آیین یادمان بهمن رجبی در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد
بهمن رجبی؛ یکه‌تاز تنبک‌نوازی و نماد اعتراض فلسفی
یادمان بهمن رجبی هنرمند پیشکسوت و نوازنده صاحب سبک و مدرس تنبک با حضور جمعی از هنرمندان در فرهنگسرای ارسباران برگزار و در آیین عنوان شد که زنده‌یاد رجبی تک‌نواز و یکه‌تاز تنبک‌نوازی و نماد اعتراض اجتماعی و فلسفی بود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر به نقل از خبرگزاری ایرنا، آیین یادمان بهمن رجبی هنرمند پیشکسوت و نوازنده صاحب سبک و مدرس تنبک شامگاه سه‌شنبه (۲۲ مهرماه) با حضور داود یاسری، میرعلیرضا میرعلینقی، سعید رودباری، جهانگیر الماسی، محمدرضا ایلدار ژاله سازنده ساز، بابک رجبی، کوروش حجازی، مصطفی محرمی و جمعی از هنرمندان با اجرای رضا مهدوی کارشناس و پژوهشگر موسیقی در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
رجبی یک مکتب و شخصیت خاص بود
رضا مهدوی کارشناس و پژوهشگر موسیقی با اشاره به شخصیت و جایگاه بهمن رجبی در موسیقی اظهارداشت: رجبی دوست نداشت که کسی او را با عنوان «استاد» خطاب کند و این ویژگی شخصیتی او را نشان می‌دهد. رجبی همواره در کنار مردم بود و تلاش می‌کرد تا احترام و محبت را منتقل کند.
وی گفت: رجبی هنرمندی وارسته بود و تمام زندگی‌اش را صرف ریتم و وزن در موسیقی ایرانی کرد و به عنوان نماد و آیینه‌دار این هنر شناخته می‌شود. رجبی فردی است که از عمق وجودش تنبک می‌نواخت و تکنیک را در خدمت احساس و شخصیت هنری قرار می‌داد.
مهدوی افزود: هدف رجبی رساندن پیام و احترام به مخاطب بود. یک مکتب و شخصیت خاص بود، همان‌طور که در دروازه دولت تهران، مکتب حسین ملک تأثیرگذار بود، رجبی نیز مکتب و شخصیتی داشت که جایگاهی خاص در موسیقی ایران پیدا کرد.
تاکید بر افزایش آگاهی تنبک‌نوازان
داوود یاسری مدرس و نوازنده تنبک نیز در این آیین با اشاره به تجربیات و احساسات خود درباره شخصیت‌های بزرگ و پیشکسوتان این حوزه همچون حسین تهرانی، محمد اسماعیلی و بهمن رجبی خاطراتی از همکاری‌ها و دیدار‌های خود با آنان بیان کرد و افزود: احترام، محبت و همدلی در جامعه هنری باید حفظ شود و از تفرقه و کم‌توجهی پرهیز شود.
یاسری با بیان خاطراتی از بهمن رجبی گفت: این هنرمند کتاب‌های خود را به من هدیه کرد و تاکید داشت که این کتاب‌ها را بخوانم تا دانش و آگاهی‌ام نسبت به تنبک‌نوازی ارتقا پیدا کند، رجبی می‌خواست که تنبک‌نوازان راه او را در پیش بگیرند و در این زمینه مطالعه داشته باشند.
این مدرس تنبک با اشاره به نقش و جایگاه موسیقی و نوازندگی در جامعه افزود: باید ارزش و جایگاه این هنر حفظ شود، نسل جوان به پیشکسوتان احترام بگذارند، در مسیر تعالی هنر قدم بردارند، همچنین باید قدر همدیگر را بیشتر بدانیم و در کنار هم رشد کنیم.
سعید رودباری نوازنده و مدرس تنبک نیز در این آیین با گرامیداشت یاد استادان حسین تهرانی، اسدالله ملک، ناصر فرهنگ‌فر، محمود فرهمند و بهمن رجبی در حفظ و اعتلای موسیقی ایرانی اظهارداشت: همه این هنرمندانی گل‌هایی از یک گلستان بودند، فقط نباید درباره یک گل صحبت کرد و باید قدردان همه آنان بود.
وی با تاکید بر اهمیت محبت و همدلی در جامعه هنری گفت: آرزو دارم که همدیگر را دوست داشته باشیم و از هنر موسیقی فاخر ایران پاسداری کنیم. از همه هنرمندان و آموزش‌دهندگان کنونی نیز سپاسگزارم و امیدوارم که به هنر و ارزش‌های آن جفا نکنیم.
