وقتي زيارت حضرت عبدالعظيم (ع) با سيدالشهدا (ع) برابر است

به گزارش شهر و به نقل از فارس، تبار حضرت عبدالعظيم حسني با چهار واسطه، به سبط اکبر پيامبر خدا (ص) و خاندان وحي مي‌رسد. احمد بن علي نجاشي که يکي از ارکان علم رجال است، درباره نسب آن بزرگوار مي‌نويسد: هنگامي که جنازه او را براي غسل برهنه مي‌کردند، در جيب لباس وي نوشته‌اي يافت شد که در آن، نسبش، اين گونه ذکر شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظيم‌بن عبدالله‌بن علي‌بن حسن‌بن زيد‌بن علي‌بن حسن‌بن علي‌بن ابي‌طالب هستم.

حضرت عبدالعظيم که کنيه‌اش ابوالقاسم و ابوالفتح نيز بوده، در روز پنج‌شنبه چهارم ماه ربيع‌الآخر سال 173 هجري قمري، در زمان هارون الرشيد در مدينه در خانه جدش حضرت امام حسن مجتبي (ع) متولد شده … و پس از مدت 79 سال و شش ماه و يازده روز قمري عمر، در روز آدينه پانزدهم شوال المکرم سنه 252 هجري قمري، در زمان المعتزّ بالله عباسي به سراي آخرت رحلت کرد.

در ادامه به شرح آيت‌الله محمّد محمّدي ري‌شهري از حکمت برابري زيارت عبدالعظيم (ع) با زيارت سيدالشهدا (ع) که در کتاب «حکمت‌نامه حضرت عبدالعظيم (ع)» آمده است، ‌مي‌پردازيم:  

براي اثبات عظمت علمي حضرت عبدالعظيم (ع) کافي است که بدانيم امام معصوم، مردم را براي حل مشکلات ديني و يافتن پرسش‌هاي اعتقادي و عملي‌شان به ايشان ارجاع داده است.

صاحب بن عَبّاد در رساله‌اي که در شرح حال حضرت عبدالعظيم(ع) نوشته، در توصيف علمي ايشان آورده است: ابوتراب روياني روايت کرد که شنيدم ابوحمّاد رازي مي‌گفت: خدمت امام هادي(ع) در سامرا رسيدم و مسائلي از حلال و حرام از ايشان پرسيدم، امام به پرسش‌هاي من پاسخ داد و هنگامي که خواستم از ايشان خداحافظي کنم، به من فرمود: «اي ابوحماد! هنگامي که چيزي از امور ديني در منطقه‌ات براي تو مشکل شد، از عبدالعظيم بن عبدالله حسني بپرس و سلام مرا به او برسان».

اين تعبير، به روشني نشان مي‌دهد که حضرت عبدالعظيم(ع) در عصر خود، مجتهد توانمندي بوده که براساس اصول و قواعدي که از اهل‌بيت(ع) در اختيار داشته، مي‌توانسته ديدگاه‌هاي اسلام ناب را در زمينه‌هاي مختلف اعتقادي و عملي استخراج کند و به پرسش‌هاي مردم پاسخ گويد.

مهم‌ترين نشانه عظمت معنوي و مقامات باطني حضرت عبدالعظيم(ع) برابري فضيلت زيارت مزار آن بزرگوار با فضيلت زيارت سيدالشهدا(ع) است.

شيخ المحدّثين «صدوق» از محمّد بن يحيي عطّار –که يکي از اهالي ري است– اين گونه نقل کرده که خدمت امام هادي(ع) رسيدم، ايشان فرمود: «کجا بودي؟»

گفتم: حسين بن علي(ع) را زيارت کردم، امام هادي (ع) فرمود: «بدان که اگر قبر عبدالعظيم را در شهر خودتان زيارت کني، مانند کسي هستي که حسين بن علي(ع) را زيارت کرده باشد».

