به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران؛ چهارمین نشست – پژوهش نقد فیلم با عنوان «به تماشای کتاب»، شنبه دهم بهمن‌ماه با نمایش و برگزاری جلسه نقد و تحلیل فیلم «قلب جوهری» ساخته یان سافتلی با حضور سیدمحسن فاطمی و همراهی جمعی از کتابداران در فرهنگسرای ابن‌سینا برگزار شد.
دکتر سیدمحسن فاطمی، فوق دکترای روانشناسی از دانشگاه هاروارد، مدرس دانشگاه‌های هاروارد، وسترن واشنگتن، تورنتو، بیجینگ نرمال و بریتیش کلمبیا در حوزه‌های مختلف روانشناسی است. بهره‌مندی از محضر علامه جعفری در دوران نوجوانی از دیگر افتخارات این استاد علم روانشناسی است.
وی در این نشست به بررسی ابعاد مختلف فیلم «قلب جوهری» و نقش کلمات و خواندن در زندگی و جهان‌بینی افراد پرداخت.
دکتر فاطمی در اشاره به محور فیلم «قلب جوهری» و اهمیت قصه‌گویی، قدرت کلمات و تأثیرات بلند خوانی کتاب گفت: کتاب‌خوانی (بلند خوانی) در علوم روانشناسی از چند منظر، مورد بررسی قرار می‌گیرد و بررسی کتاب‌خوانی و تأثیرات آموزشی آن کاربرد زیادی برای فعالان حوزه کتاب، به‌ویژه کتابداران خواهد داشت.
عضو انجمن روانشناسی آمریکا با اشاره به نتایج تحقیقات دانشگاهی انجام‌شده درباره این موضوع ادامه داد: در سال ۲۰۰۱ در دانشگاه مک‌گیل مونترال، تحقیقی با مضمون «چگونه می‌توانیم افراد را به کتاب خواندن دعوت کنیم؟» انجام شد. بخش‌هایی از این تحقیق به بلندخوانی کتاب توسط والدین برای کودکان اختصاص داشت. نتایج این بخش از تحقیقات نشان می‌داد که خواندن کتاب‌ها و داستان‌های متناسب برای کودکان توسط والدین، می‌تواند بر فرآیند یادگیری، ترغیب به مطالعه و یادگیری در کودکان و ایجاد پیوندی عمیق بین والدین و فرزندان، تأثیری قابل‌توجه داشته باشد.
وی افزود: بلند خوانی و با طمأنینه خواندن داستان، می‌تواند نقش مهمی در انگیزش کودک و نوجوان داشته باشد. مخاطب بر اساس آنچه گفته و شنیده می‌شود از لحاظ شناختی، رفتاری، احساسی و عاطفی برانگیخته می‌شود.
دکتر فاطمی با اشاره به تأکید فیلم بر قدرت واژگان، ادامه داد: به تعبیر «مارتین هایدگر»: «زبان مأوای وجود و خانه هستی است و انسان‌ها با زبانی که به کار می‌گیرند، جایگاه هستی شناختی خود را نشان می‌دهند». «لودویک ویتگنشتاین» نیز در بخشی از اندیشه‌هایش به نقش زبان در ایجاد برخی واقعیات، می‌پردازد و معتقد است: «آنچه گفته می‌شود، می‌تواند واقعیاتی را ایجاد کند. زبان به نوعی از بودن اشاره می‌کند و ما با به‌کارگیری آن می‌توانیم واقعیاتی را ایجاد کنیم و ایجاد این واقعیت‌ها می‌تواند خود را در ابعاد مختلف، نشان دهد.»
وی درباره تأثیر کلمات بر زندگی انسان ادامه داد: انسان‌های افسرده بر اساس زبان درونی خود مجموعه‌ای از گزاره‌های حاوی استیصال، ناتوانی و یأس در خود ایجاد می‌کنند که منجر به واقعیاتی می‌شود که راه پیشرفت آنان را در جهان ادراکی خود، مسدود می‌کند.
عضو سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر این مطلب که «با ایجاد تغییر در زبان انسان‌ها، زاویه دید و جنبه وجودی آنان نیز دست‌خوش تغییر می‌شود» افزود: وقتی که کلمه‌ای، بلند گفته می‌شود در کنار تلفظ و ادا کردن، می‌تواند اثری، ایجادی داشته باشد. عرفا نیز واژگان را در ارتباط مستقیم با اعداد می‌دانند. هر کلمه می‌تواند دارای مصداق خارجی باشد که منجر به بروز اثر در سطوح مختلف شود، بنابراین در حوزه آفرینندگی مؤثر است.
