به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، پروفسور ساروخانی با اشاره به اینکه شبکه‌های نوین اجتماعی نمی‌توانند از ارزش و جایگاه کار خبرنگاری بکاهند می‌گوید: کار خبرنگاری یک حرفه فاخر است. با پیدایش شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های عمومی و انواع گوناگون اطلاعات و اخبار، بعضی‌ها تصور می‌کنند دیگر کار خبرنگار تمام شده است. اما به نظر من خبرنگار میتواند در این کهکشان خبری جای خود را داشته باشد. قبلا هم همینطور بود؛ زمانی که تلویزیون آمد بسیاری تصور می‌کردند سینما و رادیو منقرض خواهد شد اما اینچنین نشد. یا زمانی که عکاسی آمد همه تصور می‌کردند عصر نقاشی به پایان رسیده است.
وی می‌افزاید: بنابراین هیچگاه نمی‌توان تصور کرد که حرفه خبرنگاری پایان یابد. خبرنگاری با دنیای امروز بیگانه نیست و از بین رفتنی هم نیست اما باید جایگاه، چالش‌ها و آینده آن شناخته شود. خبرنگار باید بتواند در این دنیای پر از التهاب و خبر، خبر مناسب را انتخاب کند. چراکه آنقدر خبر وجود دارد که رسانه در این جهان بی پایان به ناچار باید دست به انتخاب خبر بزند. بنابراین آگاهی خبرنگار از شاخص‌های انتخاب خبر و نیز چگونگی انتشار و انتقال خبر اهمیت زیادی دارد.
پروفسور ساروخانی به رقبای حرفه‌ای خبرنگاران اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: تعداد زیادی خبرنگار وجود دارند که رقیب هستند و باید بتوانند از یکدیگر پیشی بگیرند. از طرفی خبرنگار باید توجه داشته باشد که مخاطبان امروز با دیروز متفاوت هستند و از بین اخبار زیادی که در کانال‌های فراوان تلویزیونی، رادیویی و فضای مجازی منتشر می‌شود، حق انتخاب دارند. بنابراین جلب توجه مخاطب و البته نگهداری این توجه یک مساله مهم است. به این معنا که مخاطبان به خبر ما اعتقاد و اعتماد داشته باشند، جهان را از روزنه ما ببینند، وفادار به ما باشند و در یک کلام مشتریان خبری ما باشند. این موضوع مهمی است که از آن با عنوان «اقتصاد توجه» یاد می شود.
این استاد جامعه‌شناسی درباره تفاوت دنیای اطلاعاتِ دیروز و امروز می‌گوید: در جهان دیروز داده‌های خبری و اطلاعات کم بود و افراد زیاد بودند اما امروز افراد در جای خود هستند و کانال‌های خبری و اطلاعات بسیار زیاد هستند. خبرنگارهای زیادی در رسانه‌های متعدد فعالیت دارند و خانه‌های انسان‌ها به نوعی یک کلبه الکترونیکی و پر از داده‌های خبری است. هنر بزرگ خبرنگار این است که در چنین دنیایی بتواند توجه مخاطب را جلب، جذب و نگهداری کند.
وی شرط توفیق خبرنگار در جهان پررقابت و بازِ امروز را توجه به سه نکته و عامل مهم «دقت، صحت و سرعت» می‌داند و تصریح می‌کند: البته در کنار این سه نکته باید به مساله «اعتماد» توجه داشت. خدانکند که خبرنگار این سرمایه عظیم اجتماعی خود را (که اعتماد مردم است) از دست بدهد. اگر در نگهداری این سه نکته موفق نباشیم، اعتماد و توجه مردم به ما از بین می‌رود و در چنین شرایطی است که با خطر "اثر انگ" مواجه می شویم. یعنی من به عنوان خبرنگار جایگاه رسانه ای و حرفه ای خود را حفظ نکنم و اعتماد عمومی را از دست بدهم؛ آن وقت هر خبری منتشر کنم، انگ نادرستی به آن می خورد.
پروفسور ساروخانی به بیان تعریف و تفاوت دو جایگاه اکتسابی و انتصابی برای خبرنگاران می پردازد و اظهار می دارد: وقتی خبرنگار می خواهد کار رسانه ای خود را آغاز کند با جایگاهی مواجه می شود که جامعه برای او تعریف کرده است. به این جایگاه "انتصابی" می گوییم؛ یعنی جامعه این جایگاه و پایگاه را به او می دهد اما زمانی که خبرنگار به مرور کار خود را آغاز می کند، در حقیقت در حال تولید یک جایگاه تازه برای شخص خود است که به آن جایگاه اکتسابی می گوییم. در چنین موقعیتی خبرنگار باید بتواند با بهره گیری از تخصص و شایستگی های خود، جایگاه خاص و ویژه ای را برای خودش تعریف و تولید کند؛ اینجاست که آن خبرنگار از جمع دیگر خبرنگاران جدا می شود و او یک فرد دارای اهمیت است.
