مفهوم کتابخانه‌های عمومی همواره یک تعریف را در دل خود، با خود یدک می‌کشد و آن «عمومی بودن» است. عمومی بودن عبارت است از ارائه خدمت با تکیه بر منابع عمومی، با بودجه عمومی، دریک فضای عمومی، به عموم. اما یک بخش دیگر از عمومی بودن، تعلق کتابخانه عمومی به حوزه عمومی است و این ویژگی خاصی است که هیچ یک از دیگر انواع کتابخانه از آن برخوردار نیستند. این تعلق به حوزه عمومی معنای خاصی دارد و نقش‌های خاصی را برای کتابخانه‌های عمومی می‌طلبد که تاکنون کمرنگ بوده است.
رابطه معناداری بین عدم مطالعه و افزایش چالش‌ها و مسائل اجتماعی وجود دارد
رحمت‌الله فتاحی استاد گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان سخنران ویژه در ابتدای این نشست درباره آموزش صحیح بیان کرد: جامعه ایران جامعه‌ای پرچالش (شامل چالش‌های زنجیره‌ای، متنوع، فراگیر، پرهزینه، ضد توسعه و غیره) و نیازمند اصلاحات است.
وی ضمن توضیح دسته‌بندی چالش‌ها برای شناخت و مدیریت بهتر آنها درباره پیامد چالش‌ها گفت: از بین رفتن اعتماد عمومی،بالارفتن آسیب‌ها، هدر رفتن انرژی و منابع مالی، مهارجرت نخبگان، کند شدن روند توسعه از جمله پیامدهای چالش‌های فوق‌الذکر است.
فتاحی عنوان کرد: بررسی عدم آموزش جامعه در راستای شکل گیری تفکر منطقی، تصمیم‌گیری بر مبنای غریزه و احساسات، عدم تفکر عقلانی و منطقی، عدم بهره‌گیری از اطلاعات و دانش و خردجمعی و عدم مطالعه هدفمند در بخش بزرگی از جامعه می‌تواند ما را در ریشه‌یابی چالش‌ها کمک کند.
وی با بیان اینکه مطابق پژوهش‌ها رابطه معناداری بین عدم مطالعه و افزایش چالش‌ها و مسائل اجتماعی وجود دارد، عنوان کرد: در این راستا باید مسئولیت اجتماعی کتابخانه‌های عمومی یادآوری شود و آنها باید برای پاسخ به نیازهای اطلاعاتی و خواندنی قشرهای مختلف مردم، کمک به توانمندسازی فکری مردم برای مدیریت چالش‌ها و حل آنها غیره تلاش کند.
وی همچنین رصد مسائل و چالش‌های جامعه از راه‌های گوناگون را به عنوان یکی از وظایف کتابداران در راستای پاسخ به چالش‌ها عنوان کرد و ادامه داد: رویکرد پیشگیری و درمان باید از رویکردهای مهم کتابخانه‌ها باشد.
فتاحی وضعیت کنونی را عدم مشارکت کتابخانه‌ها در اصلاحات اجتماعی دانست و بیان کرد: فاصله این نهاد اجتماعی از مردم، از بین رفتن سرمایه‌های اجتماعی و مادی، عقب ماندن جامعه از توسعه پایدار و عدم توانمندی مردم در برخورد با چالش‌ها از جمله پیامدهای این عدم مشارکت است.
۸۰ درصد از جمعیت و سرزمین ما به کتابخانه دسترسی ندارند
نعمت‌الله فاضلی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی یکی دیگر از سخنرانان ویژه نشست درباره مسئله کتابخانه‌های عمومی در ایران معاصر بیان کرد: طبق بررسی‌ها و آمارهای اعلام شده از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی، فقط سه درصد مرم ایران با کتابخانه‌های عمومی سر و کار دارند همچنین در بررسی نیازهای کشور به کتابخانه حدود ۲۰ هزار کتابخانه در کشور احتیاج داریم.
وی با بیان اینکه ۸۰ درصد از جمعیت و سرزمین ما به کتابخانه دسترسی ندارند، درباره تعریفی از کتابخانه عمومی اظهار داشت: کتابخانه عمومی یک پدیده مدرن و یک مفهوم شهری است، یک فضای فرهنگی، فضایی مرکب از افراد، تکنولوژی‌ها، کالبد معمارانه.
