به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر،سومین جلسه آموزشی تدبر در قرآن کریم به صورت حضوری و کارگاهی از سوی فرهنگسرای قرآن با تدریس سیدمحسن میرباقری، کارشناس تفسیر قرآن و مدرس دانشگاه، امروز، ۱۹ شهریورماه برگزار شد.
میرباقری با اشاره اجمالی از مباحث مطرح شده درباره تدبر و مصادیقی از آن اظهار کرد: تدبر به معنای پشت و یعنی در ورای چیزی قرار گرفتن است. تدبر از باب تفعل است. اما در معنای اصطلاحی باید گفت مراد همان دقت در مفاهیم و اصطلاحات قرآن و پشت سر هم چیدن به صورت حکیمانه است.
وی با اشاره به اینکه تدبر زوایای گوناگونی دارد، اظهار کرد: برخی گفته‌اند «تدبر» همان تفکر است. برخی می‌گویند تفکر اعم از تدبر است. برخی دیگر نیز گفته‌اند تدبر یعنی حالت پشت سر چیزی قرار گرفتن یعنی آیات قرآن را بارها به عقب بازگردید تا مفاهیم آیات را بهتر بفهمید و فهم بعد از فهم، محقق شود. برخی دیگر به چینش آیات در یک موضوع و توجه به معنا و مفهوم آن اشاره کرده‌اند. برخی دیگر نیز معتقدند تدبیر یعنی پشت سر هم چیدن چیزی به صورت حکیمانه. تدبر، فهم از این پشت سرهم چیدن است.
میرباقری با اشاره به انواع تدبر اظهار کرد: تدبر در آیه (شامل چینش عبارات در یک آیه)، تدبر در سوره (توجه به چینش آیات در سوره و فرازهای یک سوره) و تدبر در کل قرآن (توجه به چینش مجموعه سوره‌ها) است. تدبر نوع چهارمی نیز باید لحاظ شود و آن توجه به ادبیات قرآن است. قرآن اصطلاحات خاصی دارد که باید آن اصطلاحات قرآن را تشخیص دهیم و از آن بهره‌مند شویم. قرآن بیانات ویژه‌ای دارد و فراز و نشیب‌های خود را دارد و باید آنها را بشناسیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به بررسی آیه ۳۰ سوره روم و آیت‌الکرسی در جلسات گذشته اضافه کرد: همچنین ارتباط آیات را در سوره مؤمنون دیدیم و بررسی کردیم. در این جلسه در نظر داریم که درباره ارتباط آیات و موضوعات سوره تحریم تدبر و تفکر کنیم.
وی درباره بحث تحلیل قسم از سوی رسول خدا(ص) و رازگویی پیامبر(ص) با یکی از همسران گفت: آیه سوم سوره تحریم درباره فاش کردن راز پیامبر(ص) از سوی یکی از همسران ایشان است «وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلَىٰ بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِيثًا فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ ۖ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هَٰذَا ۖ قَالَ نَبَّأَنِيَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ». پیامبر(ص) نیز بخشی از سر و راز را به همسرشان گفتند و بخشی دیگر را نگفتند و در ادامه اشاره به توطئه و برنامه‌ریزی بر ضد پیامبر دارد و سپس خداوند آن دو زن را دعوت به توبه می‌کند «إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا ۖ وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِـحُ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَٰلِكَ ظَهِيرٌ».
این کارشناس تفسیر قرآن بیان کرد: در این آیه به انحراف دل‌های این دو زن از پیامبر(ص) اشاره می‌کند «فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا» و اینکه امیدی به توبه شما نیز نیست و در ادامه تأکید می‌کند که اگر شما دو نفر علیه پیامبر(ص) یکدیگر را پشتیبانی کنید «وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ»، خدا، جبرئیل و صالح مؤمنان که همان علی‌بن‌ابیطالب(ع) است و فرشتگان او را یاری می‌کنند.
