یادمانی برای خواننده «گنجشکک اشی‌مشی»/ فرهاد هنری مردانه داشت
فردین خلعتبری، آهنگساز در آیین نکوداشت فرهاد مهراد با عنوان «مثِ یک کوه، بلند ...» به مناسبت بیست و سومین سالگرد درگذشت این خواننده، یادآور شد که فرهاد هنر مردانه‌ای دارد؛ بسیار جدی، محکم و پرشرافت، عشق در لایه‌های دیگری از آثارش است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر به نقل از خبرگزاری ایرنا، آیین نکوداشت یاد، خاطره، خدمات و جایگاه هنری زنده‌نام فرهاد مهراد هنرمند برجسته موسیقی ایران، با عنوان «مثِ یک کوه، بلند ...» شامگاه سه‌شنبه (۱۱ شهریورماه) با مشارکت موسسه هزارصدا با اجرای آرش نصیری روزنامه‌نگار موسیقی و مدیر برنامه هزارصدا با حضور فردین خلعتبری، هوشنگ گلمکانی، حسن رضایی، مسعود فروتن، صدیق تعریف، اکبر آزاد، علی مغازه‌ای، محمدعلی مرآتی و جمعی از هنرمندان در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
پیش از این اعلام شده بود که مسعود کیمیایی نویسنده و کارگردان پیشکسوت در آیین نکوداشت مهراد سخنرانی خواهد کرد که به دلیل بیماری در این آیین حضور نداشت.
این برنامه بیشتر به بازخوانی و اجرای آثار مهراد خواننده و آهنگساز فقید توسط گروه‌ها و هنرمندانی از جمله گروه «پستو» با خوانندگی کیان سعیدی، آراز تروسیان، وحید مهراد، محمدرضا مقدم، ایمان جعفری‌پویان و جابر رشادی اختصاص داشت که آثار شاخص و خاطره‌انگیز مهراد همچون «گنجشکک اشی مشی»، «اسیر شب»، «مرغ سحر»، «شبانه»، «کودکانه (بوی عیدی)» و بعضی از آثار این خواننده و آهنگساز فقید را به زبان انگلیسی اجرا کردند و بسیار مورد استقبال مخاطبان گرفت و آنان بعضی از قطعات را با خوانندگان و هنرمندان همخوانی کردند.
همچنین در این آیین فردین خلعتبری آهنگساز و عضو آهنگسازان سینمای ایران، هوشنگ گلمکانی کارگردان، منتقد و روزنامه‌نگار پیشکسوت حوزه سینما نکاتی را درباره ویژگی‌های شخصیتی و آثار فرهاد مهراد بیان کردند.
خلعتبری با اشاره به ارتباط متقابل سینما و موسیقی اظهارداشت: اگر سینما نبود، بخشی از موسیقی آهنگین ایران به دست مردم نمی‌رسید. نمی‌خواهم بگویم کدام یک از سینما یا موسیقی وام‌دار دیگری است اما فکر می‌کنم در دوران قبل و بعد از انقلاب، بخشی از موسیقی ایران مدیون سینما و سینما هم مدیون موسیقی است.
وی با اشاره به اجرای گروه «پستو» به خوانندگی کیان سعیدی که در این آیین به اجرای قطعاتی از مهراد پرداخت، گفت: گروه‌های زیادی در حوزه موسیقی در سبک‌ها و سلیقه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، مهمترین نکته این است که موسیقی، در شرایطی که آینده‌اش مشخص نیست، کار مهمی انجام می‌دهد.
این آهنگساز افزود: آثاری که گروه «پستو» اجرا کردند، متمایل به موسیقی راک است. البته فرهاد راک نمی‌خواند اما بعضی موتیف‌های او از آن فضا گرفته شده است. این آثار به یاد فرهاد اجرا می‌شوند و قابل احترام است اما زمانی که آثار فرهاد را اجرا می‌کنیم، این سوال مطرح می‌شود چرا چنین تغییری در اجرا ایجاد شده است، همچنین با تغییر نت‌ها و موتیف‌ها ممکن است براساس قانون کپی‌رایت مدعیانی از سوی آهنگسازان یا صاحبان آثار از چنین اجراهایی به دلیل رعایت نشدن قانون کپی‌رایت شکایت کنند که باید جدی بگیریم.