به گفته فاضلی، کتابخانه عمومی فضایی است که در آن اشکالی از گفتگو و تعامل، حول دانش‌ها و اطلاعات به منظور به اشتراک گذاشتن و با هدف همزیستی اجتماعی صورت می‌گیرد.
کتابخانه‌های مجهز هم بدون کتابداران مناسب نمی‌توانند مفید باشند
مهرناز خراسانچی به عنوان یکی از اعضای نشست بیان کرد: انجام کارهای درست و انجام درست کارها در اثربخشی بهتر فعالیت‌ها به ما کمک خواهد کرد. ما کتابداران کتابخانه‌های عمومی مولفه‌هایی را در دست داریم که سرمایه‌های اجتماعی ما هستند.
وی ادامه داد: توجه به این سرمایه‌ها یعنی توجه به آگاهی، مشارکت دادن افراد جامعه و اعتمادسازی؛ لذا باید برای اثربخشی بیشتر، تلاش کنیم.
در ادامه ابوالفضل هاشمی به معرفی و تعریف بخش‌هایی از کتاب «کافکا در کرانه» پرداخت و پس از آن علیرضا ناصری به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: همانطور که بهترین و مجهزترین بیمارستان بدون داشتن کادری مناسب و توانمند نمی‌تواند به درستی خدمات ارائه کند، کتابخانه‌ها هم برای ارائه بهترین خدمات باید در کنار منابع غنی، کتابداران توانمند و آشنا داشته باشد.
ناصری ادامه داد: وقتی در کتابخانه‌های غنی از منابع با فردی روبه‌رو میشویم که نمی‌تواند اطلاعات درستی را در راستای رفع نیازهای مخاطب بیان کند مشخص است که آن کتابخانه نمی‌تواند مفید باشد.
وی ضمن تاکید بر این نکته که کتابخانه‌های ما باید به عنوان پاتوق‌های فرهنگی نقش خود را در سطح جامعه ایفا کنند، اظهار داشت: درصورتی که بتوانیم نقش کتابخانه را به معنای واقعی در جامعه داشته باشیم و جامعه را با کتابخانه آشتی دهیم آنگاه بسیاری از مشکلات ما رفع خواهند شد.
به گفته ناصری، باید رویکرد کتابخانه‌ها از یک مرکز دادوستد اطلاعات به یک مرکز فرهنگی تغییر کند که این نقش را فقط کتابداران و مدیران کتابداری و کتابخانه‌های ما می‌توانند انجام دهند.
کوتاهی دانشگاه‌ها در آموزش درست و کامل به کتابداران
محمدجعفر پناهی نیز در ادامه بیان کرد: مشکلی که در سطح جامعه وجود دارد و عمدتا به آموزش‌وپرورش ما برمی‌گردد، بحث نمره دادن و نمره گرفتن و اخیرا هم سپردن انجام تکالیفی تحت عنوان پژوهش به دانش آموزان است که در بیشتر موارد والدین آنها را به جای فرزندانشان انجام می‌دهند لذا پایه اصلی دانش به درستی به فرزندان ما آموزش داده نمی‌شود.
وی عنوان کرد: درواقع در دانشگاه‌های ما برقراری ارتباط مناسب بین دانش و خواهان آن را به درستی آموزش نمی‌دهند.
در انتهای پنل تعدادی از حاضران سوالات و نظرات خود را درباره این نشست عنوان کردند و یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده عدم آموزش‌های مناسب در دانشگاه‌ها برای کتابداران بود که این آموزش‌ها حتی در دوره کارورزی دانشجویان کامل و جامع نیستند.
اعضای نشست این موضوع را بسیار مهم دانستند و اعلام کردند که در این راستا از دولت ناامید شدند و معتقدند هرکسی باید طبق توانایی و درک خود برای این مسیر گام بردارد.
منبع: لیزنا
به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران؛ نشست «کتابخانه‌های عمومی: مرکز اجتماع» با حضور مهدی شقاقی، رییس اداره انتشارات و ارتباطات علمی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، به عنوان دبیر نشست، ابوالفضل هاشمی مدیرکل امور کتابخانه‌های ستاد عالی کانون فرهنگی و هنری مساجد، علیرضا ناصری رییس واحد پورتال و شبکه‌های مجازی مدیریت امور کتابخانه‌های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران، مهرناز خراسانچی مسئول کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد و محمدجعفر پناهی مدیر کتابخانه‌های انصار دوشنبه ۱۵ آبان ماه در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد.