امرودی: اثر گذاری محصولات فرهنگی قابل دفاع نیست

حجت الاسلام و المسلمین میثم امرودی قائم مقام معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری در گفت و گو با خبرنگار شهر  پیرامون دسته بندی تولیدات فرهنگی گفت: به طور کل تولیدات فرهنگی در سه دسته خلاصه می شوند. تعدادی از تولیدات روزمره است. مثلا در صدا و سیما اخبار یک برنامه روزمره است که شما ساعت پخش آن و سایر مشخصه هایش را می دانید. این برنامه ها نباید بیش از 20 درصد دغدغه مدیران ما را به خود اختصاص دهند.

قائم مقام معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران افزود: برخی برنامه ها نیز ناظر بر مناسبت ها است که به آن برنامه های مناسبتی (History Program) گویند. این تولیدات نیز باید حجم کمی از دغدغه مدیران ما باشد اما متاسفانه بسیاری از برنامه های ما مراسم محور است. برخی موارد می خواهند مردم را با یک رفتار، یک محصول، یک ذائقه و یا یک پیام آشنا کنند، بدین منظور باید دست به تولید برنامه های بزنند که به آن برنامه های موثر (Effect Program) گویند. بنابراین باید حجم دغدغه مدیران ما متناسب باشد.

وی تصریح کرد: اما مهم ترین نوع برنامه که باید تمامی مدیران به آن توجه کنند (multi program system) است که ناظر بر تغییر یک رفتار است. یعنی می خواهد یک فضیله را در جامعه رایج کند و یا یک رذیله را از بین ببرد. بنابراین نیاز به مجموعه ای از اقدامات دارد. حدود 40 درصد دغدغه مدیران ما باید در این بخش باشد. اگر قرار بود از ابتدای انقلاب هر یک از دستگاه های فرهنگی ما با تولیدات مختلف فرهنگی هر سال بر حذف یک رذیله و توسعه یک فضیله تمرکز می کردند تا امروز بیش از 30 رفتار اخلاقی در جامعه نهادینه شده بود و بیش از 30 رفتار غیر اخلاقی از جامعه رخت بر بسته بود.این بیانگر این است که برنامه های مراسمی کم هزینه تر، سهل الوصول تر و از نظر انرژی ذهنی نیز به صرفه تر است دغدغه مدیران سازمان ها به سمت تولیدات اینچنینی است این در حالی است که فعالیت های فرهنگی برای ثمردهی نیاز به صبر و بردباری دارد. باید پیوست های فرهنگی، پیوست های اجتماعی، مسیرهای متعدد مطالعه شود.

امرودی در نقد عملکرد مدیران فرهنگی کشور ادامه داد: برخی از مدیران اصلا از عملکرد علمی در حوزه فرهنگی اطلاعی ندارند که بخواهند ورود کنند، برخی باور به کارهای پرهزینه و دیر بازده از جنس فعالیت های فرهنگی ندارند، برخی از مدیران باور به پیش مطالعه برای فعالیت های فرهنگی ندارند زیرا هزینه بر و زمان بر و دیر بازده است. معمولا مسئولان ما از این حوزه ها غافل هستند اتفاقا اثر گذاری این حوزه ها بسیار زیاد است. در بیانات مقام رهبری اگر دقت کنید می بینید که خواسته های آنها در حوزه فرهنگی اکثرا از جنس (multi program system) است ، مثلا تغییر سبک زندگی، ترویج فرهنگی کتابخوانی و ... برخی فکر می کنند مثلا ترویج فرهنگی کتابخوانی به افزایش تولید بر می گردد. این در حالی است که متخصصین این امر معتقدند ترویج فرهنگی کتابخوانی به مجموعه ای از اتفاقات بستگی دارد شامل کیفیت کتاب، نویسنده، قیمت، تیراژ همگی مهم است. از سوی دیگر تربیت خانواده و هدایتی که خانواده در این زمینه می تواند برای کودک تدارک ببنید مهم است. بنابراین تصور می کنم خلاء موجود با مهندسی کردن حوزه فرهنگ که جزء منویات اصلی مقام معظم رهبری است، پر شدنی است.

