احياي بافت تاريخي تهران

به گزارش خبرنگار«شهر»، هويت يك شهر پيوندخورده به ساختمان هاي آن است. روزگاري تهران شهري بود با اندروني‌ها و بيروني‌ها، گذرها و بازارچه ها كه هويتي يكدست را براي شهر رقم زده بودند. اما روزي كه بولدوزرها به جان تهران افتادند و پيچ‌هاي امين‌الدوله پيچيده به ديوارهاي كاه گلي جان باختند، هيچ كس فكر نكرد شهر هم مثل آدم‌ها به هويت نياز دارد و بي‌هويتي اش گريبان آدم هاي شهر را خواهد گرفت.

در شهري مانند پاريس، شهرداري اجازه تغيير و تخريب بناهاي تاريخي را به شهروندان نمي دهند .پاريسي‌ها تنها حق دارند به بازسازي و مرمت ملكشان بپردازند. در ايران سال‌ها حساسيتي نسبت به تغيير چهره قديمي شهر و از بين رفتن هويت معماري ايراني نبوده است؛ از اين‌رو شهر تهران ملغمه‌اي از سبك‌هاي معماري مختلف است. اين آشفته بازار با ورود بساز و بفروش‌ها آسيب زيادي ديده و بناهاي غيرمهندسي، بافت تاريخي تهران را تحت الشعاع قرار داده است.

شهرداري تهران چندي است به فكر احياي بافت تاريخي تهران به منظور احياي تاريخ و هويت اين شهر افتاده است. از اين رو برنامه‌هايي را براي حفاظت از بافت‌هاي تاريخي در دست دارد. شهرداري با همكاري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري سعي در بررسي، شناسايي، مطالعه و مرمت آثار و بناهاي تاريخي در استان تهران دارد.

معيارهاي تشخيص بافت تاريخي

نخستين قدم براي احيا و حفاظت از بناهاي تاريخي تشخيص يك بناي تاريخي از بناي غيرتاريخي است.

بهروز كاشف، مديربافت هاي تاريخي تهران در گفت‌وگو با خبرنگار«شهر» هر ساختماني را بافت تاريخي نمي داند. بر اين اساس قدمت يكي از مولفه هاي بافت تاريخي است اما نه به تنهايي، سبك معماري و رويدادهايي كه در آن بافت اتفاق افتاده هم از ديگر مولفه‌هايي هستند كه شهرداري در تعريف بافت تاريخي مدنظر قرار داده است.

كاشف در خصوص سبك معماري توضيح مي دهد: سبك معماري ارزشمند الزاما سبكي ايراني نيست بلكه مي‌تواند تلفيقي از سبك معماري ايراني و غربي باشد.

مساحت بافت‌هاي تاريخي

آمار دقيقي از مساحت بافت تاريخي تهران وجود ندارد. البته به گفته كاشف بافت هاي تاريخي به ترتيب در منطقه 12،11،20،1و بخش كوچكي هم درمنطقه 7 تهران قرار دارد.

منطقه 12 بيشترين بافت تاريخي را در تهران دارد؛به خصوص كه بازار تهران نيز در اين منطقه قرار دارد.

هزينه‌ پروژه‌هاي ترميم بافت تاريخي

مهدي گلشني معاون فني- مهندسي زيباسازي شهرداري تهران مي گويد: هزينه‌هاي پروژه‌هاي ترميم بافت تاريخي تهران را سازمان زيباسازي تقبل مي‌کند. در بودجه‌ها، اين هزينه‌ها پيش‌بيني و بعد از تصويب در شورا، کارهاي اجرايي انجام مي‌شوند.

گلشني اضافه مي كند: همکاري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري براي سازمان زيباسازي شهر تهران همان ارزش ريالي را دارد، همين‌قدر که به‌عنوان بازوهاي مشورتي کنار ما هستند، براي ما ارزش دارد و تفاوتي نمي‌کند که بگوييم هزينه‌ها از کجا اختصاص مي‌يابد.

به گفته گلشني تا‌کنون پروژه‌اي نداشته‌ايم که خارج از اعتبارات سازمان زيباسازي باشد. هر پروژه‌اي که تعريف کرده‌ايم، هزينه‌هايش را نيز داده‌ايم، ضرورتي نيز احساس نکرده‌ايم که غيراز اين باشد. ما به‌عنوان سازماني که در اين بخش مي‌تواند اعتبار بگيرد، کار مي‌کنيم. شايد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري يا شهرداري مناطق با مشکلاتي روبه‌رو باشند که نتوانند در اين بخش رديف بودجه پيش‌بيني کنند. گلشني افزود: ما در اين پروژه‌ها رديف بودجه و هزينه را پيش‌بيني و هزينه مي‌کنيم.