وی با اشاره به حدیثی از امام رضا (ع) گفت: امام رضا (ع) در یکی از احادیث می‌فرماید: «صلوات، حتماً ریشه گناه را می‌سوزاند» ادا کردن و تلفظ و تکلم می‌تواند در جهان هستی، اثری واقعی ایجاد کند. ما تصور می‌کنیم که تنها صورت ظاهری کلمه، ادا می‌شود، اما ادای کلمات به بروز واقعیاتی تأثیرگذار، منجر خواهد شد.
فاطمی تأکید کرد: در خانواده نیز استفاده از کلمات نامربوط، طعنه‌آمیز و مبتنی بر استهزا آثار منفی زیادی ایجاد می‌کند و بنیان خانواده را سست خواهد کرد.
وی در بخشی از سخنانش درباره ساختار فیلم «قلب جوهری» گفت: این فیلم با وجود جلوه‌های تصویری مناسب، فاقد انسجام درونی لازم و ارائه استوار است. بخش‌هایی از این فیلم به «جادوگر شهر اُز» متمایل است و سعی در الهام از این داستان دارد، در قسمت‌هایی نیز شباهت‌هایی با «ارباب حلقه‌ها» و «هری پاتر» ایجاد می‌کند، اما در مجموع به دلیل نبود انسجام لازم، برای مخاطب بزرگ‌سال، جذابیت زیادی ندارد و صحنه‌های خشونت محور آن نیز برای مخاطب کودک، چندان مناسب نیست.
صاحب تألیفاتی چون «هوش هیجانی» و «زبان و روانشناسی مذاکره» ساخت چنین فیلمی را نیازمند درونمایه معرفت شناختی قوی از دنیای فرا مادی دانست و افزود: قواعد جهان نامحسوس لزوماً با قوانین صوری و محسوس جهان ما، همخوانی ندارد. در این فیلم نیز اشاراتی به این قضیه شده است؛ مثلاً رنگ، شکل و حجم موجودات دنیای قصه، تنوعی خاص دارند؛ اما فیلم به دلیل کمبود درون‌مایه‌های قابل اتکا در این مبحث، نتوانسته در معرفت شناسی دنیای فرا مادی، ارائه‌ای مبسوط و عمیق داشته باشد.
وی در ادامه با بررسی اهمیت عنصر تخیل در آموزش کودکان گفت: بهره‌گیری از تخیل کودک می‌تواند در دنیای او تغییر ایجاد کند و جهان‌بینی وی را شکل دهد. افسانه‌هایی مانند: «اولدوز و کلاغ‌ها»، «کچل حمزه»، «افسانه آه»، «یک هلو، هزار هلو» و... ترغیب کننده کودک به سوی جهانی است که مخاطب، ارتباط مناسبی با آن برقرار می‌کند و فعالین حوزه کودک باید از زبان تخیل در جهت ترسیم واقعیات و تحلیل موضوعات برای کودکان استفاده کند.
دکتر فاطمی تصریح کرد: قلب جوهری در سطح ظاهری از عنصر کتاب در جهت رساندن برخی معانی بهره می‌گیرد اما نمی‌توان ادعا کرد که فیلمی تأثیرگذار در جهت ترغیب افراد به مطالعه است. ارزش کتاب در این فیلم مهم جلوه می‌کند، اما در بررسی اثرگذاری فیلم، باید کل محتوای آن را بررسی کرد.
وی در خاتمه ترغیب به مطالعه را فعالیت فرهنگی دانست که نیازمند طراحی و اجرای دقیق فرآیندی بلندمدت است و تأکید کرد: ترغیب به کتاب‌خوانی باید در بسترهای فرهنگی، احساسی، عاطفی و هیجانی انجام شود تا موجب جلب توجه جامعه در سطوح مختلف باشد. همچنین ابزار رساندن پیام نیز اهمیت زیادی در ترغیب جامعه به مطالعه دارد. برای انتقال محتوا و مفهوم باید از ابزاری کامل و قدرتمند استفاده کرد.