فرهاد هنری «مردانه» داشت
خلعتبری درباره ویژگی آثار فرهاد بیان کرد: فرهاد آثار عاشقانه کمی خوانده است، او هنر مردانه‌ای دارد؛ بسیار جدی، محکم و پرشرافت، عشق در لایه‌های دیگری از آثارش است، در لایه‌های سطحی نیست این تفاوت فرهاد با سایر خواننده‌های هم دوره‌ای خودش است.
وی با اشاره به خوانندگان و هنرمندانی که علاقه دارند همچون فرهاد آثاری را اجرا کنند، گفت: فریدون فروغی به من گفته بود که من و فرهاد مثل ری چارلز می‌خواندیم و تحت‌تأثیر او بودیم. تاریخ موسیقی پر از مثال‌ها و افرادی است که شبیه خوانندگان شناخته‌شده، آثاری را اجرا می‌کنند. امروز در ایران شاید بیش از ۵۰ درصد افرادی که آواز می‌خوانند، شبیه به شجریان هستند. محمدرضا شجریان موسیقی‌ای ارائه می‌دهد که چند نسل بعد می‌خواهند شبیه او باشند، اگر فردی مثل فرهاد بخواند، هیچ ایرادی ندارد. در تاریخ موسیقی همیشه آثاری بوده‌اند که تا حدودی عینا تکرار شدند.
این آهنگساز با اشاره به تقابل میان خواننده‌های ایرانی در داخل و خارج از کشور افزود: در سال‌های اخیر هم برخی، آثار خواننده‌های ایرانی خارج از کشور را اجرا می‌کردند که انتقادهایی در این حوزه مطرح شد. در آن زمان گفتم مرز «لس‌آنجلس و ایران» را بشکنیم، هنرمند متعلق به همه مردم است اما این جدایی‌ها از بین نرفت. تنها داور واقعی مردم هستند، آنان مخاطب هستند و می‌توانند تصمیم بگیرند که چه چیزی را دوست داشته باشند و چه چیزی را دوست نداشته باشند.
وی بیان کرد: فرهاد همیشه اجرای حرفه‌ای از آثار خود و دیگران داشت، پیانو می‌زد و بخش‌های مختلف را به‌خوبی اجرا می‌کرد. او اجرای متناسب و دقیقی با پیانو داشت، این هنرمند از ابتدا نوازنده بود و این مهارت کمک بسیاری به کیفیت اجرای او کرد.
خلعتبری اظهارداشت: فرهاد خودش آهنگ می‌ساخت، می‌خواند. اگر امکان داشت شعر هم می‌گفت، او همیشه سعی داشت همه چیز را به سبک خودش اجرا کند. مسیر او کامل ادامه پیدا نکرده است. امیدوارم روزی یک خواننده بگوید «مثل فرهاد می‌خوانم» نه اینکه «شبیه فرهاد بخوانم».
از طریق سینما با فرهاد آشنا شدم
هوشنگ گلمکانی کارگردان هم در این آیین اظهارداشت: همان طور که مسعود کیمیایی سینمای ایران را به دو دوره قبل و بعد از خودش تقسیم کرد. فرهاد هم تاثیر زیادی بر موسیقی پاپ گذاشت، این اتفاقات تاریخی، جریان فرهنگی که از غرب آمد در ایران هم بر همه حوزه‌ها از جمله سینما و موسیقی تاثیر گذاشت.
وی گفت: تا قبل از فیلم «قیصر» برای بعضی فیلم‌ها موسیقی متنی توسط آهنگساز ایرانی ساخته می‌شد و یکی از پیشگامان آن مرتضی حنانه است. اما موسیقی که برای فیلم باید ساخته و شنیده می‌شد معمولا موسیقی آرشیو بود. چند صفحه داشتند که صداگذاران استفاده می‌کردند و استفاده از صدای خواننده در فیلم ها پلی بک بود که قبلا ضبط شده بود یا بعداً روی فیلم می‌گذاشتند.