رجبی برای ریتم بسیار احترام قائل بود
جهانگیر الماسی بازیگر پیشکسوت و از دوستان بهمن رجبی نیز در این آیین با بیان خاطرات آشنایی خود با این هنرمند فقید اظهارداشت: در قالب ارتباط استاد شاگردی و گفت‌و‌گو‌های متعدد که با او داشتم مفاهیم هنر و موسیقی را از او آموختم.
وی با اشاره به شخصیت و جایگاه رجبی و علاقه‌اش به هنر گفت: رجبی دیدگاه‌های خاصی نسبت به موسیقی و اهمیت آن در انتقال مفاهیم اجتماعی و روانشناختی به مخاطبان داشت، برای نوازندگی تنبک و ریتم، بسیار احترام قائل بود، برای رجبی نوازندگی تنبک، سرگرمی نبود، سعی می‌کرد با این ساز علاوه بر احساسات، تعقل و اندیشه را برای داشتن یک جامعه پویا، فعال، زاینده و یک جامعه دوست‌داشتنی منتقل کند، برای عشق ورزیدن یک مرتبت عالی قائل بود.
الماسی خاطرنشان کرد: رجبی برای موسیقی حرمت خاصی قائل بود، موسیقی را ابزار انتقال معنا می‌دانست نه ابزار تحریک تشعشعات مادی جسم، ریتم و ضرب‌آهنگ را جدای از یکدیگر و در عین حال معین به یکدیگر تعریف می‌کرد و از این منظر کامل‌ترین و جامع‌ترین تعریف را در زمان مدرن ما ارائه کرد.
این بازیگر پیشکسوت افزود: بهمن رجبی معتقد بود که انسان‌ها برای کسب منافع و رفاه بیشتر در کنار هم زندگی می‌کنند، در غیر اینصورت، هر انسانی می‌تواند به تنهایی نیازهایش را برطرف کند، رجبی مدام سوال‌های بنیادی مانند «ما کی هستیم»، «از کجا آمدیم»، «به کجا می‌رویم» را مطرح و از احساس عمیق خود نسبت به معنا و مفهوم زندگی صحبت می‌کرد که این سخنان در زندگی من هم تاثیرگذار بود.
رجبی با انتقادگری، جامعه را به سمت تفکر سوق می‌داد
پیمان سلطانی آهنگساز، رهبر ارکستر و نوزانده سه‌تار نیز در این آیین به بررسی وضعیت جامعه و هنر در ایران، به ویژه در حوزه موسیقی و نقش فردی به نام بهمن رجبی پرداخت و اظهارداشت: در شرایط بحران‌زده و جامعه‌ای که دچار بحران‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است، فردی مانند رجبی نقش مهمی در ایجاد اعتراضات فکری و فرهنگی دارد.
وی گفت: رجبی نماد فردی است که با تندی و انتقادگری، جامعه را به سمت تفکر و پرسشگری سوق می‌دهد، در حالی که جامعه ایرانی در حال حاضر فاقد جریان‌های انتقادی و فلسفی است و سال‌هاست که اندیشمندان و جریان‌های اعتراضی در آن کم‌کار شده‌اند.
سلطانی افزود: رجبی در جامعه‌ای زندگی می‌کرد که عصبانی نمی‌شد، زیرا عصبانیت و اعتراض، پایه و اساس اندیشه فلسفی است. در نبود جریان‌های انتقادی، هنر و موسیقی در ایران دچار سکون شده است و باید به سمت بازگشت به خود و جست و جوی نایافت‌های تاریخ و فرهنگ‌مان برویم.
این رهبر ارکستر بیان کرد: رجبی نماد اعتراض اجتماعی و فلسفی است که در مقابل فرومایگی و میان‌مایگی جامعه ایستاده و نشان می‌دهد که در جامعه‌ای که از نظر فرهنگی و اجتماعی در وضعیت رکود است، نیازمند تفکر انتقادی و اعتراض است.
وی اظهارداشت: رجبی در طول زندگی‌اش، مردی مؤدب و متشخص بود که اعتراضاتش بیشتر نمادین و در قالب اشاره‌های نشانه‌شناسانه بود، نه شخصی و فردی. او به جریان فکری معترض بود و نه به افراد خاص و تلاش می‌کرد با انتقاد‌های اجتماعی، تغییراتی در حوزه موسیقی و فرهنگ ایجاد کند. او در کنار انتقادهایش، به حال و روز هنرمندان و وضعیت فرهنگی جامعه نیز اهمیت می‌داد و از کسانی که در کنار او بودند، انتظار داشت که این جریان فکری و انتقادی را حفظ و تقویت کنند.
سلطانی گفت: در حال حاضر، جامعه موسیقی ایران به رجبی نیاز دارد، به کسانی که با انتقاد و اعتراض اجتماعی، این جریان را به سمت تحول سوق دهند. نبود چنین فردی و سکوت موجود، یک گرفتاری بزرگ برای موسیقی و فرهنگ ایرانی است و باید از این وضعیت خارج شد تا آینده‌ای پربارتر و پرجنب و جوش‌تر رقم بخورد.
