شیرکو بیکس آوایی از ژرفای تاریخ سرزمین کردستان

به گزارش شهر، مراسم یادبود شیرکو بیکس شاعر نامدار کرد شب پنجشنبه 24 مرداد با حضور جمع زیادی از علاقه مندان او و آثارش به همت قطب الدین صادقی استاد دانشگاه در رشته نمایش و با همکاری معاونت هنری وزارت ارشاد، معاونت هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، دفتر موسیقی وزارت ارشاد و بنیاد فرهنگی رودکی و در تالار وحدت در تهران برگزار شد.

در این مراسم ابتدا سید قاسم ناظمی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در سخنانی گفت: افتخار می‌کنیم که در سپهر جغرافیای ایران فرهنگی، شاعران بزرگی زیسته‌اند و آثار ارزشمندی را به جهان تقدیم کرده اند که شیرکو بیکس هم از این جمله است. من خوشوقتم که از 20 سال پیش با شعرهای او آشنا بوده‌ام و قطعا کسانی که اشعار او را پیگیری کرده‌اند می‌دانند که شعر او تاثیر عمیقی در شعر مقاومت ایران امروز داشته است و می توان رد پای شعر او را در شعر شاعران جوان رصد کرد.

ناظمی با اشاره به حضور شیرکو بیکس در ایران دریک مقطع کوتاه زمانی و به دلیل آنکه رژیم صدام او را تحت تعقیب قرار داده بود گفت: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران بر خود لازم می دانست که از جایگاه این شاعر  عرصه شعر مقاومت تقدیر کند.

در ادامه این برنامه میرجلال الدین کزازی استاد زبان و ادبیات فارسی در سخنانی گفت: هر جا کردان باشند، گرمی، شور، مهربانی، آزادی، رادی، گُردی و مردی هست و فزونتر از این همه، هر زمان ما کردی را می‌بینیم در جامه ویژه‌ای که کردان به تن می‌کنند و سخنی را از زبان او می‌شنویم، به ژرفای تاریخ و فرهنگ ایران زمین بازمی‌گردیم.

وی افزود: کردستان به راستی دروازه تاریخ است و هر کس از آن بگذرد به سرزمین تاسه خیز نیاکانی باز می‌گردد. شما همین نام را بگیرید؛ شیرکو بیکس. آوایی است از ژرفای تاریخ این سرزمین. کردستان و کردان ناب‌اند و نژاده در روزگاری که برترین ویژگی آن آمیختگی و آرایش است، این نابی ارزش بسیار دارد ما آن را در سروده های کردی هم می‌توانیم یافت.

کزازی با بیان اینکه «شیرکو بیکس در ظاهر بیکس اما به واقع پُرکس است» خطاب به حاضران در مراسم نکوداشت این شاعر فقید کرد تاکید کرد: کسان او شمایند و این نکوداشت، نکوداشت دوستدار زیبایی و فرهنگ و ادب است. یکی از دریغ های بزرگ من این است که به ژرفی با آفریده‌ها و سروده‌های این سخنور نامدار آشنایی ندارم اما می‌دانم که این سخنور یکی از سالاران سترگ در سخن کردی است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: به هیچ روی مایه شگفتی نیست که که از دامان ادب کردی چنین سخنور پرشوری برخیزد با آوازه ای جهانی. ما به شایستگی و بسزا، بدان می نازیم که ادب پارسی برترین و مایه ورترین و شیواترین و نغزترین سامانه های ادب جهان است اما نازش دیگر ما این است که در ادب کردی نیز کم و بیش در برابر هر شاهکار ادب پارسی، درپیوسته‌ای را می‌شناسیم؛ نالی، حافظ کردستان است، الماس های کندوله‌ای، شاهنامه کردی را سروده است و ما از مولوی کرد سخن می‌گوئیم.

وی ادامه داد: زمانی که زبان کهن خراسانیان اندک اندک زبان فراگیر دیوانی و فرهنگی در سراسر ایران زمین شد، زبان‌ها و گویش‌های بومی پایدار ماندند که در دل پاره‌ای از آنها، سامانه‌های ادبی پدید آمد. در میانه گویش ها و زبان های بومی ایرانی ، ادب کردی برترین و مایه ورترین است از این روی به هیچ شیوه ای نمی توان در شگفت افتاد که مردی چون شیرکو بیکس سخنوری شگفت بشود و چنین بزم بشکوهی در بزرگداشتش برپای دارند. او مرد هنر و زیبایی و آزادگی است و من به یکایک شما کردان می گوییم هر چند که اگر پرآوازگان به تن بمیرند، در مینو به جان زنده اند و در گیتی نیز به نام.

در ادامه این برنامه و پس از اجرای موسیقی توسط گروه 40 دف، پیام ناظم دباغ نماینده حکومت اقلیم کردستان عراق در ایران به مراسم نکوداشت شیرکو بیکس قرائت شد.

