به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، نشست روز روشنایی با موضوع نقش مساجد در پیروزی انقلاب اسلامی روز جمعه ۱۵ بهمن با سخنرانی محمدحسین رجبی دوانی در مسجد المهدی (عج) در منطقه ۱۲ برگزار شد.
رجبی دوانی با اشاره به تاریخچه مسجد گفت: در ۱۳ سال اول صدر اسلام چیزی به نام مسجد وجود نداشت و نمونه‌ای را نداریم. مسجد هنگامی ایجاد می‌شود که پیامبر(ص) به مدینه هجرت می‌کند و در این مقطع از رسالت مسجد پدید می‌آید. مسجد با حاکمیت جامعه اسلامی ارتباط بسیار مستقیم و مهمی دارد. حتی در قبا که پیامبر (ص) برای رسیدن امیرالمؤمنین (ع) توقف کرده بود، چون بزرگان با حضرت بیعت کردند و ایشان را به عنوان رهبر خود پذیرفتند، ایشان اولین مسجد را در قبا ساختند و بعد که وارد مدینه شدند، به محض استقرار در شهر مسجدالنبی را بنا کردند. مسجد در آن زمان کارکردهای متفاوتی داشت که اصلی‌ترین آن مرکز عبادت بود، اما مرکز حاکمیت و سیاست هم بود. حضرت فرمان‌هایش برای اداره امور را در مسجد صادر می‌کرد. قضاوت در مسجد انجام می‌شد و تعلیم قرآن و کارکرد آموزشی هم داشت.
وی افزود: بعد از رحلت پیامبر (ص) و در زمان خلفای غاصب کارکرد مسجد کم‌کم محدود می‌شود. اول کارکرد سیاسی از مسجد گرفته می‌شود. اگر چه در مدینه مسجدالنبی کماکان پایتخت خلفاست، اما در شهرهای جدیدالتاسیس مانند کوفه و بصره دارالاماره هم در کنار مسجد ساخته می‌شود. اما وقتی امیرالمؤمنین (ع) به خلافت رسید، ایشان کارکردهای مختلف مسجد را به زمان پیامبر برگرداند. مسجد جامع شهرها نماد حاکمیت بود، اگر کسی می‌خواست سلطه‌ای بر کشوری پیدا کند، سه چیز را باید در اختیار می‌گرفت. اول مسجد جامع، دیگری دارالاماره و سومی بیت‌المال. اگر اینها در اختیار کسی قرار می‌گرفت، نشان می‌داد که بر آن شهر حاکمیت پیدا کرده است. در قیام مسلم ابن عقیل می‌بینید آن مرد بزرگ وقتی قیام کرد، اول مسجد جامع کوفه را گرفت و بعد می‌خواست دارالاماره را بگیرد که نتوانست و با خیانت‌هایی که شد، این اتفاق نیفتاد و موفق نشد بر کوفه تسلط پیدا کند.
رجبی دوانی با بیان اینکه طبق نظر رهبر انقلاب، سیاست در کنار عبادت کارکرد اصلی مسجد است، بیان کرد: حتی در موقعی که حاکمیت در اختیار غاصبان قرار می‌گیرد، نباید مسجد را ترک کرد. امیرالمؤمنین (ع) بعد از رحلت پیامبر (ص) از جایگاه الهی خود محروم شد و مسجد پیغمبر دست غاصبان افتاد، اما مانع از این نشد که ایشان در مسجد حضور پیدا کند. حضرت علی (ع) به مسجد می‌آمد و در مواقع لازم مقابل غاصبان می‌ایستاد. نباید مسجد را تحریم کرد. امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در مسجدالنبی حضور پیدا می‌کردند، در حالی که امام جماعت آن را معاویه تعیین می‌کرد. امام رضا (ع) وقتی به ایران آمدند، خطاب به اباصلت فرمودند زمانی که در مدینه بودم، هر روز بعدازظهر به مسجدالنبی می‌رفتم و تا غروب در آنجا حضور داشتم و انبوه علمای سنی گرد من جمع می‌شدند و مسائل فقهی‌شان را می‌پرسیدند.
وی درباره نقش مسجد در انقلاب اظهار کرد: در انقلاب اسلامی چه پیش از پیروزی انقلاب و چه پس از پیروزی آن مسجد نقشی بسیار تعیین‌کننده در پیشبرد انقلاب داشت و اگر کارکرد مساجد نبود، انقلاب به جایی نمی‌رسید و این نظام مقدس ولایی هم ایجاد نمی‌شد. از سال‌ها پیش از انقلاب، رژیم طاغوت به شدت دنبال آن بود که مسجدها فقط کارکردی عبادی داشته باشد و جایی برای روشنگری مردم در آن نباشد. با رعب و وحشتی که ایجاد کرده بود، به کسی جرئت نمی‌داد حتی در خانه خود نقدی به رژیم داشته باشد. خیلی از امام جماعت‌ها جا زده بودند، چون به محض کوچک‌ترین حرکتی آنها را دستگیر و شکنجه می‌کردند.
