پيشرفت در گرو بازخواني تمدن ايراني اسلامي‌ست‌/ اسلام علم آموزي را ارزان کرد

به گزارش گروه فرهنگي شهر، دکتر علي‌اکبر ولايتي در نشستي با موضوع «تاملي در برخي از مولفه‌هاي تاريخي و تمدني ايران و اسلام در توسعه و پيشرفت» با طرح منحني فرهنگ و تمدن اسلامي گفت: اوج تمدن ايراني – اسلامي در طول تاريخ و در عرض جغرافيايي نشان‌گر آن است که از اواخر قرن دوم هجري اين تمدن رو به صعود داشته و در قرن سوم تا پنجم هجري به اوج خود رسيده است. در اواسط قرن ششم با نزول اين فرهنگ و تمدن روبرو هستيم تا اين‌که در قرن 9 و 10 دوباره رو به صعود مي‌رود؛ صعودي که تا قرن 12 ادامه دارد. در اين قرن شاهد سقوط يک‌باره اين تمدن هستيم تا در ميانه قرن 13 که تمدن اسلامي ايراني به اوج خود رسيده است.
وي ادامه داد: ملاک اين مطالعه فرهنگي و تمدني بر اساس دو شاخصه جغرافيا و زبان، طبقه‌بندي شده و در آن شاهد بزرگاني چون شيخ رئيس، ذکريا رازي، فارابي، ملاصدرا، سهروردي، ابوريحان، خيام و بسياري از بزرگان ديگر هستيم.

ظهور اسلام علم‌آموزي را ارزان کرد

ولايتي بزرگ‌ترين علت زايش نخبگان در تمدن و فرهنگ اسلامي را ارزان کردن علم و علم آموزي با ظهور اسلام دانست و عنوان کرد: اسلام با برچيدن نظام‌هاي طبقاتي، آموزش علم را ارزان کرد و در هر مسجد جايگاهي براي تعليم و تعلم در نظر گرفت. از ميان اين فرهنگ، ابن سينا و ابوريحان بيرون آمدند و در اين شرايط اجتماعي، نخبه‌پروري رواج پيدا کرد. وي با اشاره به پيشرفت‌هاي مختلف در زمينه‌هاي پزشکي، فلسفه، اقتصاد، نجوم و هنر گفت: فرهنگ و تمدن اسلامي با تربيت نخبگان همه چيز را در حد کمال داشت. گواهي بر اين مدعا مي‌تواند بناي ميدان نقش جهان اصفهان باشد. اين ميدان که به تناسب طول و عرض جغرافيايي در يک تناسب طلايي است و بهتر از اين رسم نخواهد شد. در اين بنا بازار قيصريه مکاني براي تجارت و بنگاه اقتصادي است، عالي قاپو محل حکومت و علم سياست بوده و مسجد شيخ لطف‌الله با کاشي‌کاري شگرف‌اش که پس از 400 سال همچنان سالم و پابرجاست، نشان رشد هنر در اين تمدن است. همه اين‌ها نشانگر اوج تمدن و فرهنگ اسلامي‌ست که در شاخه شاخه علوم نفوذ کرده است. ولايتي با تاکيد بر اينکه شرايطي که تمدن اسلامي فراهم کرد به گونه‌ايي نبوده که فقط نخبه‌پروري کند، تصريح کرد: در تحقيقاتي که صورت گرفته، 1300 کتاب در حوزه رياضيات، سيزده هزار کتاب پزشکي، 4 ميليون کتاب خطي که يک سوم آن در ايران موجود است، نشان مي‌دهد اسلام علم را در ميان مردم آورد و از اين ميان نخبگان برخاستند.

در دوره اسلامي، علم مايه تفاخر حکومت‌هاست

وي ادامه داد: حتي با مراجعه به تاريخ نيز مي‌بينيم در تمدن پيش از اسلام، مايه تفاخر حکومت‌ها ماديات است؛ ولي در دوره اسلامي مايه تفاخر يک حکومت، داشته‌هاي علمي و علمايي است که در دربار حضور داشتند و دربار محمود غزنوي خود گواهي بر اين مدعاست. مشاور مقام معظم رهبري در امور بين‌الملل با بيان اينکه اسلام طرح مبادلات علمي را نيز دگرگون کرد، اظهار داشت: با نگاه اسلام به علم، بسياري از جهان‌بيني‌ها متفاوت شدند زيرا برداشت علمي از ديد الهي با مکاتب مادي کامل متفاوت شد. فلسفه، عرفان، فيزيک، زيست‌شناسي و همه علوم با نگاهي الهي موضوعاتي را طرح کردند که علم را دچار چالش‌هاي بسياري کرد. موضوع انسان و روح، موضوع تکامل انسان و موضوع معاد از جمله مطالعاتي است که جهان علم را دچار تغييرات بنيادين کرد.


احياي تمدن ايراني اسلامي با نگاه درست به گذشته

ولايتي با تاکيد بر اينکه با تمام گستردگي علم در حال حاضر و شرايطي که دولت‌ها براي علم‌اندوزي فراهم مي‌کنند؛ وضعيت گذشته بهتر از امروز بوده است، گفت: اگر نگاهي به گذشته و نام‌آوران علمي داشته باشيم، به‌خوبي در مي‌يابيم از نظر علم و علمايي که تربيت کرده‌ايم با گذشته قابل مقايسه نيستيم و اين اوج تمدن ايراني اسلامي را مي‌رساند. اما بايد به اين نکته توجه داشت که اگر نگاه درستي به گذشته داشته باشيم، مي‌توانيم به احياي اين تمدن بپردازيم زيرا اگر اتفاقي رخ داده باشد، امکان تکرار آن وجود دارد و مي‌توان با بازشناسي و بازخواني فرهنگ و تمدن اسلامي ايراني، الگوي پيشرفت را احيا کرد.