دستیابی به دیپلماسی شهری؛ تحقق اهداف چشم­انداز شهر تهران

به گفته وی، افزایش قدرت ملی منجر به افزایش وزن ژئوپلیتیکی و  به تبع آن ارتقاء منزلت و اعتبار بین‌المللی و جایگاه کشور در نظام سلسله مراتب ژئوپلیتیکی جهانی می‌شود.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران اظهار کرد: کلانشهر تهران با توجه به دارا بودن ظرفیت­های توسعه در قالب ابعاد توسعه ملی و در راستای استفاده از فرصت­های بين­المللی در حوزه روابط بین شهری، نيازمند ديپلماسی شهری مؤثر و فعال با توجه به اقتضائات فرهنگی، سياسی و محيط بين­المللی برای شهرداری تهران - به عنوان فعال­ترين سازمان دخیل در حوزه مديريت شهری در عرصه بين­الملل – است تا در راستای تحقق اهداف چشم­انداز شهر تهران که هدف نهايي آن تبديل شهر تهران به عنوان شهر اول منطقه در عرصه­های مختلف توسعه است، با تکيه بر آن، به سهم  خود نقش مؤثری را در توسعه ملی ایفا کند.

وی تصریح کرد: بهبود موقعیت و منزلت کشور در نظام ژئوپلیتیک جهانی به نوبه خود منجر به حوزه نفوذ و اثرگذاری جغرافیایی بیشتر و در نهایت موجب افزایش اثرگذاری حاکمیت بر فرآیندها، تصمیم­گیری­ها و رفتارها در سطوح منطقه­ای و جهانی می­شود که این مسئله به صورت تسلسل­وار به افزایش مجدد قدرت ملی و وزن ژئوپلیتیک کشور کمک می­کند، لذا توجه به دیپلماسی شهری نه تنها امری لازم، بلکه مقوله­ای ضروری و اجتناب­ناپذیر در مدیریت شهری کشور و بالأخص کلانشهرها است.

نگاهداری با بیان اینکه دیپلماسی به عنوان فرایندی ارتباطی بین واحدهای سياسی هزاران سال است که وجود داشته و قدیمی‌ترین سند دیپلماتیک در دست ماست که در دهه 1970 کشف شد، نامه­ای است که روی لوحی حک شده و تاریخ آن به حدوداً 2500 قبل از میلاد بر می‌گردد، افزود:  اين نامه از پادشاهی به نام ابلا در نزدیکی ساحل مدیترانه در منطقه­ای که می­توانيم آن را خاورميانه بناميم به نام پادشاه همازی در جايي که اکنون جزو شمال ایران می‌باشد، ارسال شده است و اين نامه را پيکی حمل کرده و مسافتی معادل تقریباً 2000 کیلومتر را پیموده است.

وی در ادامه به پیام مختصر کوهن اشاره کرد و اظهار داشت:  «ما شاهد مدرکی از یک نظام دیپلماتیک به معنی کامل آن هستیم: رابطه­ای کاری بين دو پادشاه در دوردست، استفاده از یک پيک برای انتقال نامه در مسیری طولانی، تشريفاتی مبتنی بر مفهوم وضعيت متساوی طرفين، ابزار شناخته شده ارتباطی و شکل متعارفی از نشانی، سازمانی داخلی برای تدوین و اجرای سیاست خارجی، بایگانی، مجموعه­ای از انتظارات هنجاری درباره رفتار درست و مناسب، احساس هموطنی یا اخوت، تجارت یا هديه دادن متقابل از طریق فرستادگان».

وی در ادامه دیپلماسی را در عرصة سیاست خارجی یکی از ابزارهای سیاسی دانست و گفت: دیپلماسی احتمالاً همراه با دیگر ابزارها، مانند نیروی نظامی، بازیگر بین­المللی را قادر می­سازد تا بتواند به اهداف سیاسی خود دست یابد.

