یکی از وجوهات عزاداریها در ایران، عزاداریهای موسوم به «روضههای خانگی» است. در این روضهها، از قدیم، مردمان نذر میکردند و پیرو آن، در مقاطع خاص از سال، اعم از ایام محرم و صفر و مانند آن، روضهخوانی دعوت کرده، در ساعت مشخصی، پای سخنرانی او مینشستند و خانه را پایگاه نوعی هیات کوچک میکردند.
مهم هم نبود که تعداد مستمعین چقدر است. گاهی همانند تجربه نویسنده از همسایه منزل پدری در سالهای ۱۳۵۰، پیش میآمد که فقط بانوی خانه در راهرو، پای سخن و روضه خطیبی مینشست و در حالی که خطیب روی صندلی نشسته و پرده راهرو به بیرون منزل، کنار زده شده بود، بهنحوی که عابران از کوچه، به راهرو اشراف داشتند، به روضه گوش میداد. این نوع روضههای خانگی، سنت حسنهای بود که تا زمان کنونی، تداوم داشته و در فضای ایجادشده در جامعه به برکت استقرار نظام دینی، بر تعداد آنان افزوده شده است.
البته به مصداق این روضه، بودند جلسات قرآنیای که تا سال گذشته، در جشنوارهای به نام «سراج»، به مدیریت فرهنگسرای قرآن، در ماه رمضان برگزار میشد و به همین نوع جلسات خانگی اما با محوریت قرآن اشاره داشت. امسال در سیما، چندین برنامه در شبکههای مختلف، با محوریت روضههای خانگی در حال پخش است. جالب است که همانند همان سنت گذشته اما این بار با حجم مستمعین بسیار، این برنامهها در حال اجراست و مجلس بسیار مورد استقبال است. بانوان بسیار، سخنوری در حال خطابت و مجلس بسیار ساده، همه در کنار هم نشسته و در حال استفاده از نکاتی هستند که در حال پخش است.
ورود سیما به این مجالس و بازتاب کامل آنها، بدون دخالت استودیو، نشان میدهد که جدا از برنامههایی چون «حسینیه معلی» که به بازتاب عزاداریهای مردمی، بیریا و خالص، اختصاص دارد، اینجا نیز چنین شده است. این نوع سخنرانیها، فراتر از سخنرانیهای سیما در سالهای پیش است که سخنوری در استودیو، یا سخنرانیای از یکی از هیئآت یا مساجد، برگزیده میشد یا در گفتوگویی دونفره با حضور یک مجری، نکاتی از حماسه کربلاییان بیان میگردید.
حسن دیگر پخش این برنامهها در این است که نشان میدهد در دوران افزایش ابزارهای انتقال پیام، در دوران نویننمایی، در دوران تحول تولید محتوا، در دوران فشرده کردن محتواها در اندازه یکی دو عبارت، در دورانی که گاه، نام و عمل مداح، بر اصل و اساس یک مجلس عزاداری که خطیب و سخنران آن است اولویت یافته، هنوز هستند جمعهای بسیاری از مردم که در میانه همه این تنوع و تلون، به صورت سنتی با ساختاری نه چندان پر زرق و برق و با یک پذیرایی ساده، نشسته و با تمرکز بر سخنران و خطبه او که بنیان همین مجالس روضههای خانگی است، عزای حسین(ع) و یارانش را زنده نگاه میدارند. فضای درون این مجالس خانگی به قدری آرام و حرمتدهنده است که مانند این روزها، کمتر به نقش و نگار و حشو و زواید ناپسند و نامتناسب با عزاداری، آلوده و آغشته است و شاید بهتر است بگوییم به دور از این نوع خزف و لعل است. ورود سیما به بازتاب این نوع مجالس، پاسخی به کسانی است که در مجاری انتقال پیام، این نکته را لقلقه زبان خود کردهاند که عزاداریهای این روزها یا مناسک و آیینهای سنتی، اجباری و حکومتی(!) است.
یادمان باشد که «باید ما محرم و صفر را زنده نگه داریم به ذکر مصائب اهل بیت علیهمالسلام...محرم وصفر است که اسلام را نگه داشته است. فداکاری سیدالشهدا(ع) است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است. امام خمینی(ره)» و این روضههای خانگی، یک نمونه از تلاش باورمندانه مردم ماست برای زنده نگه داشتن اسلام، از این مسیر.