به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی فرهنگ وهنر، حمیده اربابی در نشست ادبی که در مورد اشعار جامی و در خانه فرهنگ صدف برگزار شده بود درباره جامی گفت: نورالدین عبدالرحمن جامی، ادیب، شاعر و عارف بزرگ و نام آشنای ایرانی، خاتم شعرای پارسی‌گو و از بزرگترین شاعران پس از حافظ شیرازی است. این استاد نظم و نثر فارسی، صاحب آثار مهم و ارزشمندی در ادبیات، فقه، اصول، عرفان و تصوف بوده و او را مشهورترين شاعر پایان عهد تيموری معرفی می‌کنند.
وی افزود: مرتبه مهم و جایگاه والای جامی تا به حدی است که ملقب به خاتم الشعرای شعر فارسی شده و تا قرن ۱۳ هجری قمری، شاعری به بزرگی و تبحر او در ادبیات فارسی، شناخته نشد. عارفی که به ساده زیستی و مناعت طبع، شهره خاص و عام بود و هرگز به تملق و مدح پادشاهان تن در نداد، با این حال همواره از احترام و ارادت خاص امرای عصر خود برخوردار بود.
این کارشناس ادبی با بیان اینکه ابتکار جامی در مضامین تازه و بیان معانی در اشعار همواره مورد ستایش قرار گرفته افزود: مضامین داستانی و پند و اندرزهای حکیمانه این شاعر بزرگ، او را در میان دیگر شعرای هم عصر خود، برجسته و ممتاز جلوه داد. تبحر و تسلط جامی در زبان و ادب عرب، صرف و نحو و صنعت ترجمه از دیگر وجوه برتر این شاعر و عارف نامدار ایران زمین است.
او با تاکید بر اینکه هیچ شاعر ادبیات فارسی به اندازه جامی نمی‌تواند در کمیت و کیفیت ستایش ائمه اطهار(ع) تبحر داشته باشد عنوان کرد: حجم و کیفیت شعر در هیچ شاعری به اندازه جامی به جهت ستایش‌هایی که برای ائمه(ع) می‌سروده، نبوده است و به عنوان مثال به صورت قصیده شعر زیبایی در وصف امام سجاد(ع) سروده است اشاره کرد: «قره العین سید الشهداست / میوه باغ روضه زهراست.» جامی نزدیک به ۱۲-۱۳ قصیده زیبا در وصف حضرت علی (ع) سروده و از این جهت است که شاعر وحدت نامیده می‌شود و در آن زمان هیچ‌گاه سخن اختلاف‌انگیزی از او شنیده نشده بود.
اربابی تصریح کرد: آگاهی کامل وی به علومی چون فلسفه و منطق، حکمت مشائی، حکمت اشراق و حکمت طبیعی، فقه و اصول، حدیث و هیئت، ریاضی، موسیقی و نجوم نیز از دیگر مواردی بود که عبدالرحمن جامی را نسبت به هم عصران خود متمایز می‌ساخت. در شعر نیز نورالدین جامی با تاثیر از اساتید و شعرای ماقبل خود، تقریبا در هر قالبی طبع آزمایی کرده و شاعری را به کمال رسانده است.
وی با اشاره به اینکه نبوغ فکری جامی بر اساس منابع معتبر، بعد از ۴۰ سالگی اتفاق افتاد تاکید کرد: عمده آثار منظوم و منثوری که از او باقی مانده در فاصله سال‌های ۸۸۹-۸۷۴ هجری قمری، تالیف شد. خاتم الشعرای شعر فارسی، شاگردان بسیاری را نیز تربیت کرده که از جمله مشهورترین آن‌ها می توان به نام دولتشاه سمرقندی، سلطان حسین بایقرا، امیر نظام‌الدین علیشیر نوائی، خواندمیر، علی بن حسین کاشف سبزواری و نظام الدین باخرزی متخلص به نظامی اشاره کرد.
این کارشناس ادبی درباره تعداد آثار جامی توضیح داد: تعداد آثار به جا مانده از نورالدین عبدالرحمن جامی، اختلاف نظرهایی وجود دارد. با این وجود، آثار جامی را بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب و رساله به نظم و نثر می‌دانند که به زبان‌های فارسی و عربی به رشته تحریر درآمده است. این آثار در شبه قاره هند و کشورهای آسیای مرکزی بسیار محبوبیت داشته و حتی در ممالک غرب به‌ویژه در ادبیات آلمانی، انگلیسی و فرانسوی شناخته شده و مورد توجه قرار گرفت.
اربابی پیرامون مهمترین آثار جامی گفت: مهمترین آثار ادبی جامی شامل دیوان اشعار سه گانه مشتمل بر قصاید و غزلیات، رباعیات، رساله منشآت، مثنوی هفت اورنگ، رساله قافیه، رساله عروض و مشهورترین آن‌ها «بهارستان» است که به تقلید از گلستان سعدی نوشته شد. بهارستان یا «روضه الاخبار و تحفه الابرار» کتابی به نظم و نثر و شامل حکایات و اندرزهای اخلاقی است که جامی آن را به جهت تعلیم و تربیت فرزندش «ضیاءالدّین یوسف» در هشت فصل، تالیف کرد.
وی اضافه کرد: «مثنوی هفت اورنگ» دیگر اثر مشهور و مهم عبدالرحمن جامی نیز در میان آثار ادبی وی، اهمیت ویژ‌ه‌ای دارد. این کتاب شامل هفت بخش یا مثنوی است و داستان‌هایی حماسی، تاریخی، عاشقانه و اندرزگونه را روایت می‌کند. مثنوی سلسلةالذهب، سلامان و ابسال، تحفةالاحرار، سبحةالابرار، یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون و خردنامه اسکندری، بخش‌های مختلف کتاب هفت اورنگ جامی را تشکیل می‌دهد که بر پایه اندیشه و اعتقادات صوفیه و در قالب حکایات تمثیلی، به رشته تحریر درآمد.
این کارشناس ادبی تصریح کرد: نورالدین جامی در کلام و حدیث و قرآن نیز، آثار بسیاری از خود به جا گذاشته و در این تالیفات به تحلیل مباحث علم کلام و شریعت اسلام از منظر تصوف و عرفان پرداخته است. در میان آثار کلامی جامی، می‌توان از رساله تهلیلیه، شرح لااله الااللّه، اعتقادنامه یا عقاید شامل مثنوی کوتاهی در باب اصول عقاید اسلامی، ۴۰ حدیث یا اربعین شامل ۴۰ حدیث از پیامبر اسلام به‌همراه ترجمه و رساله مناسک حج و عمره، نام برد.
حمیده اربابی خاطرنشان کرد: علاوه بر این آثاری که ذکر شد، از میان مهمترین تالیفات نظم و نثر نورالدین جامی در حوزه‌های مختلف، نی‌نامه، اشعه اللمعات، تاریخ صوفیان، نقدالنصوص فی شرح نقش الفصوص ابن عربی و مناقب جلال‌الدین رومی قابل اشاره است. افزون بر این آثار، جامی در موضوعاتی چون موسیقی، نجوم، زندگینامه نویسی، شعرشناسی، دبیری و... نیز، دستی بر قلم داشته است.