وی ادامه داد: در این آیه، این دو زن متهم می‌شوند و سپس قرآن آنها را تهدید می‌کند؛ اولا اگر توبه نکنید، خدا و جبرئیل و صالح مؤمنان و علی(ع) او را یاری می‌کنند و دوماً تهدید به طلاق می‌کند و اینکه پیامبر(ص) به جای شما همسرانی را جایگزین می‌کند که هشت خصوصیت دارند که شما نداشتید «عَسَىٰ رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَكُنَّ أَنْ يُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا خَيْرًا مِنْكُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَيِّبَاتٍ وَأَبْكَارًا».
میرباقری اضافه کرد: این خصوصیات همسران جایگزین شده شامل مسلمان، مؤمن، فرمانبر و مطیع و قانع، توبه‌کار، خداپرست، روزه‌دار، غیر باکره و باکره است. نشان می‌دهد این دو زن این خصوصیات را نداشتن.
وی ادامه داد: در آیه ۶ سوره تحریم به نگهداشتن خود و خانواده از جهنمی شدن، هشدار می‌دهد «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ». در آیه هفتم خطاب به کفار دارد، باید بدانیم این کفار چه گروهی هستند و مراد از آن روز چه روزی هست؟! «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ ۖ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ».
میرباقری با تأکید بر اینکه در آیه هشتم به مؤمنان تأکید می‌کند بر توبه نصوح گفت: این توبه، توبه‌ای خالص و بدون بازگشت از گناه است که نتیجه و جزای آن ورود به بهشت با ویژگی‌های خود است مراد از «وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ» کسانی است که همراه با پیامبر ایمان آوردند و از این راه بازنگشتند. در فراز نهم به برخورد پیامبر(ص) درباره منافقین می‌گوید «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ» و در فراز دهم به مثل قرآن برای کافران از دو همسر نوح و لوط، مثال می‌زند که در نزدیکی پیامبر بودن موجب پاکی آنها نشد و در فراز یازدهم به دو همسر فرعون و مریم، دختر عمران برای مؤمنان مثال می‌زند که از فرمانبران بودند.
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: هر کدام از این ۱۰ موضوع این سوره را می‌توان به صورت مستقل ساعت‌ها بحث کرد اما ما می‌خواهیم نگاه یک‌جا به محتوای این سوره داشته باشیم. این مطالب پیرامون «افشای توطئه غصب خلافت» است. قرآن در این سوره درباره افشای راز پیامبر(ص) می‌گویند. همین امر موجب شد که پیامبر(ص) حلالی را بر خود حرام کند و همین افشای راز موجب شد که وارد توطئه شوند و همدیگر را علیه پیامبر(ص) پشتیبانی کردند. دو زن در خانه پیامبر(ص) که در توطئه غصب خلافت دست دارند.
وی ادامه داد: سپس از محتوای این سوره این بر‌می‌آید که گویی قرآن پیشگویی می‌کند که ای مؤمنین توطئه‌ای که در خانه پیامبر(ص) رخ داد به زودی تمام جامعه اسلامی را فرا می‌گیرد، مراقب باشید که جهنمی نشوید و گرفتار این توطئه نشوید و به ما از عدم رحم ملائکه جهنم هشدار می‌دهد. توطئه‌ای که تاریخ اسلام و بهتر بگوییم تاریخ بشریت را تغییر داد. قراین تاریخی نشان می‌دهد که اگر حضرت علی(ع) پس از پیامبر اکرم(ص) روی کار بودند، تمام تاریخ بشریت تغییر می‌کرد. در دو سال پایانی عمر شریف پیامبر اکرم(ص)، کل شبه جزیزه عربستان و یمن و ... مسلمان شدند و پرچم اسلام و محبت پیامبر(ص) و نام او در تمام عالم منتشر شده بود و به سرعت پیش می‌رفت.