گلمکانی افزود: در فیلم «رضا موتوری» همان طور که کیمیایی در «قیصر» ناخودآگاه سینمایی آن زمان را که به فیلم فارسی معروف بود به چالش کشید، آگاهانه یکی از معیارهای سینمای آن روزگار همچون استفاده از صدای خواننده را به چالش کشید. من به عنوان یک علاقه‌مند سینما، فرهاد را با سینما و «رضا موتوری» شناختم. پیش از این چیزی درباره برنامه‌ها و اجراهای فرهاد نمی‌دانستم، در آن زمان فقط شنیده بودم گروه‌هایی به سبک غربی، آثاری را اجرا می‌کنند اما آشنایی واقعی من با فرهاد با «رضا موتوری» آغاز شد.
این منتقد سینما با اشاره به اجرای هنرمندان جوان در آیین نکوداشت فرهاد گفت: اکثر این جوانان بعد از درگذشت فرهاد به دنیا آمدند، این نشان‌دهنده تأثیر عمیق است، مانند همان تاثیری که مسعود کیمیایی بر سینمای ایران گذاشت.
وی بیان کرد: در فیلم «رضا موتوری» صحنه‌ای در یک تیمارستان نمایش داده می‌شود که بخش مردانه و زنانه از هم جدا شده‌اند. یکی از مردان بیمار کنار شمشادهایی که دو بخش را جدا می‌کند، برای محبوبش که زن بیماری در آن سوی شمشادهاست آواز می‌خواند. این صحنه در سینمای آن زمان بی‌سابقه بود. یک جایی هم تصویر فیکس فریم می‌شود و بعد که تمام می‌شود، دوربین حرکت می‌کند و می‌بینیم فرد دیگری دارد لب‌خوانی می‌زند و آن مرد فقط وانمود به خوانندگی می‌کرده است. این صحنه به چالش کشیدن همان شیوه رایج استفاده از صدای خواننده در سینمای آن زمان بود.
گلمکانی با اشاره به دیدگاه‌های مختلف درباره فرهاد اظهارداشت: حقیقت چندوجهی است، بیایید از دیدگاه‌های دوقطبی یا چندقطبی فاصله بگیریم. نمی‌توان گفت حقیقت همین است و جز این نیست. بحث فرهاد نمونه جالبی از این پیچیدگی است؛ او هم جزو جریانی بوده که ملامت می‌شد و هم کسی است که برای نسل بعدی تأثیرگذار بوده است. همین جمعیتی که امروز برای بزرگداشت او گردهم آمدند، نشان‌دهنده اثرگذاری اوست.
فرهاد مِهراد (۲۹ دی ۱۳۲۲ تا ۹ شهریور ۱۳۸۱) خواننده، آهنگساز و نوازندهٔ اهل ایران بود. وی از خوانندگان صاحب نام راک ایرانی بود که نخستین آلبوم راک اند رول انگلیسی ایران را منتشر کرد. آنچه او را از دیگر خوانندگان هم‌نسلش متمایز می‌کرد، خواندن ترانه‌های اجتماعی است که در آثار موسیقی او متبلور شده است. این عنصر در مضامین تمامی ترانه‌های او کاملاً به چشم می‌خورد.
مهراد یکی از شخصیت‌های برجسته و تأثیرگذار در تاریخ موسیقی ایران به شمار می‌رود. او با صدای خاص و سبک منحصر به‌فرد خود، توانست به عنوان یکی از پیشگامان موسیقی معاصر ایران شناخته شود. این هنرمند را به عنوان یکی از اولین خوانندگان سیاسی ایران نیز می‌شناسند. وی در اوایل دهه ۱۳۵۰ ترانه‌هایی با مضامین سیاسی و انتقادی می‌خواند. او در زمستان ۱۳۵۷ ترانه انقلابی «وحدت» معروف به «محمد» را خواند.
«مرد تنها»، «کودکانه»، «جمعه»، «خسته»، «اسیر شب»، «هفته خاکستری»، «شبانه ۱ و ۲»، «گنجشکک اشی‌مشی»، «سقف»، «آوار»، «وحدت»، «نجواها»، «کوچ بنفشه‌ها»، «برف»، «مرغ سحر»، «گل یخ»، و «شب تیره» از معروف‌ترین قطعه‌های مهراد است.