به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، در نشست اندیشه نگاری ادبی رمان «اگر شبی از شبهای زمستان مسافری» که با امیرعلی نجومیان، منتقد ادبی برگزار شد، مفاهیم ارتباط نویسنده با خواننده، خواننده با نویسنده و بینامتنیت و به طور کلی پرسشهای اصلی فلسفه ادبیات همراه با خوانش بخشهای از کتاب ایتالو کالوینو، نویسنده ایتالیایی انجام شد.
امیر علی نجومیان با بیان این که از میان نویسندگان ایتالیایی، آثار کالوینو بیشترین ترجمه به زبانهای مختلف صورت گرفته، او را نویسنده ای فلسفی خواند و بیان کرد که نگاه کالوینو به رمان، بسیار پیچیده و متنوع است.
این منتقد، با تصویر کردن ساختار کتاب ادامه داد: رمان شبی از شبهای زمستان مسافری، دارای ۱۰ و ۱۲ فصل موازی است. ۱۲ فصل در مورد خوانندگانی که با مسائل مربوط به کتاب و خواندن آن مواجه میشوند، و ۱۰ فصل نیز شامل شروع ۱۰ رمان مجزاست که در نقطه اوج قطع می شوند.
رمان اگر شبی از شبهای زمستان مسافری سبک متفاوتی دارد که به آن رمان دایره المعارفی می گویند و شاید به جز اولیس جیمز جویس نمونه دیگری نداشته باشد.
وی با خواندن سطرهای آغازین کتاب، خلاصهای از داستان اصلی را تعریف کرد و گفت: در چنین کتابهایی، داستانهایی مجزا و تو در تو، در frame story، یا داستان اصلی، رخ میدهند. کالوینو خود در مورد نوشتن این کتاب مینویسد که این رمانی است که از اشتیاق خواندن داستانی زاده شده که کمبودش در ادبیات جهان را حس میکرده و این نشانه یک نویسنده خوب است.
نجومیان این رمان را کتابی در مورد تجربه خواندن ادبیات توصیف کرد و گفت از نظر کالوینو، بهترین خواننده کسی است که کتاب را صرفا برای خواندن میخواند و نه برای یافتن تایید برای آن چه که از پیش میداند.
وی سپس به مفهوم خواندن پرداخت و توضیح داد: عمل خواندن نوعی گوش کردن به صدای دیگری است و جایی است که دیگران ( others) در مقابل خود ( self) پدیدار میشود. ادبیات به انسان مدارا یاد میدهد. به گونهای که به او امکان میدهد وارد دنیای دیگران شده، بتواند به آنها نیز حق بدهد. تا وقتی خود( self) هستی و به دیگران( others) نرسیده ای، نمیتوانی با دیگران مدارا داشته باشی. اگر بخواهیم به زندگی نگاه کنیم نیز متوجه میشویم خواندن همان رابطه برقرار کردن با دیگری است و خوانندگان یک کتاب، با یکدیگر احساس مشترکی پیدا میکنند.
این منتقد ادبی ضمن خواندن آخرین پاراگراف کتاب تاکید کرد: بین دو خواننده داستان ارتباطی ایجاد شده که به ازدواج منجر میشود. در واقع، ادبیات باعث پیوند ما به دیگران میشود.
وی در ادامه، با خواند بخشی از کتاب، به دیدگاه منتقدانه کالوینو اشاره کرد که معتقد است منتقدان ادبی، مجموعه ای از مفاهیم فلسفی، روان شناختی، زبان شناسی و... را وارد داستان کرده و خوانش آن را با واسطه میکنند. نجومیان در این مورد توضیح داد که خواندن بی واسطه به دلیل تمام تجارب زیسته ای که افراد وارد خواندن متن مورد مطالعه خود میکنند وجود ندارد.
نجومیان همچنین گفت که کتاب شبی از شب های زمستان مسافری، سراسر طنز و شوخی است و در مورد کامپیوترها که در سال نگارش رمان، یعنی سال 1979 به تازگی در حال اشاعه بودند سوالی را مطرح میکند که آیا میتوان دستگاهی برای خواندن اطلاعات اصلی یک کتاب داشت؟ و به شکل طعنه آمیزی و مانند بورخس پیش گویانه ای، به این سئوال خود پاسخ میدهد.
وی افزود: کالوینو معتقد است ورود ما به دنیای داستان، ورود ما به دنیایی دیگر است، به طوری که می گوید شاید سخت ترین بخش داستان این است که چگونه آن را شروع کنیم؟ این نویسنده ایتالیایی عقیده دارد کتاب باید معادل دنیایی نانوشته باشد که با ورود به آن، به حوزه ممکنها وارد می شویم.
این منتقد ادبی سپس به توضیح مفهوم بینامتنیت در ادبیات پرداخت و گفت: ایتالو کالوینو اعتقاد دارد کتاب هایی که نوشته است دیگر از آن او نیست. کتاب ها به محض نوشته شدن در رابطه بینامتنیت قرار میگیرند و از کنترل نویسنده خارج میشوند. هیچ کتابی در خلا نوشته نمی شود، بلکه در ارتباط با سایر کتاب ها شکل می گیرد.
او در ادامه گفت هرچند کالوینو می نویسد که خوانندگان زالوی نویسنده هستند، با اشاره به دکارت بیان میکند من میخوانم، پس نوشته شد، که بدین معناست که تنها با وجود خواننده است که متن معنا پیدا میکند.
نجومیان با توضیح روند شکل گیری بینامتنیت، در مورد این موضوع در مورد خوانندگان یک کتاب گفت: حتی در خواندن نیز به شکل بینامتنی می خوانیم. به شکلی که هر خواننده بر اساس توان ادبی خود یک متن را میخواند.
این منتقد با اشاره به پست مدرنیسم بیان کرد که در رمانهای کلاسیک، کلیت و احتمالات ناممکن به تصویر کشیده میشدند، اما در پست مدرنیسم، داستانها به روایت های ناتمام و اتفاقاتی که در زندگی واقعی پیش میآیند میپردازند.
او در ادامه به معرفی سبک نویسندگی Oulipo در فرانسه پرداخت که با قرار دادن محدودیت های خود خواسته ای در آثارشان، معتقد بودند خلاقیت بیشتری را در بستر این محدودیت و سانسور خواهند یافت و کالوینو، که خود از نویسندگان این سبک به شمار می رود در کتاب شبی از نیز از چنین شیوه ای برای نوشتن استفاده کرده است.
امیرعلی نجومیان در انتها نتیجه گیری کرد:تمام حرف هایی که در مورد ایتالو کالوینو زده شد برای او تنها منحصر به ادبیات نیست، بلکه در زندگی واقعی، ارتباط با دیگری و رابطه عاشقانه وجود دارد. کتاب اگر شبی از شبهای زمستان مسافری، در مورد زندگی انسان ها به واسطه کتاب و ادبیات است.