وی عنوان کرد: تنها باید به این معتقد بود که فرهنگ قابل تغییر، قابل اصلاح، قابل جایگزینی است. با اعتقاد به این امر می توانید با برنامه ریزی فرهنگی به مهندسی فرهنگی که متناسب با ارزش های ایران اسلامی است دست یافت.

اثر گذاری محصولات فرهنگی کم است

امرودی با بیان اینکه اثر گذرای محصولات فرهنگی قابل دفاع نیست تصریح کرد: تولید و خروجی محصولات فرهنگی کم نیست اما میزان اثر گذاری و کیفیت این محصولات کم است. کمیت این آثار عمومیت ندارد و در برخی بخش ها زیاد و در برخی موارد خروجی ها اندک است. بسیاری از محصولاتی که به خصوص نهادهای دولتی تولید می کنند، در اثر گذاری آنها نیازمند تعریف شاخصه هایی هستیم تا با تطابق با آن شاخصه ها به این سوالات پاسخ دهیم که آیا اساسا این محصول باید تولید می شد؟ اثرگذاری و چرخه توزیع آن به چه صورت است؟

قائم مقام معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران افزود: بنابراین به یک چهارچوبه مهندسی شده نیاز داریم تا از مرحله اول نیاز سنجی، توان سنجی را بررسی کند و تعیین کند که چه محصولی برای چه مخاطبی و به چه میزان باید تولید شود؟ اصلا این محصول باید توسط چه کسی تولید شود؟ گاه محصولی تولید می شود اما از همین محصول در بازار به علت این که برای تهیه آن پول پرداخت شده است با استقبال بیشتری روبرو می شود.

وی تصریح کرد: لازم است در مهندسی تولیدات از شورای عالی انقلاب فرهنگی که اصول اولیه را تعیین می کند تا دستگاه هایی که اصول اجرایی فرهنگی را بر عهده دارند و متولی نظارت بر دستگاه های فرهنگی هستند این فرآیند را به گونه ای طراحی کنند که از مرحله نیاز سنجی تا مرحله اثر گذاری و بازخورد گیری ارزیابی شود. باید برای هر سیستم تعریف جداگانه ای صورت گیرد، در بسیاری موارد نیاز است که تک تک قطعات این پازل برنامه ریزی های جداگانه ای داشته باشد و در این زمینه تمامی سازمان های دخیل از سازمان تبلیغات اسلامی تا وزارت ارشاد و .... هر یک به سهم خود باید ورود پیدا کنند.

امرودی گفت: در این میان نباید از حضور و استفاده از سازمان های غیر دولتی غافل شد. اگر سازمان های دولتی بجای این که خودشان تولید کننده باشند اصول، سیاست ها و نیاز را درست تعریف کنند سفارش های درست به بخش خصوصی بدهند، اجرا را به بخش خصوصی تحویل دهند هم بازار اقتصاد فرهنگ درست انجام می شود و هم بازاریابی ها مناسب است. زیرابخش خصوصی هم به دنبال نتیجه محصول هستند،هم به دنبال سوداگری و سودجویی از تولید محصولشان هستند و هم به دنبال ارتباط با مخاطب. ما می توانیم این هر سه مهم را به صورت توامان داشته باشیم.

قائم مقام معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران پیرامون سطوح برنامه ریزی های فرهنگی در کشور ادامه داد: سال 68 در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه ای را تحت عنوان سیاست های راهبردی فرهنگی کشور طبق نظرات امام (ره)، مقام معظم رهبری و آیات و روایات تدوین کرد. تصور می شود پراکندگی محصولات فرهنگی زیاد است. یک تب ایجاد می شود و تمامی سازمان ها یک محصول را تولید می کنند. در مصوبه سال 68 تنها به مسائل ارزشی و انقلابی اشاره نکرده است بلکه تمام مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... را با رویکرد تعالی محمور انسان بر اساس آموزه های اسلام ناب طراحی شده است. به این دلیل است که می گویم این مصوبه، مصوبه با ظرفیتی است اما زمانی که به اجرا می رسیم موفق نیستیم.این مصوبه در دسته برنامه ریزی های کلان است.