در بخشی از این پیام آمده بود: امروز یکی از ستاره‌های تلاش و فعالیت کردها خاموش می‌شود. امروز یکی از مدافعان حقوق زنان عرصه را خالی می‌کند اما لشکر هواداران برابری و یکسانی رو به ازدیاد است. امروز یکی از مدافعان این ملت عینک و قلمش را بر زمین می‌گذارد و سیگارش را خاموش می کند اما هیچ چیز نمی تواند نام او را در دلها خاموش کند.

در این پیام همچنین آمده است: امروز برای نوه های حلبچه پیام بزرگی داشت؛ مردن، لایق کسانی نیست که نمی میرند. دقیق ترین تعبیر برای مرگ شیرکو بیکس شوک ملی است که هنوز هم در میان طیف های مختلف فکری و سیاسی جامعه کردستان به چشم می خورد کما اینکه بسیاری هنوز مرگ شیرکو را باور ندارند.

در ادامه قطب الدین صادقی استاد دانشگاه در رشته نمایش و دبیر ادبی و هنری برنامه نکوداشت شیرکو بیکس در سخنانی با اشاره به سابقه آشنایی خود با شیرکو بیکس گفت: باور اول در سال 1355 و با خواندن نمایشنامه کاوه آهنگر او بود که به یادگیری زبان و ادبیات کردی تمایل پیدا کردم. اندک زمانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ترجمه های او را به زبان فارسی توسط جلال ملک شاه خواندم.

وی افزود: من مهر و صداقت و رنج و پرخاش شاعرانه شیرکو را می دیدم. شیرکو نه تنها سرآمد دیگر شاعران بلکه نخبگان جامعه کردستان بود. این زمانی بود که من هنوز موفق به دیدار او نشده بودم. آن ملک‌الشعرای محبوب جایگاهش تنها در توده های مردم نبود او سفیر فرهنگ و آشتی به جهان غرب و پیام آور تغزل برای ملت خود بود.

صادقی در ادامه با اشاره به سفر اجباری شیرکو بیکس به ایران در چند دهه پیش و در پی آوارگی‌اش به جهت مبارزه با رژیم بعث با استفاده از توان قلمش، گفت: او در این سفر، دیدار شاملو را از من خواست. من در آن دیدار، شباهت‌های دو روح بزرگ و دردمند، ارتباط نوستالژیک دو فرهنگ کهن و تفاهم گرانسنگ دو شاعر استثنایی را دیدم.

در این مراسم همچنین پیام جامعه کردهای مقیم مرکز به مناسبت درگذشت شیرکو بیکس قرائت شد که در آن ضمن نکوداشت این شاعر فقید کرد آمده بود شیرکو بیکس شاعری مردمی و آزاد اندیش بود و شعر او توانست در طول 5 دهه تلاش شاعرانه، مرزها را به سهولت درنوردد و از جغرافیای کردستان فراتر رود.

در مراسم نکوداشت شیرکو بیکس کامبیز کریمی شاعر و ادیب کرد نیز به قرائت ترجمه فارسی از یکی از شعرهای شیرکو بیکس پرداخت. این شعر با نام «عروسی خون» روایت تیرباران سه جوان کرد توسط رژیم صدام و مجبور کردن مردم محله‌شان به رقص و پایکوبی بر جنازه آنها به شیوه کردی (هه‌لپه‌رکی) بود.

ناظری: شیرکو بیکس تمام آثار جاودانه‌اش را در نابسامانی‌ها خلق کرد

شهرام ناظری استاد آواز که در برنامه «شب شیرکو» به یاد ششیرکو بیکس قطعاتی را اجرا کرد، یادآور شد: او تمام آثار جاودانه‌اش را در نابسامانی‌ها خلق کرده است.

در این برنامه علیرضا قزوه شاعر و مدیر آفرینش های حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نیز در سخنانی گفت: روزی که ریتسوس شاعر بزرگ یونان درگذشت، من در شهر کازرون روی پشت بامی دراز کشیده بودم و به آسمان و ماه نگاه می‌کردم. آن روز در دهلی باران به شدت می‌بارید این روزها هم که روزهای معروف به بارش باران  آن سرزمین است، احساس کردم شاید به یاد شاعری می‌بارند که من همیشه شعرهایش را دوست داشته ام؛ شیرکو بیکس.

وی ادامه داد: پنج  سال پیش و زمانی که به دهلی می رفتم، چمدان کتابهایم را بسته بودم. بار سنگین شد و وقتی چمدان به یک کیف دستی تبدیل شد، نتوانستم «دره پروانه ها» (مجموعه شعری از شیرکو بیکس) را از خودم جدا کنم. 22 سال پیش شعر سوتماک این شاعر را در روزنامه اطلاعات با ترجمه موسی بیدج خواندم و آن نخستین جرقه ای بود که یک شاعر کرد در من به وجود آورد. من شاعرانی از این دست را زیاد دیده  ام از جمله محمود درویش اما شیرکو بیکس را از نزدیک ندیده ام ولی می توانم بگویم که با او زندگی کرده ام.

