطور که شنیده بودیم) به سینما رفتیم تا فیلم را ببینیم و جالب بود که هر دو، از فیلم خوشمان آمد.
به نظرم «فسیل» برخلاف آن اظهارنظرها، یک کمدی تازه است که مهندسی خوبی در شکل‌گیری طنز دارد و نشان می‌دهد آقای کریم امینی (کارگردان) فرد باذوقی است. این فیلم که معتقدم به سینمای کمدی ما تکانی داده، می‌تواند پایه‌گذار نوعی کمدی موفق در سینمای ایران باشد چون متفاوت از کمدی‌های دیگری است که تاکنون در ایران ساخته شده و حتی اگر این روند تکرار شود ممکن است آثاری بهتری هم ساخته شوند.
تهیه و تنظیم : مهردادشفق