شخصیت بهمن رجبی تک‌تاز و تک‌نواز بود
میرعلیرضا میرعلینقی روزنامه‌نگار و پژوهشگر موسیقی نیز در این آیین اظهارداشت: شخصیت بهمن رجبی تک‌تاز و تک‌نواز بود، به طور خاص او شبیه هیچ کدام از شخصیت‌های شناخته شده موسیقی نبود، شاید تحت تاثیر عارف قزوینی شخصیت خنیاگر بزرگ انقلابی و معترض تاریخ معاصر ایران و یا چند هنرمند دیگر بود، اما در مجموع رجبی مردی بود که زیرسایه خود بود و از این جهت شخصیت موثری در موسیقی بود.
وی گفت: نبرد بی‌امان او با خُلق معمول ایرانی که تا حدی جدایی‌ناپذیر با یک نوع راه و رسم ریاکاری آمیخته است، باعث شد که رجبی منزوی شود، رجبی فردی تک‌تاز و خلاق در عرصه موسیقی بود، به خصوص در نوازندگی تنبک که از او انتظار می‌رفت بیشتر در قالب یک نوازنده ملودیک یا ارکسترال ظاهر شود، اما او فراتر از این انتظارات عمل کرد و تولید متن و محتوای فکری درباره سرنوشت انسان داشت.
میرعلینقی، زندگی و هنر رجبی را نماد استقامت و تنهایی دانست و خاطرنشان کرد: رجبی تنها نوازنده‌ای در تاریخ موسیقی ایرانی است که علاوه بر نواختن، در تولید محتوا و تفکر نیز نقش داشت و این ویژگی از دید عرف جامعه موسیقی ایرانی نادیده گرفته شده است. با این حال، رجبی فردی است که پس از حسین تهرانی یکی از چهار یا پنج نوازنده‌ای است که صاحب کرسی و جایگاه مشخص در تاریخ موسیقی ایران هستند و هر کدام در حوزه خود بی‌نظیرند.
همچنین در این برنامه اعلام شد که آیین گرامیداشت چهلمین روز درگذشت بهمن رجبی دوم آبان ساعت ۱۹:۳۰ در فرهنگسرای نیاوران برگزار می‌شود.
پخش کلیپ و فیلم‌هایی از اجرا‌ها و سخنرانی‌های بهمن رجبی و سایر هنرمندان درباره او از دیگر بخش‌های این آیین بود که با همکاری کانون موسیقی عارف و موسیقی کوروش برگزار شد.
به گزارش ایرنا، بهمن رجبی نوازنده صاحب سبک و مدرس پیشکسوت تنبک ۱۹ شهریورماه امسال بر اثر عارضه قلبی در ۸۵ سالگی در منزل خود درگذشت. زنده‌یاد رجبی متولد بهمن ماه سال ۱۳۱۸ در رشت بود، او از سال ۱۳۵۰ فعالیت حرفه‌ای خود را در زمینه تک‌نوازی و دونوازی تنبک و همکاری با ساز‌های ملودیک آغاز کرد. آخرین اجرای او در این زمینه مربوط به سال ۱۳۸۴ با ارکستر ملل به رهبری پیمان سلطانی بود.
از آثار شاخص او می‌توان به قطعه مشهور «گفت وگوی چپ و راست» اشاره کرد که در جلد دوم کتاب آموزش تنبک وی منتشر شده است. رجبی همچنین در تک‌نوازی تنبک ابداعات مهمی داشت، از جمله افزودن ۱۱ نوع ریز به تکنیک‌های این ساز.
نوای تنبک رجبی در بسیاری از آثار شاخص موسیقی ایران همچون آلبوم «سواران دشت امید» به آهنگسازی حسین علیزاده، «گلچین یک و دو» به آهنگسازی رضا شفیعیان ثبت شده است.
وی علاوه بر نوازندگی، نویسنده و محقق موسیقی ایران بود و کتاب‌های «تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف» و «آموزش تنبک» (دو جلد) برای دوره‌های ابتدایی، متوسطه و عالی تنبک منتشر کرده است. آثار آموزشی رجبی شامل تمرین‌ها و قطعاتی است که با ریتم‌های ملودیک موسیقی ایرانی تلفیق شده‌اند.
او معتقد بود نوازنده تمبک باید قدرت و ظرافت اجرایی را همزمان داشته باشد و به نقش خلاقیت در اجرا تأکید می‌کرد. از دیگر نوآوری‌های او می‌توان به بسط و گسترش ریتم‌های مطربی و ایجاد ریز‌های شانزده‌گانه اشاره کرد.