براي توضيح اين روايت و تبيين عظمت معنوي حضرت عبدالعظيم(ع)، بايد موضوعات فضيلت زيارت امام حسين(ع) و مقصود از برابري زيارت حضرت عبدالعظيم با زيارت امام حسين(ع) و حکمت آن بررسي شود:

الف ـ فضيلت زيارت امام حسين(ع)

در احاديث اهل‌بيت(ع)، فضايل، آثار و برکات فراواني براي زيارت امام حسين(ع) بيان شده است، مانند: آمرزيده شدن گناهان، دعاي فرشتگان، دعاي اهل‌بيت(ع) طولاني شدن عمر، افزوده شدن روزي، زدوده شدن اندوه، شادي دل، تبديل شدن بدي‌ها به خوبي‌ها، تبديل شدن شقاوت به سعادت و برخورداري از حقّ شفاعت، همچنين در شماري از احاديث، فضيلت زيارت امام حسين(ع) بيشتر از حج و حتي طبق برخي از احاديث، ثواب آن، بيش از هزار حج و هزار عمره است.

ب ـ مقصود از برابري زيارت عبدالعظيم با زيارت سيدالشهدا(ع)

مسئله اين است که براساس حديثِ ياد شده، آيا زيارت حضرت عبدالعظيم(ع) به طور مطلق مي‌تواند جايگزين زيارت امام حسين(ع) شود و يا در شرايط خاصّي، از چنين فضليتي برخوردار است؟ در يک جمله، آيا برابري زيارت عبدالعظيم(ع) و زيارت امام حسين(ع) مطلق است و يا مقيد؟

بي‌ترديد، مقصود امام هادي(ع) در حديث ياد شده، اين نيست که از فضايل زيارت امام حسين(ع) بکاهد و يا در بيان فضيلت حضرت عبدالعظيم(ع) مبالغه کند.

بنابراين در پاسخ به سؤالي که مطرح شد، مي‌توان گفت: برابري فضيلت زيارت عبدالعظيم(ع) و امام حسين(ع) مقيد است، به فضاي سياسي ويژه‌اي که پيروان اهل‌بيت(ع) در آن مقطع تاريخي در آن زندگي مي‌کردند، در زماني که اختناق شديدي جهان اسلام را فرا گرفته بود و جامعه تشيّع در دوران زمامداري افرادي مانند متوکل، مُعتـّز و معتمد عباسي، سخت‌ترين دوران‌هاي تاريخي خود را سپري مي‌کرد.

در چنين شرايطي، امام هادي(ع) به منظور پيشگيري از خطرهايي که از طرف حکومت‌هاي وقت، شيعيان را تهديد مي‌کرد، فضيلت زيارت حضرت عبدالعظيم(ع) را با زيارت امام حسين(ع) برابر دانسته است، به تعبيري روشن‌تر، زيارت حضرت عبدالعظيم(ع) براي کساني که آمادگي خطرپذيري براي زيارت امام حسين(ع) را داشته باشند، پاداشي معادل زيارت آن حضرت دارد و حرم حضرت عبدالعظيم(ع) شعبه‌اي از حرم سيدالشهدا(ع) است و اين خود، فضيلتي بزرگ و حاکي از جايگاه بلند عبدالعظيم در نزد اهل‌بيت(ع) و عظمت معنوي ايشان است.

ج ـ حکمت برابري زيارت عبدالعظيم(ع) با زيارت سيدالشهدا(ع)

برابري فضيلت زيارت حضرت عبدالعظيم با زيارت سالار شهيدان ـ هر چند در شرايط ويژهـ بي‌ترديد بدون حکمت نيست، شايد نتوان به حکمت آن پي برد؛ ليکن راز و رمز اين فضيلت بزرگ را بايد در شخصيت علمي، عملي و جهادي آن بزرگوار، جستجو کرد.

در ميان امام‌زادگان، شخصيت‌هاي بزرگي وجود دارند؛ اما درباره هيچ يک از آنها نقل نشده و حداقل به ما نرسيده که زيارتش با زيارت سيدالشهدا برابري کند، بنابراين حضرت عبدالعظيم(ع) بايد از خصوصيات و مقامي برخوردار باشد که از مرقد مطهرش نور حرم حسيني ساطع شود و شميم دل‌انگيز سيدالشهدا از آن استشمام شود.

احاديث ديگري نيز در فضيلت زيارت حضرت عبدالعظيم(ع) نقل شده‌اند، مانند آنچه از شهيد ثاني در تعليقه خلاصة الأقوال علامه حلّي از امام رضا(ع) نقل شده که فرمود: «هر کس قبر عبدالعظيم را زيارت کند، بر خدا لازم مي‌شود که او را داخل بهشت کند».