سطح دیگری از برنامه ریزی فرهنگی است که به آن سطح محقق گویند که در بخش میانی است، سطح دیگری را نیز داریم و آن سطحی است که مردم از آن برداشت می کنند. زمانی شما فیلمی را نمایش می دهید و آن فیلم مورد برداشت مردم قرار می گیرد. اما فاصله میان راهبرد و اهداف کلان ما و سطح مردمی آن سطح محققی است که حلقه مفقوده فعالیت های ما است. اگر بتوانیم این سطح محقق را به گونه ای طراحی کنیم که تمام برنامه هایی که مردم از آنها برداشت می کنند در مسیر مصوب شورای انقلاب فرهنگی باشد، موفق می شویم. بنابراین محصولی موفق است که ناظر بر مخاطب باشد و نیاز، علاقه، کشش، توان و ظرفیت مخاطب را از نظر اقتصادی و اجتماعی در نظر گرفته باشد . از سوی دیگر باید در راستای اهداف نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد، با استقبال مردمی روبرو شود و در شیوه توزیع راهکارهایی را در نظر بگیرد که فراگیر شود.

امرودی خاطرنشان کرد: به نظر می رسد اگر فاصله بین هدف گذاری و راهبرد را با برنامه ریزی محقق و فاصله برنامه ریزی محقق را با سطح خرد و مردمی کاهش دهیم قطعا تولید محصولات از نظر کمی و کیفی افزایش می یابد .

وی تصریح کرد: از سوی دیگر انتظار ما از تولید هر محصول باید تعریف شود. باید ببینیم یک محصول جهت پرکردن اوقات فراغت است، ارائه پیام خاصی است، تغییر رفتاری را در نظر داریم و یا ... در اهداف عالی انقلاب فرهنگی سیاستگذاری ها بیشتر ناظر به تغییر رفتارها بر اساس پایبندی به ارزش ها است. پس اگر مثلا در تولید محصولی مثل فیلم شاخصه ها را از همان مرحله فیلم نامه نویسی به گونه ای طراحی کنیم که هم قابل فهم برای فیلمنامه نویس باشد، از نظر اقتصادی توجیه پذیر باشد و نیازهای مخاطب را پاسخ دهد این فیلم می تواند به اهداف برسد اما اگر تولیدی صرفا برا پر کردن اوقات فراغت داشته باشیم باید به این سوال پاسخ داد آیا این محصول علاوه بر ایجاد لحظاتی شاد برای مخاطب آیا تغییر رفتاری ایجاد کرده است؟ طبیعتا زمانی موفق است که ابتدا و قبل از تولید این اهداف مشخص شود. این مثال ها راجع به تمام تولیدات فرهنگی صادق است.

وی در پایان پیرامون لزوم تنوع در تولید محصولات فرهنگی افزود: بحثی به اسم آموزش های تصادفی داریم که در روزمره با این عبارت آغاز می شود : « یک روز داشتم از فلان محدوده عبور می کردم....» این به این معنی است که در یک صحنه تصادفی پیامی را دریافت کرده اید که مایل به انتقال آن هستید. عمدتا غافل شدن از این سبک آموزش به معنی از دست دادن ظرفیت های بزرگ فرهنگی در سطح جامعه است. زمانی ما موفق هستیم که محصولات محدودی را تعریف نکنیم، می توان از انواع محصولات فرهنگی در برنامه ریزی های فرهنگی سود جست. تنوع تولید در حالی که تمامی این محصولات ناظر به یک هدف باشد و نیز یک آهنگ و یک سیاستگذاری بر تمامی آنها حاکم باشد.در این صورت می تواند تمامی سلیقه ها را به سمت یک جامعه مطلوب که مد نظر ما نیز است هدایت کند.