امتياز شهرداري به ساكنان بافت‌هاي تاريخي

به گفته كاشف، شهرداري تهران علاوه بر در نظر گرفتن بودجه‌اي نقدي براي تملك يا بازسازي بافت‌هاي تاريخي امتيازهايي را هم براي مرمت يا بازسازي اين بافت‌ها به ساكنان اين بافت‌ها ارائه مي دهد.مثل اينكه براي مرمت يا بازسازي اين بافت‌ها عوارض در نظر گرفته نمي‌شود.

كاشف گفت: امسال در ستاد بافت‌هاي تاريخي تهران 20 ميليارد تومان براي بازسازي بازار تهران در نظر گرفته شده است.

كاربري‌هاي جديد براي بافت‌هاي تاريخي

خانه- موزه يكي از كاربري هاي جديد براي بافت‌هاي تاريخي است كه افراد مشهور زماني ساكن آنها بوده اند. مانند خانه- موزه دكتر حسابي، مدرس و دكتر شريعتي.

هيربد معصومي، معاون شهرسازي و معماري شهرداري تهران مي گويد: اين بناهاي ارزشمند مي‌توانند به قهوه‌خانه، سفره‌خانه‌هاي سنتي، نمايشگاه‌هاي هنري، نگارخانه‌ها، موزه‌ها و درمجموع كاربري‌هاي كه بيشتر جنبه فرهنگي دارد، تبديل شوند.

برنامه سال آينده ستاد بافت تاريخي 

كاشف مدير ستاد بافت تاريخي شهرداري تهران اظهار كرد كه در حال حاضر مشغول تكميل بانك اطلاعاتي بافت‌هاي تاريخي تهران هستيم و همچنين در حال تهيه يك سند راهبري براي حفاظت و توسعه بافت تاريخي كه سندي فرادستي است . او اشاره مي كند در گذشته بحث حفاظت از بافت تاريخي بود اما اكنون بحث توسعه و حفاظت با هم مطرح است.

برنامه هاي ترميمي بافت فرسوده

محله عولادجان از قديمي ترين نقاط تهران است. اين محله كه اکنون 150 هکتار وسعت دارد و براساس سرشماري سال 85، 21 هزار و 254 نفر جمعيت دارد، محله‌اي است تاريخي که امامزاده يحيي، پامنار و ناصرخسرو را در آغوش گرفته است. اين بافت تاريخي البته شهرت جهاني نيز دارد.

گذرهاي واقع در اين محله چنان تاريخ معماري و اجتماعي تهران را شگفت‌انگيز روايت مي‌کند که ناخودآگاه نقاشي‌هاي به جاي مانده از تهران قديم با آن حصارهاي دوره صفوي که شهر را در خود گرفته بود در ذهن مرور مي‌شود.

هم اكنون شهرداري تهران در پي احيا و بازسازي اين محله است. کاشف مي گويد:طرح اين محله نهايي شده است و پيش از پايان سال براي مراحل نهايي به کميسيون ماده 5 مي رود تا بر اساس آن هم‌زمان به صورت پايلوت اجرا و بهره برداري شود که در اين طرح پژوهشکده دانشگاه تهران نيز همکاري دارد. همچنين طرح ساماندهي لاله زار، فردوسي، طراحي شهري محور خيابان جمهوري اسلامي،خيابان حضرت امام خميني«ره» و ساماندهي محله رودکي، پياده راه کردن حوزه تاريخي شهر تهران، طرح راهبردي احيا و بهسازي محدوده تاريخي چشمه علي و همچنين طرح ساماندهي محور چوب فروش ها از ديگر طرح هايي است که عمدتا در مناطق 20، 6، 12 ، 10 و 1 قرار دارد و در حال نهايي شدن است تا در سه ماهه ابتداي سال آينده براي تصويب به کميسيون ماده 5 احاله گردد.

همچنين به گفته مهدي گلشني، شهرداري تهران مرمت مکان‌هايي را مانند بازارچه طرخاني، بازار حضرتي و مدرسه‌ رفاه از پروژه‌هاي اين سازمان به‌عنوان کارهاي اجرايي را در دست اقدام دارد و احتمالا از اواخر امسال بحث ارتقاي کيفي مدرسه‌ رفاه با کاربري جديد مطرح و اجراي کار توسط سازمان زيباسازي يا شهرداري منطقه‌‌12 آغاز مي‌شود. بر اي اساس کار مطالعاتي و طراحي مرحله‌ يک اين طرح تقريبا به پايان رسيده است و طراحي مرحله‌ دوم در حال انجام است او اميد دارد به‌زودي شهرداري وارد كارهاي اجرايي شود.