رجبی دوانی تصریح کرد: می‌خواستند سر مردم به همین نماز گرم باشد و بعد بروند خانه‌شان. مثل فضایی که در کشورهایی مانند عربستان وجود دارد. اما بعضی از روحانیان باشهامت مسجد را به پایگاهی برای روشنگری تبدیل کردند و مساجدی مانند هدایت، جاوید، قبا و... با بزرگانی مانند شهید مطهری، آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله مهدوی کنی و... فعالیت می‌کرد. بعضی از این مساجد را تعطیل می‌کردند. این اواخر رژیم برای کنترل کردن مساجد برخی از سرهنگ‌های بازنشسته ارتش را آورده بود و با ایجاد هیئت امناهای اجباری جلوی تحرکات امام جماعت و جوانان انقلابی را می‌گرفت. اما نتوانستند بر مسجدهای ما فائق آیند و مسجدها بچه‌هایی را پرورش دادند که روح انقلابی در آنها وجود داشت. نمی‌شد کسی مسجدی باشد و به رژیم طاغوت اعتقاد داشته باشد. لذا وقتی در سال ۵۶ به حضرت امام توهین شد، مسجدها به یک باره منفجر شدند و به خروش آمدند و به پایگاه اصلی انقلاب تبدیل شدند.
وی با اشاره به چهلم‌های شهدای انقلاب اسلامی در شهرهای گوناگون گفت: اولین باری که نام امام (ره) در آن خفقان برده شد و مردم با صدای بلند برای ایشان صلوات فرستادند، موقعی بود که حاج آقا مصطفی از دنیا رفت و مجالسی در ایران گرفته شد و برخی از روحانیان انقلابی به صراحت اسم امام را آوردند. در کل شهرها این مجالس برگزار شد و چیزی نگذشت که با حادثه ۱۹ دی قم بعد از شهادت عده‌ای، مسجدها این حرکت را زنده نگه داشتند. در مسجد جامع تبریز چهلم شهدای قم گرفته شد و مردم را در مسجد به شهادت رساندند. چهلم شهدای تبریز را یزدی‌ها گرفتند و دیگر از دست رژیم کاری بر نیامد. اگر مسجد نبود انقلابی هم نداشتیم، برکات فراوان مسجد بود که به مردم شهامت داد. شب اول محرم سال ۵۷ که رژیم حکومت نظامی اعلام کرده بود، مردم کفن‌پوش از مسجدها بیرون ریختند و به رگبار هم بسته شدند، اما همان طور که امام فرمود خون بر شمشیر پیروز شد.
رجبی دوانی افزود: مسجد پایگاهی برای سربازهای فراری ارتش هم بود، چون امام فرمان داده بود که سربازها از ارتش خارج شوند. مسجدها این سربازها را پناه می‌داد و به مردم برای تظاهرات بزرگ سازمان می‌داد. مثلاً مساجد برای راهپیمایی عظیم تاسوعا و عاشورای ۵۷ نقش مهمی در هماهنگی تظاهرات و شعارها داشتند. در نهایت همین راهپیمایی‌ها رژیم را از پا در آورد و انقلاب را پیروز کرد.
وی درباره عملی نشدن ظرفیت مساجد عنوان کرد: مسجد برکات فراوانی دارد که قابل احصا نیست و می‌تواند ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای داشته باشد که ما نتوانسته‌ایم بهره کافی را از این ظرفیت‌ها ببریم. در جریان انقلاب اسلامی پخش اعلامیه‌های حضرت امام از طریق مسجد صورت می‌گرفت، سخنرانی‌های روحانیان انقلابی که در مردم انگیزه ایجاد می‌کرد، در مسجد انجام می‌شد، تجمع گسترده مردم و همفکری آنها در جهت تحقق آرمان‌های امام هم در مسجد بود. در اوایل انقلاب سازمان اطلاعاتی نداشتیم و عواملی از رژیم طاغوت می‌خواستند به نظام ضربه بزنند، مردم در مساجد به صورت خودجوش عوامل رژیم و خائنان را دستگیر کردند و به کمیته‌ها و مراکز مسئول تحویل دادند. محوریت تبلیغ فرهنگ انقلاب با حضور شخصیت‌های مهم و رده اول هم در مسجد انجام می‌شد، افرادی مانند شهید مطهری، شهید بهشتی، مقام معظم رهبری، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و... در مساجد حضور پیدا می‌کردند. ترور مقام معظم رهبری هنگام سخنرانی در یک مسجد بود، در حالی که داشتند ارزش‌های انقلاب اسلامی را بیان می‌کردند.
وی در پایان گفت: مسجدها مرکز شناسایی و جذب نیروهای نخبه هم بود. انقلاب پیروز شده، عوامل رژیم طاغوت از سازمان‌ها اخراج شدند و نیروهایی برای حضور در این پست‌ها لازم است؛ شناسایی این افراد از طریق مساجد انجام می‌شد. از طریق مساجد صلاحیت افراد تشخیص داده می‌شد که معلوم شود فرد انقلابی است یا خیر. کار دیگری که با درایت حضرت امام انجام شد، تشکیل بسیج در مسجد بود که در دفاع مقدس خود را به خوبی نشان داد. کمیته‌ها کم‌کم در سپاه و نیروی انتظامی ادغام شد و از میان رفت، این بسیج بود که امنیت محله‌ها را برقرار می‌کرد. در جریان جنگ مسجد بود که از طریق بسیج مردم را به جبهه‌های جنگ اعزام کرد. نه تنها جوانان و افراد میانسال از مسجد به جبهه‌ها اعزام شدند، بلکه بانوان با محوریت مسجد حمایت‌های پشت جبهه را انجام دادند. کمک‌های مردمی از مساجد جمع‌آوری می‌شد.
سلسله نشست‌های تبیینی انقلاب اسلامی با عنوان «روز روشنایی» تا پایان دهه فجر ادامه خواهد داشت و روز یکشنبه ۱۷ بهمن ماه فرهنگسراهای اخلاق و ابن سینا میزبان این برنامه خواهند بود.