قزوه سپس با اشاره به شعر «عروسی خون» شیرکو بیکس گفت: حس در نهایت خود در شعر کردی جریان دارد شاعران حس آمیز با حس های ناب در جریان شعر کردی حضور دارند و عنصر غریبانگی نیز در شعر شیرکو بیکس بسیار متداول است. زمانی رئیس شورای شعر کشور سید ابراهیم ستوده شاعری از خطه کردستان بود و همیشه نام کردستان و ادیبات کرد برای ما خاطره آمیز بوده است روزی در مشهد ستوده به من گفت من شفاهی همسرم را از امام رضا (ع) گرفتم.

این شاعر همچنین با گرامیداشت یاد شاهرخ اورامی سخنانش را با قرائت شعر «زرغای یمامه» که به یاد سه شهیدی که در کوههای پربرف کردستان به شهادت رسیده اند و در این شعر هم نام سه شاعر بزرگ کرد گوران، عبدالله و شیرکو بیکس آمده است به پایان برد.

سپس بختیار سجادی عضو هیات علمی دانشگاه کردستان در سخنانی گفت: برای من که از نزدیک با آثار شیرکو بیکس در ارتباط بوده ام کلماتی مانند تخیل، فاجعه و زیبایی همواره در ذهنم تداعی می شوند.

وی سپس به برداشت ساموئل تیلور کاریچ از تخیل در یکی از کتابهایش که در سال 1918 درباره تخیل به چاپ رسیده است، اشاره کرد و گفت: تیلور معتقد است انسان دارایی سه نوع تخیل است. نوع اول خیالبافی است نوع دوم تخیل منظم اما غیر خلاقانه است و نوع سوم تخیل منظم و خلاقانه است.

سجادی سپس گفت: این تخیل خلاقانه اگر به شکل سیستماتیک و ارگانیک درآید، می تواند تبدیل به یک اثر جاودانه شود. شیرکو بیکس با استفاده از تخیل ثانویه و همچنین دریایی از واژگان که او در آنها غوطه ور بود، آثاری جاودانه خلق و تقدیم جهان کرده است.

شیرکو بیکس با استفاده از تخیل ثانویه و دریای واژگانی خود، آثاری جاودانه خلق و تقدیم جهان کرده است

این استاد دانشگاه همچنین یادآور شد: مسئله دیگر در شعرهای شیرکو بیکس مفهوم فاجعه است. در دو کتاب «بوی نامه» و «رنگدان» او به مفهوم فاجعه پرداخته است و از نظر او فاجعه اساسا معما گونه است؛ یعنی یک فرد نمی تواند فاجعه را درک کند چرا که فاجعه برای جمع کثیری از افراد اتفاق افتاده است.

در ادامه این برنامه سعدالله نصیری خواننده کرد نیز قطعاتی اجرا و آن را تقدیم به شیرکو بیکس کرد. وی در عین حال با اشاره به حضور انبوه علاقه‌مندان شیرکو بی‌کش در تالار وحدت، گفت: من همیشه شیرکو بیکس را «شیرکو گشت کس» (همه کس) می دانم چرا که این هم علاقه‌مند دارد.

در این برنامه همچنین پیام انستیتو فرهنگی کردستان و انستیتو زبان کردی راژه به مناسبت درگذشت شیرکو بیکس قرائت شد. همچنین در این مراسم جلال ملکشاه شاعر کرد به شعرخوانی درباره زنده‌یاد شیرکو بیکس پرداخت. امید برزنده استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج نیز در این مراسم ترجمه یکی از شعرهای شیرکو بیکس را به زبان فارسی قرائت کرد.

پایان بخش این برنامه اجرای موسیقی و آواز توسط استاد شهرام ناظری بود. ناظری پیش از اجرای دو قطعه به یاد شیرکو بیکس گفت: من پرواز عاشقانه این شاهگل بلند آوازه کرد را به تمام خلق آزاده کرد، ملت ایران و ادبیان و شاعران و فرزاندگان جهان و انسان و انسانیت تسلیت می‌گویم.

ناظری پیش از اجرای موسیقی و آواز خود، یادآور شد: باید تدارک بهتری برای این اجرا از پیش وجود می‌داشت اما این مهم نیست چون ما برای کسی کار می‌کنیم که تمام آثار جاودانه‌اش را در نابسامانی‌ها خلق کرده است.

این برنامه که ساعت 19 آغاز شده بود حوالی ساعت 23 به پایان رسید و این در حالی بود که به دلیل استقبال زیاد علاقه مندان شیرکو بیکس و آثار او، جمعی از مردمی که برای این برنامه به تالار وحدت آمده بودند امکان حضور در آن را نیافتند و پشت درهای این تالار ماندند.