میرباقری با اشاره به اینکه موضوع فوق نیز در آیت‌الکرسی تأکید شده است و گفت: مسلمانان مراقب باشید که تن به این توطئه ندهید. اگر فردی دانسته وارد حوزه ولایت طاغوتی شود، جهنمی است «وَ الَّذينَ كَفَرُوا أَوْلِياؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ». سپس در سوره تحریم در آیه ۷ به کافران اشاره مستقیم می‌کند «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا» و مراد از آن افرادی است که کفر ورزیدند و در توطئه خلافت رفتند و سپس در ادامه به توبه نصوح و بازگشت مؤمنان به حکم خدا توصیه می‌کند. نصوح، صیغه مبالغه است یعنی توبه خیرخواهانه.
وی سپس به دو زنی که خدا برای کافران و مؤمنان مثال زده است، اشاره می‌کند و افزود: خداوند برای مؤمنان همسر فرعون را مثال می‌زند؛ زنی مؤمن که در خانه فرعون بود و دیگر مریم دختر عمران را مثال می‌زند که دامان خود را پاک نگه داشته‌اند.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: ایمان چهار رکن دارد؛ ایمان بالله(توحید و عدل نیز جزو توحید است و از صفات الهی است)، ایمان به آیات‌الله(همان نبوت است)، ایمان به لقاءالله (معاد است) و ایمان به ولایت الله (امامت است). هر کدام از اینها که نباشد، کفر است، اما مراحل کفر نیز متفاوت است؛ کفروا بالله (کفر در برابر ایمان است)، كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ (آیه ۱۰۵، سوره کهف) و كَفَرُوا ... وَلِقَائِهِ (آیه ۱۰۵، سوره کهف) اینها هر کدام کفر است و لو اینکه فردی خدا را قبول داشته باشد، اما نبوت را قبول نداشته باشد، کافر است و ...
وی در ادامه به بیان نکات تدبری آیات ۱۲۷ از سوره مبارکه بقره پرداخت و گفت: مشرکان حج به جا می‌آورند، اما خانه کعبه را که مرکز توحید بود به بتکده تبدیل کرد‌ه بودند. پس حج ابراهیمی بود با بدعت‌ها به جا آورده می‌شد و پیامبر اکرم(ص) دین ابراهیم را کامل کردند و از زمان رسول اکرم(ص)، اسلام محمدی جهانی شد.
سپس میرباقری با اشاره به آیه ۹ سوره اسراء «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِی أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا» و خطی که این سوره دنبال می‌کند، اظهار کرد: مقایسه‌ای بین اسلام و یهود در این سوره صورت می‌گیرد. این طرف رسول اکرم(ص)، رسول جهانی است و طرف دیگر انبیاء بنی‌اسرائیل(ع) هستند که از حضرت موسی(ع) نام می‌برد. در این سوره نامی از مسجد الحرام می‌برد و در ادامه نامی از مسجد الاقصی برده می‌شود. این طرف قرآن است و در طرف دیگر از تورات سخن به میان می‌آورد.
وی در پایان با تأکید بر اینکه باید با این نگاه آیات را پشت سرهم چینش و نگاه متدبرانه و حکیمانه داشت، گفت: در کنار توجه و تدبر به عبارات در آیات، به فراز و آیات در سوره توجه کنیم تا به موضوع سوره‌ها و پیوستگی مفاهیم آیات سوره‌ها پی ببریم.
شایان توجه است متقاضیان شامل مربیان و مدرسان کلاس‌های مفاهیم، تفسیر و تدبر در قرآن و تمامی علاقه‌مندان به درک بهتر مفاهیم قرآن می‌توانند برای ثبت‌نام و دریافت اطلاعات بیشتر با شماره ۵۵۱۴۲۶۲۷ تماس بگیرند. و یا به نشانی خیابان قزوین نرسیده به میدان شمشیری نبش خیابان شهید کاظمی مراجعه نمایند.