نگاهداری اظهار کرد:  از چشم انداز کلان سیاست جهانی، دیپلماسی به معنای فرایند ارتباط بین بازیگران بین­المللی است که قصد دارند از طریق مذاکره، تعارض موجود را بدون جنگ حل و فصل نمایند؛ بنابراین، دیپلماسی با تلاش­هایی برای مدیریت و ایجاد نظم در محدوده یک نظام جهانی ارتباط دارد و هدف از آن، ممانعت از تبدیل تعارض به جنگ است. در چشم انداز خرد، دیپلماسی را می‌توان ابزاری سیاسی تلقی کرد که بازیگران بین‌المللی از آن برای اجرای سیاست خارجی استفاده می‌کنند تا بتوانند به اهداف سیاسی خود برسند.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرتهران در ادامه به تعاریف دیپلماسی در سطح ملی و بین‌المللی اشاره کرد و افزود:  ديپلماسی، هنر مرتبط ساختن عناصر قدرت ملی به مؤثرترين شکل با آن گروه از ويژگی­های شرايط بين­المللی است که مستقيماً به منافع ملی مربوط می­شوند. ديپلماسی واجد کيفيت برتر، ميان اهداف و ابزار سياست خارجی و منابع موجود قدرت ملی هماهنگی ايجاد می­کند، از منابع پنهان توان ملی بهره­برداری می­نمايد و آنها را به طور کامل و با اطمينان به واقعيات سياسي تبديل می­کند؛ با جهت دادن به تلاش ملی، به نوبة خود وزنة مستقل برخی عوامل، نظیر امکانات بالقوة صنعتی، آمادگی نظامی، منش و روحیة ملی را افزايش می­دهد.

نگاهداری گفت: دیپلماسی شهری که معادل فارسی «Urban Diplomacy»  است؛ در رشته‌های روابط بین‌الملل، جغرافیای سیاسی شهری، جامعه­شناسی سیاسی، دیپلماسی و جغرافیای شهری اصطلاح رایجی است. دیپلماسی شهری؛ هنر کاربردی روابط بین‌الملل برای مذاکرات، تعامل، توسعه و بهسازی روابط بین شهری ورای مشکلات، معضلات و پیچیدگی­های حاکم بر روابط دولت‌هاست و بخش مهمی ‌از دیپلماسی عمومی «Public Diplomacy» کشورها به شمار می‌رود و شهرداری‌ها و شوراهای شهر نیز به عنوان نمایندۀ مستقیم افکار عمومی‌ و ارادۀ مردم، در بهبود روابط ملت‌ها با یکدیگر نقش برجسته‌ای دارند.

وی با اشاره به اینکه در عصر جهانی شدن و فضای جریان‌ها توسعه‌گرایی مبتنی بر مولفه‌های نئولیبرالیسم به وجه غالب نظام بین‌الملل تبدیل شده و بنیان مشروعیت دولتها را با توسعه پیوند زده است، اظهار کرد: در چنین فضایی توفیق برنامه‌های توسعۀ ملی منوط به ایجاد تعامل سازنده میان ضرورت‌ها و نیازهای داخلی برای توسعه از یک سو و الزامات ناشی از روندهای پرقدرت اقتصاد جهانی از دیگر سو است؛ در شرایط قدرت‌یابی روز‌افزون فضای جریان‌ها، شهرها عرصه‌های عملی تعامل میان «نیازها و برنامه­های ملی» و «چالش‌ها و فرصت­های جهانی» برای دستیابی به موقعیت توسعه یافتگی نقش­آفريني می‌کنند. در چنین فضایی مدیریت شهری به بخشی از فرایند کلی «حکمرانی خوب» در فضای جریان‌ها تبدیل شده که ناگزیر از بکارگیری «دیپلماسی شهری» به عنوان ابزار توسعۀ ملی و حلقۀ واسط سطوح کنش ملی و جهانی است. 

رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران افزود: امروزه استفاده از قابلیت شهرها برای توسعه «سیاست بین­ شهری بین­المللی» به یک پشتوانه اجرایی مؤثر در سیاست بین­المللی دولت­ها و ملت­ها مورد توجه ویژه قرار گرفته است. از این‌رو، دیپلماسی شهری بیشترین توجه خود را به شکل دادن ایده­ها و راهکارهای عملی به وسیله شهرهای مؤثر در شبکه شهرهای جهانی معطوف داشته است که به نیابت از حاکمیت ملی و  با هدف نشان‌دادن توانمندی­ها و قابلیت­های خود در حل و فصل برخی مسائل و چالش­هایی است که در عرصه روابط بین دولت­ها و ملت­ها در حوزه­های گوناکون رخ  می‌دهد.