بنیان گذار انجمن جامعه شناسی ایران با اشاره به "نظام تپا" و اهمیت آن در حرفه خبرنگاری می گوید: نظام تپا مخفف "توان بالقوه، پردازش این توان و انگیزه" است. توان بالقوه به این معنا است که خبرنگار باید استعداد خاص خود را کشف کند، بشناسد و سپس وارد این حرفه شود. شاید اصلا توان و استعداد فرد در جای دیگری غیر از خبرنگاری باشد و او با دنیای خبر و رسانه بیگانه باشد. تر از توان بالقوه، پردازش این توان است. یعنی من باید در کلاس های درس بنشینم، کتاب ها و مقاله های تخصصی بخوانم، در دوره های آموزشی تخصصی شرکت کنم و پویایی داشته باشم. نکته سوم در نظام "تپا" انگیزه است. اگر خدای ناکرده خبرنگار انگیزه خود را از دست بدهد یا دچار فرسایش انگیزشی شود، نمی تواند توان وسیع و بالقوه خود را به کار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: به نوعی می‌توان گفت حرفه خبرنگاری، جهان خلاقیت و عشق است که ویژگی‌های «پویا، پرشتاب و سرشار از حرکت» را در خود دارد.
وی با بیان اینکه چندین پیشنهاد برای موفقیت بیشتر و بهتر خبرنگاران در دنیای امروز می توان مطرح کرد می افزاید: اولین پیشنهاد «رعایت امانت» است. اگر می خواهیم با «اثر انگ» مواجه نشویم و اعتماد اجتماعی را از دست ندهیم باید امین انتقال واقعیت باشیم. پیشنهاد دوم «سرعت» است. خبرنگار باید بتواند تازه‌ترین اطلاعات را به موقع و سریع به مخاطبان بدهد و از این بالاتر، خبرنگار باید ورای تاکتیک فکر کند. یعنی حرکت امروز جامعه را ببیند و بتواند فردای جامعه را تصور و ترسیم کند. اینجاست که او میتواند پیشگام باشد و بر حرکت و مسیر آینده جامعه تاثیر مثبت بگذارد.
پروفسور ساروخانی ادامه می‌دهد: امروز ویژگی‌های مهم دیگری را نیز برای حرفه خبرنگاری مشخص کرده‌اند. یکی از آنها توجه به بعد "علمی و تحقیقی" در حوزه خبر و رسانه است. یعنی از خبرنگار می خواهند که نه تنها واقعیت را بیان کند، بلکه آن را تبیین کند. او باید داده های نهان در واقعیت را هم ببیند، همچنین باید به علل و عوامل تولید این واقعیت و تبعات آن پی ببرد. اینجاست که او یک خبرنگار و عکاس ساده نیست و میتواند پشت جبهه و آن سوی واقعیت را نیز ببیند و به این سوالات پاسخ دهد که واقعیت چیست؟ از کجا آمده؟ برای چه آمده؟ چه تبعاتی دارد؟
این استاد برجسته جامعه شناسی در ادامه به ویژگی های خبرنگار هوشمند اشاره می کند و می گوید: هوشمندی یک خبرنگار در سراسر کارها و فعالیت های حرفه ای او دیده می شود. او می تواند بهترین خبر را ارزشیابی و انتخاب کند و نیز بهترین و موثرترین جایگاه و محل انتشار خبر را با هوشمندی خود تعیین می کند تا تاثیرگذاری آن را افزایش دهد. ممکن است یک خبرنگار، خبری را تهیه کند اما آن خبر لابه‌لای آگهی ها و اخبار دیگر مدفون شود. در این شرایط خبرنگار فقط برای حفظ ظاهر کار کرده و به هر دلیل تمایل به مطرح شدن آن خبر نداشته است.
وی شرط توفیق خبرنگاران را "دستیابی به رسولان خبری" می داند: ما در عالم خبرنگاری بسیار علاقمند هستیم که اخبارمان دست به دست بچرخد و دیگران منتقل کننده اخبار ما باشند. در حقیقت ما نیازمند سفیران خبری هستیم و اگر با در نظر گرفتن شرایط و نکات حرفه ای فعالیت کنیم حتما در دست یابی به رسولان خبری موفق خواهیم بود. این شرط توفیق ما در دنیای امروز است تا بتوانیم خبر را به اعماق جامعه ببریم.
